Ισραηλινοί αξιωματούχοι επιδεικνύουν περισσότερο πραγματισμό σχετικά με το ενδεχόμενο να επιτευχθεί μια περιορισμένη πυρηνική συμφωνία με το Ιράν υπό την αιγίδα του Κοινού Περιεκτικού Σχεδίου Δράσης (JCPOA).
Σύμφωνα με έκθεση του Axios από τις 5 Ιανουαρίου, ο επικεφαλής της ισραηλινής στρατιωτικής υπηρεσίας πληροφοριών τόνισε στους ισραηλινούς υπουργούς κατά τη διάρκεια συνεδρίασης του Υπουργικού Συμβουλίου Ασφαλείας στις 2 Ιανουαρίου ότι το Ισραήλ θα ήταν «καλύτερα» αν οι συνεχιζόμενες διαπραγματεύσεις για τα πυρηνικά του Ιράν κατέληγαν τελικά σε συμφωνία.
Η αποδοχή μιας πιθανής συμφωνίας από τουλάχιστον ένα μέρος του ισραηλινού κατεστημένου ασφαλείας θα πρόσφερε σημαντική υποστήριξη από μια βασική περιφερειακή δύναμη, η οποία προηγουμένως ήταν αντίθετη με το JCPOA του 2015, το οποίο θα μπορούσε να βοηθήσει στη διατήρηση οποιασδήποτε συμφωνίας.
* Ο τότε Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου —ο οποίος μόλις πέρυσι άφησε το αξίωμά του— και πολλά μέλη της κυβέρνησής του ήταν βαθιά αντίθετοι με τη συμφωνία του 2015, λόγω της πάγιας ισραηλινής θέσης για την απειλή που θέτει το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα στο Ισραήλ και τη συνεχιζόμενη σύγκρουση μεταξύ των δύο χωρών, που είναι από τους μεγαλύτερους αντιπάλους στη Μέση Ανατολή.
Ενώ μια περιορισμένη συμφωνία είναι πιθανή φέτος, oι κρίσιμες και πολύπλοκες συνομιλίες θα μπορούσαν να καταρρεύσουν. Στη Βιέννη συνεχίζονται οι διαπραγματεύσεις μεταξύ του Ιράν από τη μία πλευρά και της Κίνας, της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Ρωσίας, του Ηνωμένου Βασιλείου και των Ηνωμένων Πολιτειών από την άλλη. Ισραηλινοί αξιωματούχοι έχουν συναντηθεί επανειλημμένα με αμερικανούς αξιωματούχους για το θέμα τις τελευταίες εβδομάδες. Ωστόσο, οι μεγαλύτερες απαιτήσεις του Ιράν για ελάφρυνση των κυρώσεων και για περισσότερες παραχωρήσεις που σχετίζονται με τα πυρηνικά, καθώς και οι συνεχείς απαιτήσεις των ΗΠΑ να συζητηθούν και μη πυρηνικά ζητήματα, έχουν επιβραδύνει την πρόοδο των πυρηνικών συνομιλιών από τότε που επανεκκίνησαν μετά από πέντε μήνες παύσης τον Νοέμβριο του 2021.
* Πρόσφατα σχόλια από Αμερικανούς και Ευρωπαίους αξιωματούχους δείχνουν ότι το παράθυρο ευκαιρίας για μια θετική κατάληξη των συνομιλιών στη Βιέννη είναι μικρό και κλείνει, θέτοντας σε κίνδυνο μια συμφωνία που θα οδηγούσε το Ιράν στο να παγώνει μέρος της πυρηνικής του δραστηριότητας με αντάλλαγμα την οικονομική ανακούφιση.
* Σε μια ενημέρωση στα μέσα Δεκεμβρίου του 2021, ένας αξιωματούχος του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ έκανε λόγο για «μέτρια» πρόοδο σε δύο τομείς των συνομιλιών, παρόλο που προειδοποίησε ενάντια σε μια άκρατη αισιοδοξία.
Η μεταβαλλόμενη θέση της ισραηλινής στρατιωτικής υπηρεσίας πληροφοριών δείχνει μια μετατόπιση της ισραηλινής κυβέρνησης όσον αφορά την αξία μιας περιορισμένης συμφωνίας. Mε τις διαπραγματεύσεις να παραπαίουν - και ειδικά σε περίπτωση που καταρρεύσουν - το Ιράν μπορεί να επιταχύνει τη συσσώρευση εμπλουτισμένου ουρανίου και να αποφασίσει κάποια στιγμή να κατασκευάσει μια πυρηνική βόμβα. Αλλά με μια συμφωνία —ακόμη και περιορισμένη— το Ιράν θα συναινούσε τουλάχιστον δημόσια να παγώσει τμήματα του πυρηνικού του προγράμματος, κατευνάζοντας ένα μέρος των ανησυχιών για την ασφάλεια του Ισραήλ.
Η μετατόπιση των στρατιωτικών υπηρεσιών πληροφοριών όσον αφορά το κόστος και το όφελος μιας συμφωνίας δεν σημαίνει απαραίτητα ότι όλη η ισραηλινή κυβέρνηση έχει την ίδια άποψη, αλλά σημαίνει ότι το Ισραήλ είναι πιο πιθανό να προετοιμαστεί για το ενδεχόμενο να επιτευχθεί συμφωνία.
* Για να πραγματοποιήσει το Ισραήλ ένα απροκάλυπτο χτύπημα στο Ιράν, θα χρειαζόταν η στήριξη του αμυντικού κατεστημένου με επικεφαλής τον υπουργό Άμυνας Μπένι Γκάντζ, όπως και του αναπληρωτή πρωθυπουργού και υπουργού Εξωτερικών Γιαϊρ Λαπίντ. Στην προηγούμενη θέση του στην κυβέρνηση του Νετανιάχου, ο Γκαντς αντιτάχθηκε στην επίθεση στο Ιράν, υπονοώντας ότι προτιμά τη διπλωματία.
Τα σημάδια μιας πιο ήπιας στάσης δεν σημαίνουν ότι το Ισραήλ έχει αλλάξει την εκτίμηση του σχετικά με το αν το Ιράν συνιστά θεμελιώδη απειλή και η σκιώδης σύγκρουση μεταξύ Ισραήλ και Ιράν θα παραμείνει ισχυρή πηγή κινδύνου στην περιοχή, ανεξάρτητα από το ποια θα είναι η κατάληξη των συνομιλιών στη Βιέννη. Στην καλύτερη περίπτωση, η ισραηλινή κυβέρνηση θα ήθελε μια συμφωνία που θα περιορίζει μια σειρά από απειλητικές συμπεριφορές του Ιράν πέρα από την εξέλιξη του πυρηνικού του προγράμματος. Ειδικότερα, το Ισραήλ θέλει να εμποδίσει οτιδήποτε θα μπορούσε να διευκολύνει το Ιράν να αναπτύξει βαλλιστικούς πυραύλους ή να επεκτείνει τους τοπικούς του «αντιπροσώπους» (proxies).
* Ο Λάπιντ δήλωσε στις 3 Ιανουαρίου ότι φαίνεται πως οι διαπραγματεύσεις οδεύουν προς μια επιστροφή στην πυρηνική συμφωνία ή σε μια ενδιάμεση συμφωνία, και ότι το Ισραήλ παραμένει επικεντρωμένο σε μια «καλή συμφωνία», κάτι που είναι «καλό». Ο Λάπιντ πρόσθεσε ότι το Ισραήλ εργάζεται κεκλεισμένων των θυρών για να διασφαλίσει ότι δεν θα αρθούν οι κυρώσεις χωρίς το Ιράν να κάνει τις απαραίτητες παραχωρήσεις.
* Ο σύμβουλος εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ Τζέικ Σάλιβαν είπε πρόσφατα σε Ισραηλινούς αξιωματούχους ότι οι ρήτρες έκτακτης ανάγκης - που προβλέπουν ότι οποιοδήποτε συμβαλλόμενο μέρος μπορεί να επαναφέρει κυρώσεις αν υπάρξουν παραβιάσεις, που σε αυτή την περίπτωση θα συνεπαγόταν τη λήψη μέτρων από ευρωπαϊκά κράτη - θα πρέπει να επιδιωχθούν ως ένας περαιτέρω αποτρεπτικός παράγοντας σε δραστηριότητες πυρηνικού εμπλουτισμού από το Ιράν.
Αυτό είναι πιθανότατα καθησυχαστικό για τους Ισραηλινούς αξιωματούχους, οι οποίοι θέλουν εγγυήσεις για την αποτροπή μιας δυνητικά επικίνδυνης προόδου του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν στο μέλλον.
Μια νέα ισραηλινή προοπτική απέναντι στην πυρηνική συμφωνία θα μπορούσε να παρατείνει τη διάρκειά της, καθώς το Ισραήλ ενδέχεται να μην ασκήσει πιέσεις σε μια μελλοντική κυβέρνηση των ΗΠΑ για έξοδο από τη συμφωνία ή να προσπαθήσει να τη διαταράξει μονομερώς. Η ισραηλινή κυβέρνηση τα τελευταία χρόνια είχε ηχηρή παρουσία σε διεθνή φόρουμ όπως τα Ηνωμένα Έθνη και σε διμερείς συναντήσεις με μέλη της συμφωνίας για το Ιράν και τις ΗΠΑ όπου εξέφρασε τις βαθιές της ανησυχίες για τον κίνδυνο που έθετε το Ιράν στην εθνική ασφάλεια του Ισραήλ.
Αν η κριτική της ισραηλινής κυβέρνησης απέναντι στη συμφωνία αποκτήσει πιο ήπιο τόνο, όπως υποδηλώνει η πρόσφατη αναφορά του Axios, αυτό θα βοηθήσει την επιτροπή των χωρών που συμμετείχαν στις διαπραγματεύσεις και την τρέχουσα κυβέρνηση των ΗΠΑ να πείσουν τους εγχώριους και παγκόσμιους αρνητές για την αξία μιας τέτοιας συμφωνίας. Η ισραηλινή στήριξη θα μπορούσε επίσης να σημαίνει μικρότερη διάθεση να τη διαταράξει, και επομένως μικρότερο κίνδυνο ισραηλινών επιθέσεων στο Ιράν - όπως η δολοφονία του Ιρανού πυρηνικού επιστήμονα Μοχσέν Φαχριζαντέχ το 2020 - αν το Ισραήλ προτιμά μια συμφωνία από τη μη συμφωνία.
* Οι Ηνωμένες Πολιτείες παραμένουν δεσμευμένες σε συνομιλίες με τους περιφερειακούς εταίρους τους, συμπεριλαμβανομένου του Ισραήλ και των Αραβικών κρατών του Κόλπου, των οποίων η ασφάλεια επηρεάζεται από τη συμπεριφορά του Ιράν. Η παρακολούθηση των αιτημάτων και των ανησυχιών των περιφερειακών χωρών που επηρεάζονται από τις ιρανικές ενέργειες βοηθά τους Αμερικανούς διαπραγματευτές να συζητήσουν τέτοια ζητήματα με το Ιράν.
Η επιθυμία να συνεχίσει να επηρεάζει το τι συνεπάγεται μια πυρηνική συμφωνία με το Ιράν μπορεί να είναι ένας λόγος για τη μετατόπιση της στάσης του Ισραήλ υπέρ της υποστήριξης μιας πιο περιορισμένης συμφωνίας σε αυτό το στάδιο.