Τα fake news και η σκληρή πραγματικότητα

«Στόχος μας είναι να οικοδομήσουμε την τέλεια εξατομικευμένη εφημερίδα για κάθε άνθρωπο στον κόσμο», δήλωσε ο Μαρκ Ζούκερμπεργκ του Facebook το 2014. Αυτή η εφημερίδα θα «σας δείχνει αυτά που θα είναι τα πιο σημαντικά για εσάς».

Για πολλούς, αυτή η ανακοίνωση εξηγεί με τον καλύτερο τρόπο γιατί το Facebook είναι τόσο φρικτή πηγή ειδήσεων.

Μια ψευδής είδηση που ισχυριζόταν πως ο Πάπας Φραγκίσκος είχε υποστηρίξει τον Ντόναλντ Τραμπ ήταν, σύμφωνα με ανάλυση του BuzzFeed, η πιο επιτυχημένη είδηση στο Facebook στη διάρκεια των τριών μηνών που προηγήθηκαν των αμερικανικών εκλογών. Αν οι αλγόριθμοι της ιστοσελίδας αποφασίζουν πως αυτό είναι το πιο ενδιαφέρον νέο, τότε το Facebook απέχει πολύ από το να είναι μια «τέλεια εφημερίδα».

Δεν είναι να απορεί κανείς που ο Ζούκερμπεργκ βρέθηκε στριμωγμένος μετά την εκλογή Τραμπ. Αμέσως μετά την νίκη του προέδρου, ο Ζούκερμπεργκ δήλωσε: «Πιστεύω πως η ιδέα πως οι ψευδείς ειδήσεις στο Facebook, οι οποίες αποτελούν ένα μικρό μέρος του περιεχομένου, επηρέασαν τις εκλογές με οποιονδήποτε τρόπο (…) είναι σχετικά τρελή». Το σχόλιό του καλωσορίστηκε με περιφρονητικές αντιδράσεις.

Θα πρέπει σε αυτό το σημείο να ομολογήσω και τις δικές μου προκαταλήψεις. Απεχθάνομαι το Facebook για όλους τους λόγους για τους οποίους συνήθως ο κόσμος απεχθάνεται το Facebook (την ιδιωτικότητα, τη δύναμή του στην αγορά, τον αποπροσανατολισμό, τις ψεύτοχαρούμενες κοινωνικές αλληλεπιδράσεις και τα λοιπά). Και, ως αφοσιωμένος αρθρογράφος των FT, δε χρειάζεται καν να σημειώσω πως η τέλεια εφημερίδα είναι αυτή που διαβάζετε αυτή τη στιγμή.

Αλλά, παρ’  όλ’ αυτά, θα υποστηρίξω τον Ζούκερμπεργκ που πρόσφατα ανήρτησε ένα κείμενο 5.700 λέξεων προς υπεράσπιση των κοινωνικών δικτύων. Αυτό που αναφέρει στην έκθεσή του δείχνει να είναι λανθασμένο. Αλλά τα στοιχεία καταδεικνύουν πως έχει δίκιο. Οι ψευδείς ειδήσεις μπορούν να τροφοδοτήσουν μεμονωμένα περιστατικά μίσους και βίας. Αλλά ούτε οι ψεύτικες ειδήσεις, ούτε η λεγόμενη «filter bubble» (τα αποτελέσματα που προκύπτουν από τη χρήση αλγορίθμων), αποτελούν σημαντική δύναμη στο συνολικό τοπίο της ενημέρωσης. Όχι ακόμη.

Τα «fake news» είναι μια φράση που ήδη έχει ευτελιστεί. Ένας χρήσιμος ορισμός είναι πως μια ψευδής είδηση είναι ένα απόλυτα επινοημένο ρεπορτάζ που «αυτοπαρουσιάζεται» ως είδηση. Αυτό εξαιρεί κείμενα με σχόλια, τη σάτιρα και τα ψέματα των ίδιων των πολιτικών.

Εκ πρώτης όψεως, τέτοιες κοροϊδίες φαίνεται πως είναι πανταχού παρούσες στο Facebook. Η ανάλυση του BuzzFeed αποκαλύπτει πως οι πέντε πιο δημοφιλείς φάρσες ήταν πιο επιτυχείς από τις πέντε πιο δημοφιλείς πραγματικές ειδήσεις. (Αυτή η λίστα με τις πραγματικές ειδήσεις περιλαμβάνει και το ρεπορτάζ της New York Post με τη γυμνή φωτογράφηση της Μελάνια Τραμπ με μια άλλη γυναίκα για γαλλικό περιοδικό το 1997, μια υπενθύμιση πως δεν θα πάρει Πούλιτζερ και ολόκληρη η mainstream δημοσιογραφία).

Αλλά αυτές οι φάρσες είναι λιγότερο σημαντικές απ’ ότι υπαινίσσεται αυτή η ανάλυση -εν μέρει διότι το Facebook δεν είναι η κύρια πηγή ειδήσεων για τους Αμερικανούς (πρώτες παραμένουν οι ειδήσεις στην τηλεόραση), και μερικώς γιατί τα αληθινά ρεπορτάζ σε γενικές γραμμές θα καλυφθούν με μια κάποια μορφή από δεκάδες άλλα μέσα ενημέρωσης, πράγμα που θα περιορίσει τη δημοτικότητα μιας μοναδικής εκδοχής τους. Κάθε ψευδής είδηση, αντίθετα, είναι μοναδική. Δεν είναι να απορεί κανείς που οι πιο δημοφιλείς φάρσες ξεπερνούν σε αναγνωσιμότητα τα πιο δημοφιλή πραγματικά ρεπορτάζ.

