Αξιωματούχοι και επενδυτές αρχίζουν να ανησυχούν ότι ο κόσμος ολισθαίνει προς μια νέα εποχή σύγκρουσης μεγάλων δυνάμεων, καθώς ο αριθμός των σημείων ανάφλεξης πολλαπλασιάζεται από τη Δυτική Αφρική έως την Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή.
Με τις χώρες να προσπαθούν να προστατεύσουν τα συμφέροντά τους και τις «παγωμένες» συγκρούσεις να είναι ξανά «καυτές», για κάποιους, η εικόνα θυμίζει την περίοδο πριν από τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ, που έπιασε απροετοίμαστες τις υπηρεσίες ασφαλείας αλλά και την Ουάσιγκτον, έφερε τους παραπάνω κινδύνους στο επίκεντρο της προσοχής πολλών επενδυτών, ενώ έρευνα του Bloomberg Economics ανέδειξε την εκτίμηση ότι οι συγκρούσεις σε όλο τον κόσμο μπορούν να κάνουν μεγαλύτερη ζημιά στην παγκόσμια οικονομία από οτιδήποτε άλλο μετά το 1945.
Με τη προσοχή της Δύσης να εκτείνεται από την Ουκρανία μέχρι τις φιλοδοξίες της Κίνας στον Ειρηνικό, η επίθεση έδειξε πώς οι αντίπαλοι της παγκόσμιας τάξης υπό την ηγεσία των ΗΠΑ θα μπορούσαν να εκμεταλλευτούν τη στιγμή για να χτυπήσουν, αυξάνοντας τον κίνδυνο ενός μοιραίου λάθους ή μιας κλιμάκωσης.
Μετά τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου, ο δισεκατομμυριούχος διαχειριστής hedge fund Paul Tudor Jones χαρακτήρισε το γεωπολιτικό περιβάλλον το «πιο απειλητικό και προκλητικό» που είχε δει ποτέ. «Ο κόσμος εξαρτάται πλέον πλήρως από τη σωστή κρίση των ηγετών για να αποφευχθεί ένας Αρμαγεδδώνας», δήλωσε ο ιδρυτής της Elliott Investment Management, Paul Singer.
Το Bloomberg μίλησε με περισσότερους από δώδεκα ανώτερους αξιωματούχους από τις ΗΠΑ, την Ευρώπη, άλλες χώρες της G-20 και το ΝΑΤΟ, οι περισσότεροι από τους οποίους συμφώνησαν να μοιραστούν τις απόψεις τους υπό τον όρο της ανωνυμίας.
Καθώς οι αεροπορικές επιδρομές του Ισραήλ στη Γάζα επαναλαμβάνονται μετά την κατάπαυση πυρός, οι προσεκτικές διπλωματικές προσπάθειες για να αποτραπεί εξάπλωση του πολέμου είναι μέχρι στιγμής επιτυχείς. Παρ' όλ' αυτά οι αυξημένες εντάσεις παγκοσμίως έχουν τροφοδοτήσει την ανησυχία ότι κάποιου είδους λανθασμένη κρίση θα μπορούσε να φέρει σε αντιπαράθεση μεγάλες δυνάμεις.
Στην πρόσφατη επίσκεψη του Κινέζου προέδρου Σι Τζινπίνγκ στις ΗΠΑ φαίνεται να υπήρξε συμφωνία με τον Πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν για καλύτερη διαχείριση των εντάσεων, ένα μήνα αφότου η Κίνα επιβεβαίωσε εκ νέου την υποστήριξή της στη Ρωσία του Πούτιν.
Ωστόσο, η αναζωπύρωση των μαχών στη Μέση Ανατολή «δημιουργεί τεράστιους κινδύνους όχι μόνο για μια περιφερειακή σύγκρουση, αλλά ακόμη και για μια παγκόσμια σύγκρουση», δήλωσε ο πρόεδρος της Τσεχίας Petr Pavel την περασμένη εβδομάδα στην Πράγα. Είπε ότι είδε σοβαρούς κινδύνους για το πώς ο πόλεμος που ξεκίνησε στις 7 Οκτωβρίου είχε αρχίσει «να διχάζει τον κόσμο».
Πηγή του Κρεμλίνου έκρινε ότι η απόφαση της Χαμάς να χτυπήσει επηρεάστηκε από το γεγονός ότι οι ΗΠΑ ήταν απασχολημένες με τη σύγκρουση στην Ουκρανία. Με τον ίδιο τρόπο, είπε, ο πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν Ιλχάμ Αλίεφ είχε εντοπίσει μια ευκαιρία να πάρει την αμφισβητούμενη περιοχή του Καραμπάχ από την Αρμενία, επειδή η Ρωσία, ο κύριος υποστηρικτής των Αρμενίων, είχε στρέψει την προσοχή αλλού.
Πράγματι, ο πόλεμος Ισραήλ-Χαμάς χρησιμεύει ως υπενθύμιση του πώς οι στρατηγοί στην Ουάσιγκτον ή και στο Πεκίνο μπορούν να αιφνιδιαστούν. Σε ένα άρθρο που δημοσιεύθηκε λίγο πριν την επίθεση και το οποίο αναφέρεται συχνά από τότε, ο σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ Τζέικ Σάλιβαν είπε: «Η περιοχή της Μέσης Ανατολής είναι πιο ήσυχη σήμερα από ό,τι ήταν εδώ και δύο δεκαετίες».
Ένας ανώτερος Ευρωπαίος διπλωμάτης που πέρασε χρόνο στο Ισραήλ συμφώνησε ότι ποτέ δεν θα μπορούσαν να φανταστούν ότι ο μηχανισμός ασφαλείας εκεί θα μπορούσε να αιφνιδιαστεί όπως συνέβη εντέλει. Εξάλλου, πολλοί υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής που εργάζονται σήμερα μεγάλωσαν σε μια εποχή όπου ο πόλεμος φαινόταν πιο απόμακρος -κάτι που επεσήμανε ο ιδρυτής της Bridgewater Associates, Ray Dalio, αμέσως μετά το ξέσπασμα της βίας.
«Οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους αντιμετωπίζουν μια άνευ προηγουμένου περίοδο αστάθειας και πολυπλοκότητας», δήλωσε ο Μισέλ Φλουρνόι, ο οποίος ήταν ο σύμβουλος του υπουργού Άμυνας κατά τη διάρκεια της κυβέρνησης Ομπάμα. «Αυτές οι προκλήσεις στην παγκόσμια τάξη που βασίζεται σε κανόνες την οποία κληρονομήσαμε, μας οδηγούν σε έναν κόσμο πιο πολυπολικό και λιγότερο ενοποιημένο».
Ερωτηθείς συγκεκριμένα αυτή την εβδομάδα από δημοσιογράφους σχετικά με την προετοιμασία του ΝΑΤΟ για έναν πιθανό τρίτο παγκόσμιο πόλεμο, ο επικεφαλής του Γενς Στόλτενμπεργκ είπε ότι επικεντρώνεται στο να αποτρέψει ο πόλεμος στην Ουκρανία να μετατραπεί σε άμεση σύγκρουση ΝΑΤΟ και Ρωσίας και γι' αυτό η συμμαχία αύξησε τη στρατιωτική παρουσία στην ανατολική πλευρά της. «Το κάνουμε αυτό όχι για να προκαλέσουμε μια σύγκρουση, αλλά για να αποτρέψουμε μια σύγκρουση», είπε.
Αυτό είναι προφανές στις δυτικές χώρες που αγωνίζονται να περιορίσουν τις ρωσικές προσπάθειες παραπληροφόρησης, γράφει το Bloomberg. Οι Ρώσοι προπαγανδιστές επιδιώκουν να πείσουν, κυρίως τον Παγκόσμιο Νότο, ότι οι μάχες στην Ουκρανία αποτελούν μέρος μιας ευρύτερης αλλαγής της παγκόσμιας τάξης και όχι απλώς έναν επιθετικό πόλεμο.
«Ο Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη», σύμφωνα με τον Fyodor Lukyanov, ο οποίος είναι σύμβουλος του Κρεμλίνου για την εξωτερική πολιτική. «Δεν είναι σαν τους δύο πρώτους παγκόσμιους πολέμους. Βλέπουμε έναν αυξανόμενο αριθμό μεγάλων περιφερειακών συγκρούσεων. Και αυτές δεν είναι οι τελευταίες».
Πράγματι, οι παραλληλισμοί με τη βία πριν από περισσότερο από έναν αιώνα προσφέρουν περιορισμένες ενδείξεις στις κυβερνήσεις που προσπαθούν να καταλάβουν πώς θα μπορούσαν να εξελιχθούν όλες αυτές οι συγκρούσεις. Ο πόλεμος της πληροφορίας έχει μεταμορφώσει τη φύση τόσο της επίθεσης όσο και της άμυνας, ενώ η ύπαρξη των πυρηνικών όπλων βοήθησε να αποτραπεί μια άμεση κλιμάκωση μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων από την έναρξη του Ψυχρού Πολέμου.
Ο Ρώσος Βλαντιμίρ Πούτιν εξαπέλυσε πυρηνικές απειλές στην αρχή της εισβολής στην Ουκρανία, αλλά «μαζεύτηκε» από τη στιγμή που ο Σι Τζινπίνγκ και ο Ναρέντρα Μόντι τον προέτρεψαν να υποχωρήσει. Αντίθετα, η Ρωσία έχει αναπτύξει τεχνικές παραπληροφόρησης ως μέρος του υβριδικού της πολέμου. Εκτός από τις προσπάθειες επηρεασμού των αμερικανικών εκλογών του 2016, έχουν επίσης χρησιμοποιηθεί πρόσφατα στην Υποσαχάρια Αφρική.
Το κόστος των συγκρούσεων για την παγκόσμια οικονομία φέτος πρόκειται να είναι το υψηλότερο από το τέλος του Β' Παγκόσμιου Πολέμου, σύμφωνα με έρευνα της Bloomberg Economics, καθώς το μέρισμα ειρήνης μετά τον πόλεμο, που επέτρεψε στις χώρες να εστιάσουν τους πόρους στην υγειονομική περίθαλψη και την εκπαίδευση αντί στα έξοδα για την άμυνα, φαίνεται να περιορίζεται.
«Η ελπίδα είναι ότι η τρέχουσα αύξηση των συγκρούσεων καθοδηγείται από μεμονωμένους παράγοντες που είναι επώδυνοι αλλά όχι η αρχή μιας τάσης», ανέφεραν στην έκθεση οι οικονομολόγοι του Bloomberg, Alexander Isakov, Gerard DiPippo και Ziad Daoud. «Αν αυτό δεν επιβεβαιωθεί και υπάρχουν δομικοί παράγοντες που λειτουργούν -όπως το τέλος της μονοπολικής περιόδου της Αμερικής-, η σύγκρουση και το οικονομικό της κόστος θα συνεχίσουν να αυξάνονται».
Τα Βαλκάνια
Οι Ουκρανοί αξιωματούχοι ανησυχούν ότι η υποστήριξη για τον αγώνα τους εναντίον της Ρωσίας μπορεί να διακυβευτεί, επειδή οι ΗΠΑ αναπτύσσουν δυνάμεις στη Μέση Ανατολή ενώ πρέπει να επαγρυπνούν για την Ταϊβάν.
Βλέπουν επίσης πώς αυτό περιορίζει την ικανότητα της Ουάσιγκτον να ενεργεί ως αποτρεπτικός παράγοντας αλλού και έχουν αναγνωρίσει τα Βαλκάνια ως ένα άλλο μέρος που ενέχει τον κίνδυνο. Η επίθεση σε μοναστήρι στο Κοσσυφοπέδιο τον Σεπτέμβριο ήταν η πιο θανατηφόρα διεθνική σύγκρουση στην περιοχή εδώ και σχεδόν δύο δεκαετίες, αν και οι εντάσεις στη Βοσνία ανησυχούν περισσότερο τους αξιωματούχους στο Κίεβο.
Η Βόρεια Κορέα
Ένας εν ενεργεία αξιωματούχος των ΗΠΑ είπε ότι είναι πιθανό η Βόρεια Κορέα ή άλλοι να επιδιώξουν να εκμεταλλευτούν τη στιγμή, δοκιμάζοντας διηπειρωτικούς βαλλιστικούς πυραύλους ή προχωρώντας σε μια πυρηνική δοκιμή. Τον Σεπτέμβριο, η Πιονγιάνγκ δεσμεύτηκε για «εκθετική» ανάπτυξη του πυρηνικού της οπλοστασίου, αψηφώντας τα αιτήματα των ΗΠΑ να επιστρέψουν στις τελματωμένες διαπραγματεύσεις.
Ο Καύκασος
Ορισμένα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης ανησυχούν ότι το Αζερμπαϊτζάν θα μπορούσε να μπει στον πειρασμό να συνεχίσει μετά τη νίκη τον Σεπτέμβριο στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ με μια εισβολή στην Αρμενία. Η Γαλλία, σύμφωνα με έγγραφα που είδε το Bloomberg, πιέζει άλλα μέλη της ΕΕ να απαντήσουν ενισχύοντας την υποστήριξή τους προς την Αρμενία και εξετάζοντας το ενδεχόμενο κυρώσεων σε περίπτωση που το Μπακού κάνει μια κίνηση κατά της Αρμενίας -κάτι που ο Αλίεφ έχει αποκλείσει.
Μια ευρύτερη σύγκρουση στην περιοχή θα ήταν εξαιρετικά περίπλοκη, καθώς η Ρωσία έχει συνάψει αμυντικό σύμφωνο με την Αρμενία και έχει στρατιωτική βάση στη χώρα, ενώ η Τουρκία, μέλος του ΝΑΤΟ, υπέγραψε αμυντική συμφωνία με το Μπακού, αφού βοήθησε το Αζερμπαϊτζάν να κερδίσει τον πόλεμο με την Αρμενία.