Η Ελλάδα αντιμέτωπη με το ρίσκο της… χαλάρωσης

Όπως ο Προμηθέας της μυθολογίας, η Ελλάδα ήταν αλυσοδεμένη σ’ ένα βράχο από το 2010 και το συκώτι της έτρωγαν οι ανελέητοι ξένοι πιστωτές ως τιμωρία για το ότι πυροδότησε την κρίση χρέους της ευρωζώνης.

Ετσι ήταν μια συγκεκριμένη εθνική αφήγηση. Όπως, όμως, ο ηρωϊκός Ηρακλής έσωσε τον Προμηθέα, έτσι και ο Αλέξης Τσίπρας -στα μάτια του τουλάχιστον- είναι ο ηγέτης που θα πετύχει τη σωτηρία της Ελλάδας το 2018, τερματίζοντας τον οκταετή κύκλο διασώσεων και αποκαθιστώντας την εθνική κυριαρχία.

Αντιπροσωπεύει μια αξιοσημείωτη μεταστροφή για τον κο Τσίπρα. Ανέλαβε τον Ιανουάριο του 2015 ως ο πλέον ριζοσπαστικός αριστερός πρωθυπουργός ευρωπαϊκής δημοκρατίας στην περίοδο μετά το 1945. Ενας αδιάλλακτος εχθρός των πιστωτών, αποστρεφόταν τη θηλιά στον λαιμό επί της ελληνικής οικονομικής πολιτικής. Η απερισκεψία του παραλίγο να κοστίσει την έξοδο της χώρας από την ευρωζώνη. Τότε στο παρά πέντε άλλαξε πορεία και άρχισε να τηρεί τις δεσμεύσεις έναντι των πιστωτών. Η παράδοσή του κράτησε την Ελλάδα στη νομισματική ένωση.

Εκτός και αν υπάρξει κάποια απρόβλεπτη αναταραχή στην εγχώρια πολιτική σκηνή ή στις διεθνείς αγορές, η Ελλάδα θα βγει από το τρίτο πρόγραμμα, ύψους 86 δισ. ευρώ, τον Αύγουστο. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και οι θεσμοί της ΕΕ θα δηλώσουν ότι ο κος Τσίπρας και η κυβέρνησή του έκαναν αρκετά, διατηρώντας ένα δημοσιονομικό πλεόνασμα και προχωρώντας σε οικονομικές μεταρρυθμίσεις, ώστε να δικαιολογήσουν την έξοδο. Προς ανακούφιση όλων με αυτό, επί της αρχής, θα πέφτει η αυλαία της οξείας φάσης της κρίσης που κράτησε για οκτώ από τα 19 χρόνια ύπαρξης της ευρωζώνης.

Η δυσπιστία μεταξύ Ελλάδας και Ευρωπαίων εταίρων είναι βαθιά. Οι περισσότεροι Ευρωπαίοι είδαν την Ελλάδα ως ανεπαρκώς κυβερνούμενο πελατειακό κράτος, που καταφανώς καταπάτησε τους κανόνες που διατηρούν την ευρωζώνη ενωμένη. Διαδοχικές κυβερνήσεις υπήρξαν ύποπτες ότι προσποιούνταν πως τηρούσαν τους όρους των κολοσσιαία ακριβών προγραμμάτων διάσωσης. Από την πλευρά τους, Ελληνες πολιτικοί απέδιδαν το βάθος της κρίσης σε κακώς σχεδιασμένα προγράμματα διάσωσης. Ωθησαν την οικονομία σε περιττή βουτιά και σχεδιάστηκαν αρχικά όχι προς όφελος της Ελλάδας αλλά για να σωθούν τράπεζες σε χώρες πιστωτών. Πολλοί μη Ελληνες εμπειρογνώμονες συμφωνούν.

Κι όμως, το 2017 η ατμόσφαιρα ανάμεσα στην Ελλάδα και τους συμμάχους της βελτιώθηκε σε βαθμό που σχεδόν κανείς δεν είχε προβλέψει στις αρχές της χρονιάς. Εν μέρει αυτό οφείλεται στην προσέγγιση της κυβέρνησης Τσίπρα στις διαπραγματεύσεις. Αντί να υπεκφεύγει αναφορικά με τις μεταρρυθμίσεις που ζητούνται από την Ελλάδα ως αντάλλαγμα για τα κονδύλια διάσωσης, η κυβέρνηση επέλεξε μια πιο δημιουργική προσέγγιση. Αυτό θα πρέπει να εξασφαλίζει ότι η τρίτη αξιολόγηση θα ολοκληρωθεί στις 22 Ιανουαρίου.

