Οι προεδρικές εκλογές στις Ηνωμένες Πολιτείες αποτελούν ένα πολύπλοκο και σημαντικό πολιτικό γεγονός. Η εκλογική διαδικασία χαρακτηρίζεται από το σύστημα του Εκλεκτορικού Κολεγίου, το οποίο διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στην τελική εκλογή του προέδρου.
Στις εκλογές του 2016 και του 2020, το Εκλεκτορικό Κολέγιο και η λαϊκή ψήφος αλληλεπίδρασαν με τρόπο που καθόρισε την πολιτική σκηνή και ανέδειξε το βάρος ορισμένων κρίσιμων πολιτειών.
Τι είναι το Εκλεκτορικό Κολέγιο;
Το Εκλεκτορικό Κολέγιο είναι ένα σύστημα έμμεσης εκλογής που χρησιμοποιείται στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ. Αντί να εκλέγεται άμεσα ο πρόεδρος από τον λαό, οι ψηφοφόροι επιλέγουν εκλέκτορες, οι οποίοι με τη σειρά τους ψηφίζουν για τον πρόεδρο και τον αντιπρόεδρο.
Οι εκλέκτορες είναι μέλη του Εκλεκτορικού Κολεγίου και κάθε πολιτεία έχει έναν συγκεκριμένο αριθμό εκλεκτόρων, ο οποίος καθορίζεται από τον πληθυσμό της και τον αριθμό των εκπροσώπων που έχει στο Κογκρέσο.
Σύνθεση του Εκλεκτορικού Κολεγίου
Το Εκλεκτορικό Κολέγιο αποτελείται από 538 εκλέκτορες, οι οποίοι αντιπροσωπεύουν τις 50 Πολιτείες και την Ουάσινγκτον, D.C. Ο αριθμός των εκλεκτόρων ανά Πολιτεία ισούται με το άθροισμα των μελών της Βουλής των Αντιπροσώπων και των Γερουσιαστών που εκπροσωπούν την Πολιτεία στο Κογκρέσο.
Για να εκλεγεί ένας υποψήφιος πρόεδρος, χρειάζεται τουλάχιστον 270 εκλεκτορικές ψήφους, δηλαδή την απόλυτη πλειοψηφία του Εκλεκτορικού Κολεγίου.
Κατανομή Εκλεκτόρων ανά Πολιτεία
Ο παρακάτω πίνακας παρουσιάζει την κατανομή των εκλεκτόρων ανά πολιτεία για τις εκλογές του 2020:
Πώς διασφαλιζεται ότι οι Εκλέκτορες θα ψηφίσουν όπως αναμένεται
Η διασφάλιση ότι το Εκλεκτορικό Κολέγιο θα ψηφίσει όπως αναμένεται είναι ένα από τα πιο κρίσιμα και παραδοσιακά στοιχεία του εκλογικού συστήματος των ΗΠΑ. Ωστόσο, υπάρχουν μερικοί μηχανισμοί και πρακτικές που εξασφαλίζουν ότι οι εκλέκτορες θα ευθυγραμμιστούν με τη βούληση των ψηφοφόρων της πολιτείας τους:
1. Νομικές ρυθμίσεις και κανόνες των Πολιτειών
Κάθε πολιτεία έχει τους δικούς της νόμους που ρυθμίζουν τη διαδικασία επιλογής και λειτουργίας των εκλεκτόρων. Σε πολλές πολιτείες, οι εκλέκτορες είναι νομικά δεσμευμένοι να ψηφίσουν για τον υποψήφιο που κέρδισε τη λαϊκή ψήφο στην Πολιτεία τους. Αυτοί οι νόμοι, γνωστοί ως «faithless elector laws», θεσπίζονται για να αποτρέψουν οποιαδήποτε απόκλιση από την καθορισμένη ψήφο και σε πολλές περιπτώσεις προβλέπουν κυρώσεις ή ακόμη και την αντικατάσταση του εκλέκτορα αν δεν ακολουθήσει την εκπεφρασμένη βούληση του εκλογικού σώματος.
2. Πολιτική πίεση και πρακτική
Οι εκλέκτορες είναι συνήθως άτομα που ανήκουν σε κομματικούς κύκλους και έχουν στενές σχέσεις με το κόμμα τους. Επομένως, υπάρχει σημαντική πολιτική πίεση και κομματική ευθύνη να ψηφίσουν όπως επιτάσσει το κόμμα τους. Η επιλογή των εκλεκτόρων γίνεται από τα ίδια τα κόμματα, που διαλέγουν πιστούς υποστηρικτές τους, οι οποίοι θεωρείται ότι θα παραμείνουν συνεπείς.
3. «Winner-takes-all» σύστημα
Στις περισσότερες πολιτείες (εκτός από το Μέιν και τη Νεμπράσκα), εφαρμόζεται το σύστημα του «όλα για τον νικητή» (winner-takes-all). Αυτό σημαίνει ότι ο υποψήφιος που κερδίζει τη λαϊκή ψήφο σε μια πολιτεία λαμβάνει όλους τους εκλέκτορες της πολιτείας, γεγονός που καθιστά τις ψήφους των εκλεκτόρων σχεδόν αυτόματη αντανάκλαση της βούλησης των πολιτών.
4. Αποτροπή «άπιστων εκλεκτόρων» (Faithless Electors)
Παρά την ύπαρξη νομικών μηχανισμών, υπήρξαν ιστορικά περιπτώσεις όπου εκλέκτορες δεν ψήφισαν για τον υποψήφιο που κέρδισε την πολιτεία τους. Αυτοί ονομάζονται «άπιστοι εκλέκτορες» (faithless electors). Ωστόσο, ο αντίκτυπος αυτών των περιπτώσεων είναι ελάχιστος και σπάνια επηρεάζει το τελικό αποτέλεσμα.
Μάλιστα, το 2020, το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ αποφάσισε ότι οι πολιτείες έχουν το δικαίωμα να τιμωρούν ή να αντικαθιστούν τους άπιστους εκλέκτορες, ενισχύοντας περαιτέρω τον έλεγχο.
5. Εμπιστοσύνη στο Κομματικό Σύστημα
Τέλος, η εμπιστοσύνη στο κομματικό σύστημα και στη δέσμευση των εκλεκτόρων να εκπροσωπήσουν το εκλογικό σώμα είναι θεμελιώδης για την λειτουργία του Εκλεκτορικού Κολεγίου. Η μακρά ιστορία του συστήματος έχει δείξει ότι σε συντριπτική πλειοψηφία οι εκλέκτορες τηρούν την προδιαγεγραμμένη πορεία.
Συνοψίζοντας, οι μηχανισμοί νομοθεσίας, κομματικής ευθύνης και νομικών κυρώσεων διασφαλίζουν ότι το Εκλεκτορικό Κολέγιο θα ψηφίσει όπως αναμένεται, με ελάχιστες εξαιρέσεις.
Πώς κερδήθηκαν οι εκλογές του 2016 και του 2020;
Εκλογές 2016
Στις εκλογές του 2016, ο Ντόναλντ Τραμπ, υποψήφιος των Ρεπουμπλικανών, κέρδισε το Εκλεκτορικό Κολέγιο με 304 ψήφους, ενώ η Χίλαρι Κλίντον, υποψήφια των Δημοκρατικών, έλαβε 227 εκλεκτορικές ψήφους.
Αν και η Κλίντον κέρδισε τη λαϊκή ψήφο με διαφορά περίπου 2,9 εκατομμυρίων ψήφων, ο Τραμπ εξασφάλισε τη νίκη λόγω της κατανομής των εκλεκτόρων σε κρίσιμες πολιτείες όπως το Μίσιγκαν, η Πενσυλβάνια και το Ουισκόνσιν.
Εκλογές 2020
Στις εκλογές του 2020, ο Τζο Μπάιντεν, υποψήφιος των Δημοκρατικών, κέρδισε το Εκλεκτορικό Κολέγιο με 306 ψήφους έναντι 232 του Ντόναλντ Τραμπ. Ο Μπάιντεν κέρδισε τη λαϊκή ψήφο με διαφορά περίπου 7 εκατομμυρίων ψήφων.
Οι «αμφιταλαντευόμενες» πολιτείες, όπως η Αριζόνα, η Τζόρτζια, η Πενσυλβάνια, το Μίσιγκαν και το Ουισκόνσιν, διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στο αποτέλεσμα, καθώς ο Μπάιντεν κέρδισε αυτές τις πολιτείες που είχε κερδίσει ο Τραμπ το 2016.
Νικητές ανά Πολιτεία: 2016 vs 2020
Ο παρακάτω πίνακας δείχνει ποιος κέρδισε σε κάθε Πολιτεία στις εκλογές του 2016 και του 2020:
Διαφορά μεταξύ λαϊκής ψήφου και Εκλεκτορικού Κολεγίου
Ένα από τα πιο συζητημένα ζητήματα στο αμερικανικό εκλογικό σύστημα είναι η διαφορά μεταξύ της λαϊκής ψήφου και της εκλεκτορικής ψήφου. Στο σύστημα των ΗΠΑ, η λαϊκή ψήφος αναφέρεται στην άμεση ψήφο των πολιτών για τον πρόεδρο, ενώ η εκλεκτορική ψήφος αντιπροσωπεύει την ψήφο των εκλεκτόρων που επιλέγουν οι ψηφοφόροι της κάθε πολιτείας.
Λαϊκή ψήφος και Εκλεκτορικό Κολέγιο στις εκλογές του 2016
Η Χίλαρι Κλίντον κέρδισε τη λαϊκή ψήφο με 65,8 εκατομμύρια ψήφους έναντι 62,9 εκατομμυρίων ψήφων του Ντόναλντ Τραμπ. Ωστόσο, ο Τραμπ κέρδισε το Εκλεκτορικό Κολέγιο με 304 εκλέκτορες, έναντι 227 της Κλίντον.
Λαϊκή ψήφος και Εκλεκτορικό Κολέγιο στις εκλογές του 2020
Ο Τζο Μπάιντεν κέρδισε τη λαϊκή ψήφο με 81,3 εκατομμύρια ψήφους έναντι 74,2 εκατομμυρίων ψήφων του Τραμπ. Ο Μπάιντεν κέρδισε επίσης το Εκλεκτορικό Κολέγιο με 306 εκλέκτορες έναντι 232 του Τραμπ.
Σύγκριση τάσεων στις εκλογές του 2016 και του 2020
Η σύγκριση των εκλογών του 2016 και του 2020 αποκαλύπτει σημαντικές αλλαγές στις εκλογικές τάσεις των Ηνωμένων Πολιτειών.:
- Αύξηση της εκλογικής συμμετοχής: Το 2020 παρατηρήθηκε ρεκόρ συμμετοχής, με περισσότερους από 158 εκατομμύρια Αμερικανούς να ψηφίζουν, έναντι 138 εκατομμυρίων το 2016.
- Ανατροπές στις κρίσιμες Πολιτείες: Το Μίσιγκαν, η Πενσυλβάνια και το Ουισκόνσιν, Πολιτείες που έδωσαν τη νίκη στον Τραμπ το 2016, γύρισαν υπέρ του Μπάιντεν το 2020.
- Διεύρυνση της διαφοράς στη λαϊκή ψήφο: Ενώ ο Τραμπ έχασε τη λαϊκή ψήφο με διαφορά 2,9 εκατομμυρίων το 2016, το 2020 η διαφορά υπέρ του Μπάιντεν αυξήθηκε στα 7 εκατομμύρια.
Κρίσιμες Πολιτείες και πληθυσμιακές τάσεις
Οι Κρίσιμες Πολιτείες
Οι κρίσιμες πολιτείες («swing states») είναι αυτές που δεν έχουν σταθερή κομματική προτίμηση και μπορούν να επηρεάσουν αποφασιστικά το αποτέλεσμα των εκλογών. Το 2016 και το 2020, οι πιο σημαντικές κρίσιμες πολιτείες ήταν:
- 2016: Φλόριντα, Πενσυλβάνια, Μίσιγκαν, Ουισκόνσιν, Βόρεια Καρολίνα.
- 2020: Πενσυλβάνια, Μίσιγκαν, Ουισκόνσιν, Αριζόνα, Τζόρτζια.
Οι πολιτείες αυτές διαδραμάτισαν κρίσιμο ρόλο στην αλλαγή του εκλογικού αποτελέσματος από το 2016 στο 2020, με πολλές από αυτές να μετατοπίζονται από τους Ρεπουμπλικάνους στους Δημοκρατικούς.
Κρίσιμες πληθυσμιακές ομάδες
Οι κρίσιμες πληθυσμιακές ομάδες που καθόρισαν το εκλογικό αποτέλεσμα περιλάμβαναν:
- Αφροαμερικανοί: Η υψηλή συμμετοχή των Αφροαμερικανών ψηφοφόρων στις αστικές περιοχές, ειδικά στο Μίσιγκαν και την Τζόρτζια, συνέβαλε στη νίκη του Μπάιντεν.
- Λατινοαμερικανοί: Οι ψηφοφόροι Λατινοαμερικανικής καταγωγής έπαιξαν σημαντικό ρόλο σε πολιτείες όπως η Αριζόνα και το Τέξας.
- Αγροτικές Κοινότητες: Οι αγροτικές περιοχές παρέμειναν ισχυρές βάσεις για τους Ρεπουμπλικάνους, ειδικά στο Μίντγουεστ και το Νότο.
Συμπεράσματα
Οι εκλογές του 2016 και του 2020 ανέδειξαν τη σημασία του Εκλεκτορικού Κολεγίου και τον καθοριστικό ρόλο των κρίσιμων πολιτειών και πληθυσμιακών ομάδων στην αμερικανική εκλογική διαδικασία.
Αν και η λαϊκή ψήφος μπορεί να προσφέρει μια σαφή εικόνα της συνολικής προτίμησης των ψηφοφόρων, το Εκλεκτορικό Κολέγιο παραμένει ο καθοριστικός παράγοντας για την εκλογή του προέδρου.
Οι τάσεις αυτές πιθανότατα θα συνεχίσουν να επηρεάζουν τις μελλοντικές εκλογές, αναδεικνύοντας τη σημασία της στρατηγικής σε πολιτείες-κλειδιά και της κινητοποίησης κρίσιμων ψηφοφόρων.
* Ο Νικόλαος Χαβούτης είναι διευθυντής της συμβουλευτικής εταιρείας SoZone Limited (nhavoutis@gmail.com).