Τον Ιανουάριο του 2017, δύο οικονομολόγοι, ο Hunt Allcott και ο Matthew Gentzkow, δημοσίευσαν μια έρευνα που μελετά πόσο ακριβώς κυριάρχησαν οι ψευδείς ειδήσεις πριν τις εκλογές. Η έξυπνη μέθοδός τους εξέτασε το κατά πόσο ο κόσμος θυμόταν τις ψεύτικες ειδήσεις, σε σύγκριση με πραγματικές ειδήσεις και με ειδήσεις «placebo» -δηλαδή ψεύτικα fake news που επινοήθηκαν από τους ίδιους τους ερευνητές. Ο κόσμος δεν θυμόταν πολλές ψευδείς ειδήσεις και υποστήριξε ότι θυμόταν μερικές ειδήσεις «placebo». Συνολικά, απλά δε φαίνεται πως υπήρχαν αρκετές ψευδείς ειδήσεις για να μεταβάλλουν την έκβαση των εκλογών –εκτός κι αν ήταν δυνατό το περιεχόμενο, ακόμη και σε μικρές δόσεις.

«Ο μέσος ψηφοφόρος είδε μία ψευδή είδηση πριν τις εκλογές», μου εξήγησε ο Gentzkow. «Αυτός ο αριθμός συνθέτει μια πολύ διαφορετική εικόνα από αυτή που παίρνουμε παρακολουθώντας το δημόσιο διάλογο επάνω στο θέμα».

Πιο ανησυχητικό είναι ότι το Facebook –και ο «πιο ενδιαφέρον για εσάς» αλγόριθμός του- απλά προσφέρει ειδήσεις που ταιριάζουν στις ιδεολογικές προτιμήσεις κάθε χρήστη. Είναι αναμφίβολα αληθές πως το «περιβάλλον» μας στα social media είναι άτομα που συμφωνούν μαζί μας. Αλλά δεν είναι ξεκάθαρο το αν ο αλγόριθμος του Facebook είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα σε αυτό το σημείο. Το Twitter ήταν πολιτικά πολωμένο ακόμη και τις ημέρες που δεν χρησιμοποιούσε κανέναν αλγόριθμο. Και οι εφημερίδες επίσης έχουν ιδεολογικές προτιμήσεις.

Μια πρόσφατη έρευνα επάνω στην ανάγνωση ειδήσεων στο διαδίκτυο διεξήχθη από τους Seth Flaxman, Sharad Goel και Justin Rao, οι οποίοι είχαν πρόσβαση σε στοιχεία της Microsoft από browsers και τα χρησιμοποίησαν για να εξετάσουν το πώς ο κόσμος καταναλώνει ειδήσεις διαδικτυακά. Τα ευρήματά τους προσφέρουν μια μπερδεμένη εικόνα: τα κοινωνικά δίκτυα πράγματι φαίνεται να προωθούν ειδήσεις που απέχουν από το κέντρο του πολιτικού φάσματος, αλλά ταυτόχρονα παρουσιάζουν στον κόσμο μια μεγαλύτερη ποικιλία ιδεολογικών απόψεων. Είναι λογικό. Και η ανάγνωση της ίδιας εφημερίδας κάθε μέρα είναι «filter bubble».

Ο Gentzkow μελέτησε την αντίθεση μεταξύ των ειδήσεων εντός και εκτός διαδικτύου, με τη χρήση στοιχείων από την περίοδο 2004-2009, σε συνεργασία με τον συνάδελφό του, τον οικονομολόγο Jesse Shapiro. Βρήκαν ελάχιστες ενδείξεις εκείνη την περίοδο, πως η κατανάλωση ιντερνετικών ειδήσεων χαρακτηρίζεται από περισσότερη πόλωση σε σχέση με τα παραδοσιακά μέσα. Αλλά τα πράγματα αλλάζουν ραγδαία. «Εκτίμησή μου είναι ότι ο διαχωρισμός είναι αισθητά και ουσιαστικά μεγαλύτερος απ’ ότι παλαιότερα», υποστηρίζει ο Gentzkow, «αλλά και πάλι σχετικά μέτριος».

Φαίνεται πως αυτή είναι σημαντική στιγμή. Οι ψευδείς ειδήσεις δεν έχουν επικρατήσει, αλλά θα μπορούσαν να το κάνουν. Οι «filter bubbles» πιθανώς δεν είναι μεγαλύτερες απ’ ότι έχουν σταθεί εδώ και δεκαετίες -αλλά και αυτό θα μπορούσε να αλλάξει ραγδαία.

«Εντέλει πολλά εξαρτώνται από το ποια είναι τα κίνητρα των Αμερικανών ψηφοφόρων», τονίζει ο Gentzkow. «Ενδιαφέρεται πραγματικά ο κόσμος να μάθει την αλήθεια και να έχει ακριβή πληροφόρηση;»

Ο ίδιος ελπίζει ότι, κατά βάθος, ο κόσμος παρακολουθεί και διαβάζει τα νέα γιατί θέλει να μάθει τι γίνεται στον κόσμο. Αλλά αν αυτό που πραγματικά θέλουν οι ψηφοφόροι είναι να τους λένε ψέματα, τότε το Facebook είναι το μικρότερο από τα προβλήματά μας.

© The Financial Times Limited 2017. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation