Η δίψα του Ερντογάν για ολοκληρωτισμό απειλεί την Τουρκία

Για κανέναν δεν είναι πλέον είδηση πως ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος εκλέχθηκε πρόεδρος της Τουρκίας το 2014, έπειτα από πάνω από δέκα χρόνια στην πρωθυπουργία, δεν σταματά πουθενά μπροστά στην επιθυμία του για ολοκληρωτισμό.

Τις τελευταίες δέκα ημέρες, ο κ. Ερντογάν «καίει» τις γέφυρες με την Ευρώπη, κατηγορώντας τη Γερμανία και την Ολλανδία για «ναζιστική» συμπεριφορά, επειδή απαγόρευσαν στους υπουργούς του να κάνουν συγκεντρώσεις για να προσελκύσουν ψηφοφόρους από την τουρκική διασπορά για το δημοψήφισμα του Απριλίου επάνω στις συνταγματικές μεταρρυθμίσεις που θα δημιουργήσουν εκτελεστική προεδρία. Μόλις άναψε αυτή η πυρκαγιά, ο πρόεδρος μετά κατηγόρησε την Άνγκελα Μέρκελ, τη Γερμανίδα καγκελάριο, ότι περιθάλπει τρομοκράτες, σε τηλεοπτική συνέντευξή του τη Δευτέρα.

Τα ασυγκράτητα ξεσπάσματα του κ. Ερντογάν είναι πλέον τεκμηριωμένα. Αλλά αυτό το μπαράζ αντιευρωπαϊκού στόμφου έχει πιάσει νέο πάτο, με τον Μεβλούτ Τσαβούσογλου, τον υπουργό Εξωτερικών της Τουρκίας, να «πετάει λάσπη» στις ολλανδικές τουλίπες και να λέει «ελάτε στην Κωνσταντινούπολη να δείτε από πού προέρχονται οι πιο όμορφες τουλίπες».

Δείχνει σχεδόν ανούσιο να στηλιτεύσει κανείς μεθόδους που έχουν αποδείξει την πολιτική τους χρησιμότητα. Έπειτα από 10 συνεχόμενες νίκες από το 2002 για τον κ. Ερντογάν και το νεοϊσλαμιστικό AKP, κανείς δεν μπορεί να τους πει πως οι τακτικές τους δεν έχουν αποτέλεσμα. Το ένστικτο του κ. Ερντογάν είναι να πολώνει και να κλιμακώνει, αλλά για το AKP αυτές είναι ρυθμίσεις «από τη μάνα του». Πρόκειται για ένα κυβερνών κόμμα που συμπεριφέρεται λες και είναι αντιπολίτευση.

Για την Ευρώπη, τέτοιου είδους τακτικές είναι εμπρηστικές, σε μια φορτωμένη περίοδο του εκλογικού κύκλου, ένα δώρο για τους δεξιούς λαϊκιστές και όσους προκαλούν τους μετανάστες. Αλλά για την Τουρκία, το θέμα είναι σε ποιο σημείο αυτή η μανούβρα του νικητή που τα παίρνει όλα γίνεται πάθημα του Σαμψών και φέρνει την κατάρρευση του θεσμικού και διεθνούς οικοδομήματος της χώρας.

Ο τωρινός πόλεμος λέξεων, σε συνδυασμό με την απότομη στροφή του κ. Ερντογάν στον ολοκληρωτισμό, μπορεί να «θάψει» τις ήδη ημιθανείς φιλοδοξίες της Τουρκίας να προσχωρήσει στην ΕΕ. Οι αλλαγές που προσπαθεί να κάνει ο κ. Ερντογάν, θα καταστήσουν την Τουρκία μη επιλέξιμη για συμμετοχή, δίνοντας τέλος στη διάκριση των εξουσιών και ποδοπατώντας το κράτος δικαίου. Αυτό βρίσκεται εδώ και καιρό σε εξέλιξη μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του περασμένου καλοκαιριού, με μαζικές εκκαθαρίσεις από τον στρατό μέχρι την πανεπιστημιακή κοινότητα, και με φυλάκιση δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων, αντιφρονούντων και επικριτών, μαζί με τους υπόπτους για το πραξικόπημα.

Ο κ. Ερντογάν κυβερνά με διατάγματα υπό την κατάσταση έκτακτης ανάγκης που κήρυξε μετά το πραξικόπημα. Αλλά επιθυμεί να κάνει de jure αυτό που είναι πια de facto, και κάθε ψήφος μετράει. Μπορεί εξαιτίας του η Τουρκία να έχασε τους όλο και λιγότερους φίλους της στην Ευρώπη. Αλλά έχει κινητοποιήσει το AKP, έχει επιστρατεύσει τους υπερεθνικιστές, μέχρι που ανάγκασε τον ηγέτη της αντιπολίτευσης να συμφωνήσει με το στρατόπεδό του. Ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, επικεφαλής του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού κόμματος, τον έχει ενθαρρύνει να διακόψει τις σχέσεις με τους Ολλανδούς.

Η πορεία προς ένα, σύμφωνα με τους επικριτές, μοντέρνο σουλτανάτο, θα μπορούσε να κάνει ακόμη περισσότερη ζημιά. Αντί μιας συνεκτικής πολιτικής που θα τονώσει μια οικονομία που είναι ευάλωτη στις εξωτερικές αναταράξεις, η κυβέρνηση έχει καταφύγει σε τεχνάσματα και άγριες κατηγορίες για συνωμοσία οικονομικών τρομοκρατών. Απέναντι σε μια πιθανώς τελευταία ευκαιρία για επανένωση της Κύπρου, η Άγκυρα παίζει το εθνικιστικό χαρτί της και ανακοινώνει πως τα τουρκικά στρατεύματα θα παραμείνουν για πάντα στο βόρειο θύλακα του νησιού.

Η εισβολή της Τουρκίας στη Συρία είναι εμφανώς εθνικιστική: στοχεύει στον περιορισμό της εδαφικής προώθησης των Κούρδων μαχητών της Συρίας, που έχουν συμμαχήσει με τους Κούρδους αντάρτες της Τουρκίας και υποστηρίζονται από τις ΗΠΑ.

Η Άγκυρα διακινδυνεύει τη συμμαχία της με το ΝΑΤΟ και ευθυγραμμίζεται με τη Ρωσία και το Ιράν, υποστηρικτές του καθεστώτος του Μπασάρ αλ Άσαντ, στο οποίο η Τουρκία είχε αντιταχθεί στη Συρία. Και όμως, καμία από αυτές τις χώρες δεν προτίθεται να επιτρέψει στην Τουρκία να προωθηθεί κάτω προς την κοιλάδα του Ευφράτη και να αποκτήσει περισσότερα εδάφη, για να τα παραχωρήσει στις δυνάμεις των Αράβων ανταρτών της Συρίας που στηρίζει.

Τον επόμενο μήνα δεν είναι σίγουρο ότι θα γίνει το χατίρι του κ. Ερντογάν, αλλά τίμημα της αποθέωσης που αναζητά μπορεί να είναι ακόμη περισσότερη καμένη γη.

© The Financial Times Limited 2017. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation