Παρά τα κέρδη των ακροδεξιών κομμάτων, η κεντρώα πλειοψηφία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα εκλέξει Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρόμοια με την απερχόμενη και θα διατηρήσει μια Ευρωπαϊκή Ένωση, που είναι σε μεγάλο βαθμό υπέρ της ευρωπαϊκής ενοποίησης και υποστηρικτική προς την πράσινη ατζέντα, θέτοντας σε προτεραιότητα πολιτικές για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του μπλοκ, τη στρατηγική αυτονομία και τις αμυντικές δυνατότητες τα επόμενα χρόνια.
Το κεντροδεξιό Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (ΕΛΚ) της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν έλαβε τι περισσότερες ψήφους στις εκλογές της 6ης-9ης Ιουνίου για το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο, κερδίζοντας 186 έδρες στο νέο υπερεθνικό νομοθετικό σώμα των 720 εδρών.
Οι κεντροαριστεροί Σοσιαλιστές και Δημοκράτες (S&D) απέκτησαν 135 έδρες και η φιλελεύθερη ομάδα Renew Europe (RE) κέρδισε 79 έδρες. Το αποτέλεσμα αυτό δίνει στα τρία κόμματα που σχημάτισαν πλειοψηφικό συνασπισμό στην απερχόμενη Βουλή συνολικά 400 έδρες, αρκετές για να σχηματίσουν μια νέα πλειοψηφία (ακόμα και αν έχασαν 17 έδρες όλα μαζί σε σχέση με τις προηγούμενες εκλογές).
Οι ακροαριστερές ομάδες Ευρωπαίοι Συντηρητικοί και Μεταρρυθμιστές (ECR) και η ομάδα Ταυτότητα και Δημοκρατία (ID) κατέλαβαν την τέταρτη και πέμπτη θέση αντίστοιχα, εξασφαλίζοντας 73 και 58 έδρες αντίστοιχα. Οι Πράσινοι έλαβαν 53 έδρες και η Αριστερά εξασφάλισε 36. Η ομάδα των αδέσμευτων, που απαρτίζεται από εθνικά κόμματα και μεμονωμένους βουλευτές που δεν σχετίζονται με κάποια επίσημη παράταξη στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (συμπεριλαμβανομένου του Fidesz, του κόμματος του Ούγγρου πρωθυπουργού Βίκτορ Όρμπαν), εξασφάλισαν συνολικά 100 έδρες.
* Τα μετριοπαθή κόμματα πιθανότατα θα επανασυγκροτήσουν τη συμμαχία τους στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και θα εκλέξουν μια παρόμοια με την προηγούμενη Ευρωπαϊκή Επιτροπή, κάτι που θα εγγυηθεί σε σημαντικό βαθμό την πολιτική συνέχεια στις Βρυξέλλες, παρά το συνολικά πιο συντηρητικό νομοθετικό σώμα και τη δυνητικά λιγότερο συνεκτική πλειοψηφία.
Πώς βγαίνει η Φον Ντερ Λάιεν;
Το αποτέλεσμα των εκλογών δείχνει πως ο συνασπισμός των κεντροδεξιών και κεντροαριστερών κομμάτων θα έχει αρκετές έδρες στο νέο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για να ανασυστήσει τη συμμαχία του και να διατηρήσει την πλειοψηφία για τα επόμενα πέντε χρόνια παρά την άνοδο των ακροδεξιών κομμάτων σε όλο το μπλοκ.
Η φον ντερ Λάιεν θα χρειαστεί 361 ψήφους για μια δεύτερη θητεία. Ωστόσο, δεδομένης της ετερογένειας της συμμαχίας, δεν είναι δεδομένο πως όλα τα κόμματα του συνασπισμού θα την υποστηρίξουν, κάτι που σημαίνει πως πιθανόν θα χρειαστεί την υποστήριξη βουλευτών από τους Πράσινους (όπως το 2019) ή άλλων κομμάτων (πιθανόν από το δεξιό ECR της Ιταλίδας πρωθυπουργού Τζόρτζια Μελόνι) για να επανεκλεγεί.
Η ακριβής σύνθεση και ατζέντα πολιτικής της νέας Ευρωπαϊκής Επιτροπής θα εξαρτηθεί εν μέρει από το ποια κόμματα θα παρέχουν τελικά την απαραίτητη στήριξη. Όπως και να έχει, αν και πιο συντηρητικό συνολικά, το νέο νομοθετικό σώμα της ΕΕ και η Κομισιόν θα διατηρήσουν σε μεγάλο βαθμό την παραδοσιακή κεντρώα ευθυγράμμισή τους. Ωστόσο, δεδομένης της ιδιαιτερότητας των ομάδων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουίου –όπου δεν ακολουθούν όλοι οι βουλευτές τις οδηγίες των ομάδων τους στις ψηφοφορίες- μια τέτοια μικρή πλειοψηφία θα μεταφραστεί σε περισσότερο αβέβαια αποτελέσματα για διάφορες προτάσεις της Κομισιόν.
Δεδομένων των ανωτέρω, υπάρχουν μεγαλύτερες πιθανότητες οι προτεινόμενοι νόμοι να υφίστανται τροποποιήσεις στη βουλή ώστε να εξασφαλίζεται η υποστήριξη κομμάτων της αντιπολίτευσης. Δεδομένης μιας ευρύτερης μετατόπισης από τα αριστερά προς τα δεξιά στην συνολική αντιπροσώπευση των κομμάτων στη βουλή, καθώς και εντός του ίδιου του μεγάλου συνασπισμού (με το ΕΛΚ να αποκτά έναν πιο εξέχοντα ρόλο στην πλειοψηφία), οι συντηρητικοί νομοθέτες θα μπορούσαν να εξαρτώνται πιο συχνά από τις ψήφους δεξιών ομάδων σε αμφιλεγόμενα θέματα όπως η κλιματική αλλαγή, η μετανάστευση και η οικονομία.
Οι προτεραιότητες της νέας Κομισιόν
Η νέα Ευρωπαϊκή Επιτροπή πιθανόν θα θέσει σε προτεραιότητα την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, της στρατηγικής αυτονομίας και των αμυντικών δυνατοτήτων του μπλοκ.
Οι στρατηγικές προτεραιότητες των Βρυξελλών για τα επόμενα πέντε χρόνια πιθανόν θα ευθυγραμμίζονται με αυτές που η Φον Ντερ Λάιεν και αρκετά κράτη μέλη της ΕΕ τόνισαν κατά τις προεκλογικές εκστρατείες, δηλαδή την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της στρατηγικής αυτονομίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, την καθιέρωση μιας πιο ενεργητικής βιομηχανικής στρατηγικής για το μπλοκ, τη μείωση του ρυθμιστικού και διοικητικού βάρους για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, την αύξηση της στήριξης επενδύσεων σε στρατηγικούς τομείς, και την ενίσχυση των αμυντικών δυνατοτήτων και της βιομηχανικής βάσης της Ευρώπης.
Η νέα Κομισιόν θα παραμείνει επίσης προσηλωμένη στην «Πράσινη Συμφωνία» και τους φιλόδοξους στόχους της για το κλίμα, αν και η προσοχή θα μετατοπιστεί από την έγκριση στόχων στην εφαρμογή νόμων και στην εξισορρόπηση των προσπαθειών απεξάρτησης από τον άνθρακα με την οικονομική ανάπτυξη, την ενεργειακή ασφάλεια και τα ζητήματα ανταγωνισμού, ώστε να λαμβάνονται υπ’ όψιν οι συντηρητικές απόψεις στο κοινοβούλιο.
Για την άμυνα, η Κομισιόν θα προτείνει συγκεκριμένες προτάσεις πολιτικής για να επιτευχθούν οι στόχοι της Ευρωπαϊκής Αμυντικής Βιομηχανικής Στρατηγικής που παρουσιάστηκε τον Μάρτιο του 2024, επιδιώκοντας να αυξήσει τις επενδύσεις στις αμυντικές δυνατότητες και να ενισχύσει την αμυντική βιομηχανία του μπλοκ. Αυτό πιθανόν θα οδηγήσει σε μια αύξηση στις δαπάνες της ΕΕ για κοινά αμυντικά projects και θα δει τις Βρυξέλλες να παίρνουν υπό το έλεγχό τους ορισμένες πτυχές των αμυντικών προμηθειών.
Οι Βρυξέλλες θα επιδιώξουν να προωθήσουν πιο αποφασιστικές στρατηγικές στη βιομηχανία και στρατηγικές οικονομικής ασφάλειας, με στόχο να αυξηθεί η ανταγωνιστικότητα και η αυτονομία του μπλοκ σε στρατηγικούς τεχνολογικούς τομείς, αλλά οι υποβόσκουσες διαφωνίες μεταξύ των κρατών μελών αναφορικά με τους πόρους και την αποκέντρωση της εξουσίας θα λειτουργήσουν ως σημαντικοί περιορισμοί.
Η νέα Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα χαράξει μια στρατηγική για να επιταχύνει την ενεργειακή και ψηφιακή μετάβαση του μπλοκ, ενισχύοντας ταυτόχρονα την παγκόσμια ανταγωνιστικότητα των βιομηχανιών της ΕΕ.
Αυτό πιθανόν θα περιλαμβάνει την εκταμίευση επιδοτήσεων και άλλων επιχειρηματικών κινήτρων στα κράτη μέλη για να επιτευχθούν συγκεκριμένοι βιομηχανικοί στόχοι και να τονωθούν οι ευρωπαϊκές και ξένες επενδύσεις σε στρατηγικούς τομείς. Αλλά οι υποβόσκουσες διαφωνίες μεταξύ των κρατών μελών αναφορικά με το πόση εθνική εποπτεία των κεφαλαιαγορών θα πρέπει να εκχωρηθεί στις Βρυξέλλες στο πλαίσιο της καθυστερημένης Ευρωπαϊκής Ένωσης Κεφαλαιαγορών, καθώς και με τη φύση και την έκταση της δημόσιας χρηματοδότησης που απαιτείται για να βοηθηθούν οι ιδιωτικές επενδύσεις, θα συνεχίσουν να αποτελούν σημαντικά εμπόδια προς τη δημιουργία μιας συνεκτικής βιομηχανικής στρατηγικής για το μπλοκ.
Εν τω μεταξύ, οι Βρυξέλλες θα επιδιώξουν να εφαρμόσουν τη δική τους στρατηγική οικονομικής ασφάλειας με μέτρα για τον έλεγχο ξένων επενδύσεων και τη διασφάλιση της ανθεκτικότητας της εφοδιαστικής αλυσίδας, αναπτύσσοντας ταυτόχρονα εργαλεία που στόχο θα έχουν να εμποδίσουν τις μεταφορές τεχνολογίας σε αντίπαλες χώρες (όπως η Κίνα και η Ρωσία), όπως μηχανισμούς ελέγχου εξερχόμενων επενδύσεων και ελέγχους στις εξαγωγές.
Αλλά ενώ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πιθανόν θα αποκτήσει έναν όλο και πιο κεντρικό ρόλο στην εκτίμηση κινδύνων και την πρόταση περιορισμών σε επενδύσεις σε τομείς που θεωρούνται στρατηγικής σημασίας, τα κράτη μέλη της ΕΕ θα διατηρήσουν την εξουσία να περιορίζουν τελικά εξαγωγές ή επενδύσεις.
Σε αυτό το πλαίσιο, οι μηχανισμοί παρακολούθησης εξερχόμενων επενδύσεων και οι έλεγχοι στις εξαγωγές κρίσιμων τεχνολογιών είναι απίθανο να υλοποιηθούν για μερικά χρόνια, και τα κράτη μέλη θα συνεχίσουν να είναι επιφυλακτικά στην εφαρμογή τέτοιων μέτρων υπό τον φόβο της υπέρμετρης διατάραξης των εμπορικών και οικονομικών τους σχέσεων με την Κίνα.
Η εξωτερική πολιτική
Στην εξωτερική πολιτική, η νέα Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα επιδιώξει να διατηρήσει θετικές σχέσεις με τις ΗΠΑ (ακόμα και αν επανεκλεγεί τον Νοέμβριο ο πρώην πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ), θα επιδιώξει μια σταδιακή επαναπροσέγγιση με το Ηνωμένο Βασίλειο υπό μια πιθανή κυβέρνηση Εργατικών, και θα εφαρμόσει μια ισορροπημένη πολιτική μείωσης κινδύνου αναφορικά με την Κίνα.
Οι Βρυξέλλες θα συνεχίσουν να υποστηρίζουν τις ισχυρές διατλαντικές σχέσεις και την αυξημένη συνεργασία με τις ΗΠΑ σε τομείς όπως η κλιματική αλλαγή, η ασφάλεια, το εμπόριο και η τεχνολογία, αν και η πιθανή επανεκλογή του Τραμπ θα μπορούσε να περιπλέξει την κατάσταση και να επιταχύνει τις προσπάθειες της ΕΕ να επιδιώξει μεγαλύτερη αυτάρκεια και διαφοροποίηση στην άμυνα και στο εμπόριο.
Εν τω μεταξύ, οι Βρυξέλλες θα συνεχίσουν να προωθούν θετικές μετά-Brexit σχέσεις με το Ηνωμένο Βασίλειο, κάτι που θα διευκόλυνε μια πιθανή κυβέρνηση Εργατιών μετά τις γενικές εκλογές της 4ης Ιουλίου.
Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα διατηρήσει μια γενικά ισορροπημένη προσέγγιση στη στρατηγική μείωσης κινδύνου με την Κίνα, τασσόμενη υπέρ της συνεργασίας σε παγκόσμιες προκλήσεις όπως η κλιματική αλλαγή και η υγεία, ενώ ταυτόχρονα θα αντιμετωπίζει ανησυχίες αναφορικά με τις εμπορικές πρακτικές και τις επιδόσεις σε επίπεδο ανθρωπίνων δικαιωμάτων της Κίνας, και τις επιπτώσεις που έχει για την ασφάλεια του μπλοκ η οικονομική εξάρτηση από την ασιατική χώρα.
Ωστόσο, μια αυξανόμενα προστατευτική ευρωπαϊκή οικονομική πολιτική πιθανόν θα έχει ως αποτέλεσμα πολιτικές που θα στοχεύουν άμεσα τον κινεζικό ανταγωνισμό (όπως εισαγωγικοί δασμοί αντιντάμπινγκ ή κατά των επιδοτήσεων σε προϊόντα όπως τα ηλεκτρικά οχήματα ή οι ανεμογεννήτριες) και επακόλουθα κινεζικά αντίποινα, οδηγώντας σε προοδευτική επιδείνωση των διμερών σχέσεων και αύξηση των εμπορικών φραγμών.
Παρ’όλα αυτά, οι Βρυξέλλες θα αποφύγουν να επιβάλουν εκτεταμένους εξαγωγικούς ελέγχους και επενδυτικούς περιορισμούς στο Πεκίνο, κάτι που σημαίνει ότι ένας πλήρης εμπορικός πόλεμος παραμένει κάπως απίθανος.
Τέλος, το νέο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και η νέα Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα συνεχίσουν να υποστηρίζουν σθεναρά την κυριαρχία και εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας και θα διατηρήσουν σκληρή στάση έναντι της ρωσικής επιθετικότητας, υποστηρίζοντας την συνεχιζόμενη οικονομική και στρατιωτική στήριξη του Κιέβου και τις κυρώσεις κατά της Μόσχας.
Η υποστήριξη για την ευρωπαϊκή διεύρυνση προς τα δυτικά Βαλκάνια, την Ουκρανία και τη Μολδαβία, ωστόσο, πιθανόν θα είναι αργή στο πλαίσιο ενός γενικά πιο συντηρητικού ευρωκοινοβουλίου, και δεν θα γίνει αποδεκτό κανένα νέο πλήρες μέλος εντός του μπλοκ μέχρι το τέλος της θητείας της βουλής το 2029.