Μεγαλύτερες γεωπολιτικές δυνάμεις λειτούργησαν επίσης. Για την Ευρώπη και τις ΗΠΑ, η εξάπλωση περιφερειακών κρίσεων ανέδειξε την Ελλάδα ως έναν πολύτιμο τόπο σταθερότητας και φιλίας. Τα Βαλκάνια είναι εύθραυστα, παλεύοντας για τη στήριξη της δημοκρατίας και του κράτος δικαίου, ενώ πολιορκούνται από Ρωσία, Κίνα και κράτη του Κόλπου. Χρόνο με τον χρόνο η Τουρκία οδεύει βαθύτερα προς την απολυταρχία και οι σχέσεις της με τις ΗΠΑ και την ΕΕ γίνονται όλο και πιο δύσκολες.

Η Συρία είναι στις φλόγες. Ο στρατιωτικός ισλαμισμός διαπερνά τη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή. Δεν είναι περίεργο το ότι οι ΗΠΑ αξιολογούν ως σημαντική τη ναυτική βάση της Σούδας. Εν πολλοίς η Ελλάδα εμφανίζεται σήμερα ως πυλώνας αξιοπιστίας στην ανατολική Μεσόγειο.

Ένα είδος «ελληνικής κούρασης» δουλεύει επίσης. Μετά από οκτώ εξαντλητικά χρόνια, οι Ευρωπαίοι θέλουν να χαλαρώσουν de facto το οικονομικό προτεκτοράτο επί της Ελλάδας και να προχωρήσουν σε μια μεγαλύτερη πρόκληση, την προώθηση της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Αισθάνονται μια σχεδόν ακατανίκητη «φαγούρα» να δηλώσουν ότι η ευρωπαϊκή σοφία, γενναιοδωρία και εμμονή έχουν μετατρέψει τον κάποτε πύρρειο λαϊκιστή κο Τσίπρα σε όργανο της ορθοδοξίας της ευρωζώνης.

Σε όλα αυτά υπάρχει ο κίνδυνος εφησυχασμού. Είναι αλήθεια, τα ελληνικά δημοσιονομικά πλεονάσματα προσαρμοσμένα στον οικονομικό κύκλο είναι μεταξύ των υψηλότερων στις δυτικές οικονομίες. Ο κος Τσίπρας δέσμευσε την Ελλάδα να παράγει ετήσια πρωτογενή πλεονάσματα 3,5% του ΑΕΠ έως το 2022 και μικρότερα για τις δεκαετίες που ακολουθούν. Η απειθαρχία στον προϋπολογισμό, όμως, ήταν μόνο ένα στοιχείο της ελληνικής κρίσης. Αναμφισβήτητα δεν είναι το πιο σημαντικό.

Πρόσφατες αδιαφανείς και ανεπιτυχείς προσπάθειες ιδιωτικοποίησης κρατικού ενεργητικού είναι ένα σημάδι ότι η Ελλάδα πρέπει να γίνει περισσότερο «ευπαρουσίαστη» στους ξένους επενδυτές. Ωστόσο το επιτακτικό έργο είναι ο εκσυγχρονισμός του κράτους και η εξάλειψη της πελατειακής νοοτροπίας που διαμόρφωσε τις πολιτικές τάξεις της Ελλάδας και την κοινωνία μετά την Επανάσταση του 1821.

Κάποια πρόοδος έγινε, αλλά πολύ μικρή, τόσο από τον κο Τσίπρα όσο και από τους προκατόχους του. Ο κίνδυνος είναι ότι καθώς οι πιστωτές θα χαλαρώνουν την επίβλεψη επί της Ελλάδας τον Αύγουστο, παλιές συνήθειες θα επιστρέψουν. Θα είναι μια φτωχή ανταμοιβή για όλες τις περιπέτειες που η Ελλάδα και οι πιστωτές έχουν υπομείνει από το 2010.

© The Financial Times Limited 2018. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation