Αν και περισσότερο υπέρ του προστατευτισμού, η νέα κυβέρνηση της Ιταλίας σε μεγάλο βαθμό θα παραμείνει στον δρόμο της οικονομικής μεταρρύθμισης, της δημοσιονομικής σύνεσης και θα υποστηρίξει τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας που όρισε ο απερχόμενος πρωθυπουργός Μάριο Ντράγκι.
Η πολιτική αστάθεια πιθανόν θα αυξηθεί μετά τον χειμώνα καθώς θα αναδυθούν αντιπαλότητες εντός του συνασπισμού και η δημοφιλία της νέας πρωθυπουργό της χώρας θα αρχίσει να φθίνει. Η νέα δεξιά κυβέρνηση της Ιταλίας, υπό την ηγεσία της πρωθυπουργού Τζόρτζια Μελόνι, ορκίστηκε στις 22 Οκτωβρίου μετά από εβδομάδες διαπραγματεύσεων μεταξύ των εταίρων του συνασπισμού, για την κάλυψη των βασικών θέσεων στο υπουργικό συμβούλιο. Η ομάδα της, που αποκαλύφθηκε στις 21 Οκτωβρίου, περιλαμβάνει εννέα υπουργούς από το ακροδεξιό της κόμμα Αδελφοί της Ιταλίας, πέντε υπουργούς από κάθε εταίρο του συνασπισμού (τα δεξιά κόμματα Λέγκα και Φόρτσα Ιτάλια), και διάφορους τεχνοκράτες.
Ο Τζιανκάρλο Τζορτζέτι διορίστηκε υπουργός Οικονομικών. Ο Τζορτζέτι είναι μετριοπαθής και σχετικά φιλοευρωπαίος, μέλος της Λέγκας, και προηγουμένως είχε διατελέσει υπουργός Βιομηχανίας υπό την απερχόμενη κυβέρνηση του Μάριο Ντράγκι. Είναι κοντά στην χρηματοοικονομική και βιομηχανική ελίτ της Ιταλίας, και πίεσε για τη χρήση των κανόνων των λεγόμενων Χρυσών Εξουσιών –ένα ειδικό καθεστώς που επιτρέπει στην ιταλική κυβέρνηση να εφαρμόζει όρους ή να ασκεί βέτο σε ξένες επενδύσεις σε στρατηγικούς τομείς της οικονομίας –έναντι διαφόρων κινεζικών προσφορών για εξαγορές που υποβλήθηκαν κατά την περίοδο της διακυβέρνησης Ντράγκι.
Ο Αντόνιο Ταγιάνι διορίστηκε υπουργός Εξωτερικών. Είναι ένας ειρηνιστής φιλοευρωπαίος, μέλος της Φόρτσα Ιτάλια. Διετέλεσε πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου το 2017-2019 και Ευρωπαίος Επίτροπος, πρώτα μεταφορών και στη συνέχεια βιομηχανίας, μεταξύ του 2008 και του 2014.
Ο Ματέο Πιαντεντόσι διορίστηκε υπουργός Εσωτερικών. Είναι πρώην δημόσιος υπάλληλος που δεν σχετίζεται με κάποιο κόμμα. Παραμένει στενός σύμμαχος του ηγέτη της Λέγκα, Ματέο Σαλβίνι, έχοντας διατελέσει επιτεχάρχης του όταν ο Σαλβίνι ηγούνταν του υπουργείου Εσωτερικών της Ιταλίας το 2018-19.
Ο Γκουίντο Κροσέτο διορίστηκε υπουργός Άμυνας. Είναι συνιδριτής των Αδελφών της Ιταλίας και επικεφαλής του AIAD, του λόμπυ αεροδιαστημικής και άμυνας.
Ο ηγέτης της Λέγκα, Ματέο Σαλβίνι, διορίστηκε ως υπουργός Υποδομών και θα επιβλέπει το μεγαλύτερο μέρος του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της Ιταλίας (που ανέρχεται συνολικά σε 40,4 δισ. ευρώ από ευρωπαϊκούς πόρους, επιπλέον των 21 δισ. ευρώ από το Εθνικό Συμπληρωματικό Ταμείο της Ιταλίας).
Ο Αντόλφο Ούρσο διορίστηκε υπουργός Βιομηχανίας. Είναι μέλος των Αδελφών της Ιταλίας και διετέλεσε πρόεδρος της COPASIR –μιας κοινοβουλευτικής επιτροπής για την εθνική ασφάλεια, με μεγάλη επιρροή- κατά τη διάρκεια της περασμένης κοινοβουλευτικής θητείας, όπου τάχθηκε υπέρ της ενίσχυσης των Χρυσών Εξουσιών της Ιταλίας.
Η Μαρία Ροτσέλα διορίστηκε υπουργός Οικογένειας, Γεννήσεων και Ίσων Ευκαιριών. Μέλος των Αδελφών της Ιταλίας, η Ροτσέλα είναι σθεναρή υπέρμαχος των παραδοσιακών οικογενειακών αξιών και τάσσεται σθεναρά κατά της άμβλωσης και των δικαιωμάτων ΛΟΑΤΚ.
Οι πολιτικές
Η σύνθεση της νέας κυβέρνησης επιβεβαιώνει πως η Ρώμη θα προσπαθήσει να διατηρήσει τη διεθνή αξιοπιστία της ενώ ταυτόχρονα θα επιδιώξει περιορισμένες προστατευτικές οικονομικές πολιτικές. Η απόφαση να διοριστεί ο Τζορτζέτι, που ήταν ήδη υπουργός υπό την κυβέρνηση Ντράγκι, ως υπουργός Οικονομικών υποδηλώνει τη συνέχεια της προηγούμενης κυβέρνησης όσον αφορά τον προϋπολογισμό και τις βασικές οικονομικές μεταρρυθμίσεις για την εξασφάλιση των κονδυλίων της ΕΕ.
Ωστόσο, αναμένεται μια πιο προστατευτική προσέγγιση στις βιομηχανικές και γεωργικές πολιτικές, καθώς και στις ξένες επενδύσεις (ιδίως από την Κίνα). Μια μέτρια, σταδιακή επέκταση των στρατιωτικών δαπανών και των δαπανών για την ασφάλεια είναι επίσης πιθανή υπό την ηγεσία του νεοδιορισθέντος υπουργού Άμυνας Κροσέτο, ο οποίος πιθανότατα θα επιδιώξει μεγαλύτερη συνεργασία με την ίδια την αμυντική βιομηχανική βάση της Ιταλίας, όπου είναι δυνατόν.
Ο υπουργός Εξωτερικών Ταγιάνι θα προσπαθήσει πιθανότατα να διαπραγματευτεί μικρές αλλαγές στο σχέδιο της χώρας για τη χρήση του μεριδίου της από τα κονδύλια ανάκαμψης της ΕΕ, ώστε να επιτραπούν κάποιες διορθώσεις στις προτεραιότητες των δαπανών. Σε χωριστές διαπραγματεύσεις στις Βρυξέλλες, ο Ταγιάνι θα επιδιώξει πιθανώς επίσης να δημιουργήσει ένα κοινό μέτωπο με τη Γαλλία και άλλα κράτη μέλη της ΕΕ για να πιέσει για ένα νέο ταμείο της ΕΕ για τη χρηματοδότηση της στήριξης της ενεργειακής ανακούφισης, καθώς και να αναθεωρήσει τους κοινούς δημοσιονομικούς κανόνες του μπλοκ ώστε να επιτρέψει πιο ευέλικτους δημοσιονομικούς στόχους.
Όσον αφορά την ενέργεια, η νέα κυβέρνηση στη Ρώμη θα συνεχίσει τις προσπάθειες για περαιτέρω διαφοροποίηση του εφοδιασμού, επιδιώκοντας νέες διμερείς συμφωνίες προμήθειας, ενώ θα αυξήσει την ικανότητα εισαγωγής και επαναεριοποίησης υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) της χώρας μέσω της ανάπτυξης υποδομών. Και σε ό,τι αφορά τη μετανάστευση, ο δεξιός συνασπισμός θα θεσπίσει πιθανότατα πιο περιοριστικούς κανόνες (με τη Λιβύη να παραμένει η κύρια εστίαση στο εξωτερικό για την αντιμετώπιση της παράνομης μετανάστευσης στην πηγή), αλλά η νέα κυβέρνηση πιθανότατα θα αποφύγει να επαναλάβει τη σκληρή προσέγγιση του Σαλβίνι το 2018-19, προκειμένου να διατηρήσει καλές σχέσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Στις 23 Οκτωβρίου, ο Κροσέτο δήλωσε στην ιταλική εφημερίδα Repubblica ότι, αν χρειαστεί, η νέα κυβέρνηση θα επικαλεστεί τον ιταλικό νόμο για τις Χρυσές Εξουσίες για να ασκήσει βέτο σε ξένες επενδύσεις. Στις 21 Οκτωβρίου, ο Ταγιάνι δήλωσε ότι η πρώτη του πράξη ως νέος υπουργός Εξωτερικών της Ιταλίας θα είναι να τηλεφωνήσει στον Ουκρανό ομόλογό του και να τον διαβεβαιώσει για τη συνεχή υποστήριξη της Ιταλίας εν μέσω του συνεχιζόμενου πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας.
Ιδια υπουργεία, νέα ονόματα (και προτεραιότητες)
Η μετονομασία ορισμένων υπουργείων από τη Μελόνι σηματοδοτεί επίσης τις μελλοντικές πολιτικές προτεραιότητες της κυβέρνησής της. Το Υπουργείο Οικονομικής Ανάπτυξης της χώρας μετονομάστηκε σε «Υπουργείο Επιχειρήσεων και Made in Italy», ενώ το Υπουργείο Γεωργίας μετονομάστηκε σε «Υπουργείο Γεωργίας και Διατροφικής Κυριαρχίας» - υπογραμμίζοντας μια πιθανή πιο προστατευτική στροφή υπό τη νέα κυβέρνηση. Το Υπουργείο Οικολογικής Μετάβασης της Ιταλίας, εν τω μεταξύ, μετονομάστηκε σε «Υπουργείο για την Ενεργειακή Ασφάλεια», γεγονός που υποδηλώνει ότι η νέα κυβέρνηση πιθανότατα θα δώσει προτεραιότητα στην πιο άμεση ανάγκη διασφάλισης του ενεργειακού εφοδιασμού της Ιταλίας - ακόμη και αν αυτό έχει ως κόστος την καθυστέρηση των μακροπρόθεσμων στόχων της χώρας για τη μείωση του άνθρακα και τη μετάβαση σε καθαρή ενέργεια.
Η νέα κυβέρνηση της Ιταλίας θα θέσει ως προτεραιότητα τη χρηματοπιστωτική και οικονομική σταθερότητα, ισορροπώντας μεταξύ των προεκλογικών υποσχέσεων και των δεσμεύσεων που ανέλαβε η προηγούμενη κυβέρνηση. Οι πιο άμεσες προτεραιότητες της νέας κυβέρνησης θα είναι η αντιμετώπιση του υψηλού πληθωρισμού της χώρας και της εκτόξευσης των λογαριασμών ενέργειας, καθώς και η κατάρτιση ενός δημοσιονομικού νόμου για το 2023 (ο οποίος αναμένεται να δει μια οριακή αύξηση του δημοσιονομικού ελλείμματος σε σχέση με τις προβλέψεις της προηγούμενης κυβέρνησης).
Πολλές από τις διάφορες επεκτατικές δημοσιονομικές πολιτικές που υποσχέθηκαν οι εταίροι του συνασπισμού κατά την προεκλογική εκστρατεία (συμπεριλαμβανομένης της εφαρμογής ενός ενιαίου φόρου, της αύξησης των συνταξιοδοτικών παροχών, της μείωσης της ηλικίας συνταξιοδότησης και της φορολογικής αμνηστίας) είναι πιθανό να αμβλυνθούν στο στάδιο της εφαρμογής, να αντισταθμιστούν από προσαρμογές πολιτικής αλλού ή να εγκαταλειφθούν εντελώς λόγω του πολύ περιορισμένου δημοσιονομικού χώρου για τη νέα κυβέρνηση - περιορίζοντας έτσι τον συνολικό αντίκτυπο στις δημόσιες δαπάνες.
Η δεύτερη πιο επείγουσα προτεραιότητα της κυβέρνησης Μελόνι θα είναι η αποδέσμευση της επόμενης δόσης των 19 δισ. ευρώ από τα ταμεία ανάκαμψης της ΕΕ, η οποία εξαρτάται από την επίτευξη 55 στόχων πολιτικής από την Ιταλία (21 από τους οποίους είχαν ήδη επιτευχθεί από την απερχόμενη κυβέρνηση Ντράγκι) έως το τέλος του 2022. Για να διασφαλίσει ότι θα εξασφαλίσει αυτή την πολυπόθητη χρηματοδότηση από την ΕΕ, η νέα κυβέρνηση είναι απίθανο να αποκλίνει από το σύνολο των μεταρρυθμίσεων που έχουν ήδη εγκριθεί από τις Βρυξέλλες επί πρωθυπουργίας Ντράγκι. Τέλος, ο συνασπισμός θα πρέπει επίσης να επιταχύνει τις εργασίες για έναν νέο τερματικό σταθμό υγροποιημένου φυσικού αερίου που θα δημιουργηθεί στο λιμάνι του Πιομπίνο, στην Τοσκάνη, με στόχο να λειτουργήσει μέχρι το τέλος Μαρτίου 2023.
Ο πρώην πρωθυπουργός Ντράγκι διέθεσε 66 δισ. ευρώ το 2022 για φορολογικές ελαφρύνσεις και επιδοτήσεις για τη στήριξη των ενεργοβόρων επιχειρήσεων και των νοικοκυριών με χαμηλό εισόδημα που αντιμετωπίζουν ραγδαία αύξηση των λογαριασμών ενέργειας- αυτά τα μέτρα ενίσχυσης πρόκειται να λήξουν τον Νοέμβριο.
Υπό τον Ντράγκι, το ιταλικό υπουργείο Οικονομικών προέβλεψε τον Σεπτέμβριο ότι το δημοσιονομικό έλλειμμα της Ιταλίας θα φθάσει το 3,4% του ΑΕΠ το 2023, από τον προηγούμενο στόχο του 3,9% που είχε ανακοινωθεί τον Απρίλιο. Για να χρηματοδοτήσει νέα μέτρα ανακούφισης, η κυβέρνηση Μελόνι πιθανότατα είτε θα επαναφέρει τον στόχο του Απριλίου για το έλλειμμα, είτε θα τον αυξήσει ελαφρώς.
Ένα επενδυτικό σχέδιο ύψους 400 εκατ. δολαρίων για τον τερματικό σταθμό Πιομπίνο αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης στρατηγικής που σχεδιάστηκε από την κυβέρνηση Ντράγκι για την Ιταλία προκειμένου να σταματήσει σταδιακά τις προμήθειες ρωσικού φυσικού αερίου.
Οι εσωτερικές διαφωνίες εντός της νέας κυβέρνησης της Ιταλίας είναι πιθανές, ιδίως όσον αφορά τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας και τη στρατιωτική υποστήριξη προς την Ουκρανία. Αλλά ο επείγων χαρακτήρας της ενεργειακής κρίσης της χώρας και η ανάγκη για χρηματοπιστωτική σταθερότητα θα αποτρέψουν πιθανώς σημαντικές πολιτικές κρίσεις τουλάχιστον μέχρι την άνοιξη.
Οι τριβές εντός του κυβερνητικού συνασπισμού που πρωτοεμφανίστηκαν κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας επιβεβαιώθηκαν κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων για την ανάθεση βασικών θέσεων στο υπουργικό συμβούλιο τις εβδομάδες που ακολούθησαν τις εκλογές της 25ης Σεπτεμβρίου. Τους επόμενους μήνες, το πιο πιθανό σημείο τριβής θα αφορά τη στρατιωτική υποστήριξη της χώρας προς την Ουκρανία και τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας.
Ο Σαλβίνι έχει επικρίνει τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας, λέγοντας ότι επηρεάζουν αρνητικά την οικονομία της Ιταλίας, ενώ ο Μπερλουσκόνι, επί μακρόν προσωπικός φίλος του Ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν, κατηγόρησε πρόσφατα τον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι ότι προκάλεσε τον πόλεμο.
Ενώ η πρωθυπουργός Μελόνι έχει υποσχεθεί ρητά ότι η κυβέρνησή της θα συνεχίσει να υποστηρίζει τις κυρώσεις της ΕΕ, ενδέχεται να δυσκολευτεί να κρατήσει τον συνασπισμό ενωμένο όσον αφορά τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας, ιδίως καθώς η πολεμική κόπωση γίνεται πιο εμφανής κατά τους χειμερινούς μήνες.
Τα μέλη του κυβερνητικού μπλοκ είναι επίσης πιθανό να συγκρουστούν σχετικά με τις προτεραιότητες δαπανών και τις δημοσιονομικές μεταρρυθμίσεις, ιδίως δεδομένου ότι οι εταίροι του συνασπισμού της Μελόνι θα πιέσουν για φορολογικές περικοπές. Ωστόσο, οι εξωτερικές οικονομικές πιέσεις με τη μορφή του υψηλού πληθωρισμού, του αυξανόμενου κόστους δανεισμού και της παγκόσμιας οικονομικής αβεβαιότητας θα αναγκάσουν τον συνασπισμό να μην εγκαταλείψει τη δημοσιονομική σύνεση, τις βασικές οικονομικές μεταρρυθμίσεις και τη διεθνή συνεργασία με τους εταίρους της Ιταλίας στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ.
Οι εντάσεις μεταξύ της Μελόνι και των δύο εταίρων της στον συνασπισμό (Σαλβίνι και Μπερλουσκόνι), ωστόσο, είναι πιθανό να συνεχίσουν να δημιουργούν πολιτική αστάθεια και μπορεί τελικά να αναγκάσουν τη νέα πρωθυπουργό να θεσπίσει σημαντικές αλλαγές πολιτικής. Μόλις ο καιρός αρχίσει να ζεσταίνεται την άνοιξη και να χαλαρώνει τη ζήτηση φυσικού αερίου (διευκολύνοντας έτσι την ενεργειακή στενότητα της Ιταλίας), τέτοιου είδους εσωτερικές διαμάχες εξουσίας θα ενέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να προκαλέσουν μια μεγαλύτερη κυβερνητική κρίση - ιδίως αν η υποστήριξη της Μελόνι αρχίσει να μειώνεται και ο Σαλβίνι και ο Μπερλουσκόνι αρχίσουν να κάνουν υπολογισμούς για πιθανές πρόωρες εκλογές.