Οι κλιμακούμενες διμερείς εντάσεις που προκάλεσε η προτεινόμενη νομοθεσία του Πεκίνου για την εθνική ασφάλεια στο Χονγκ Κονγκ αυξάνουν τον κίνδυνο να καταρρεύσει πριν το τέλος του 2020 η πρώτη φάση της εμπορικής συμφωνίας μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας.
Η συμφωνία μπορεί να συνεχίσει να υπάρχει επισήμως, ωστόσο η κλιμάκωση με μέτρα-αντίποινα στο επίπεδο των δασμών και του εμπορίου θα την καταστήσει ουσιαστικά «νεκρή». Τα περαιτέρω αντίποινα των ΗΠΑ για τη νομοθεσία για το Χονγκ Κονγκ κινδυνεύουν επίσης να προκαλέσουν αντίμετρα από την πλευρά της Κίνας, πέραν της εμπορικής πολιτικής.
Τις τελευταίες έξι εβδομάδες, οι ΗΠΑ έχουν λάβει αρκετά σημαντικά μέτρα κατά Κινέζων αξιωματούχων και ως αντίδραση στις πολιτικές του Πεκίνου:
- Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ έχει πει αρκετές φορές πως θα κάνει την Κίνα να «πληρώσει» για την επιδημία της Covid-19, λόγω της αμέλειας του Πεκίνου και την έλλειψη διαφάνειας, με σοβαρότερο μέτρο την αφαίρεση της κρατικής ασυλίας από την Κίνα για υποθέσεις που έχουν να κάνουν με την Covid-19.
- Το υπουργείο Εμπορίου των ΗΠΑ τροποποίησε τους κανόνες του για τους εξαγωγικούς ελέγχους για την κινεζική τηλεπικοινωνιακή εταιρεία Huawei, καθώς και για τη θυγατρική σχεδιασμού τσιπ της Huawei, τη HiSilicon, απαγορεύοντας ουσιαστικά στη Huawei να χρησιμοποιεί τα τσιπ που έχει σχεδιάσει.
- Το υπουργείο Εμπορίου ανακοίνωσε επίσης πως θα θέσει εξαγωγικούς ελέγχους σε 33 κινεζικές οντότητες, περιλαμβανομένων της CloudMinds και άλλων εταιρειών ΑΙ και παρακολούθησης, λόγω παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των Ουιγούρων, των Καζάχων και άλλων μειονοτήτων στην Κίνα.
- Η Γερουσία των ΗΠΑ ψήφισε νομοσχέδιο, την Πράξη για τον Καταλογισμό Ευθύνης σε Ξένες Επιχειρήσεις (Holding Foreign Companies Accountable Act), που, εάν υπογραφεί και καταστεί νόμος του κράτους, θα αναγκάζει τις κινεζικές εταιρείες να αυξήσουν τη διαφάνεια, εάν θέλουν να παραμείνουν εισηγμένες στα χρηματιστήρια των ΗΠΑ.
- Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάικ Πομπέο ανακοίνωσε πως το Στέιτ Ντιπάρτμεντ δεν μπορεί πλέον να βεβαιώνει την πολιτική αυτονομία του Χονγκ Κονγκ από την Κίνα. Λίγο αργότερα, ο Τραμπ ανακοίνωσε πως οι ΗΠΑ θα αρχίσουν τη διαδικασία της εξάλειψης των εξαιρέσεων πολιτικής που παρέχουν στο Χονγκ Κονγκ ειδική μεταχείριση, μεταξύ των οποίων και η πιθανή ανάκληση της ειδικής τελωνειακής μεταχείρισης.
Η Κίνα προέβη σε αντίποινα, προκαλώντας διαταράξεις στις εμπορικές σχέσεις με τις ΗΠΑ, λέγοντας -σύμφωνα με πληροφορίες- στις κινεζικές κρατικές επιχειρήσεις στις 29 Μαΐου να σταματήσουν τις εισαγωγές σόγιας. Αντί να διακόψει όλες τις εισαγωγές, η Κίνα φαίνεται πως μείωσε τον ρυθμό των αγορών.
Στις 2 Ιουνίου το Bloomberg ανέφερε πως υπήρξαν αρκετές εξαιρέσεις στην εντολή αυτή, όπως όταν μια κρατική επιχείρηση αγοράζει για λογαριασμό ιδιωτικής εταιρείας ή όταν χρειάζεται τη σόγια για να καλύψει τις θέσεις παραγώγων της. Φαίνεται πως οι αγορές που έγιναν μια ημέρα νωρίτερα, όταν Κινέζοι αγοραστές αγόρασαν 132.000 τόνους σόγιας, ενέπιπταν στους όρους αυτούς.
Ο Τραμπ θέλει να χρησιμοποιήσει ως μοχλό πίεσης το μέτρο των συνεχιζόμενων αγορών αγροτικών προϊόντων για να επιδείξει την επιτυχία των πολιτικών του για την Κίνα. Αυτό μπορεί να τον οδηγήσει να ακυρώσει την πρώτη φάση της συμφωνίας, εάν η Κίνα δεν ανταποκριθεί στους στόχους για αγορές που έχουν διαπραγματευτεί οι δύο πλευρές, κάτι που τώρα το Πεκίνο φαίνεται πρόθυμο να διακινδυνεύσει.
Η στρατηγική του Πεκίνου αποτελεί επανάληψη των ενεργειών της Κίνας κατά τη διάρκεια των εμπορικών διαπραγματεύσεων του 2019, όταν χρησιμοποίησε τις αγορές σόγιας για να πιέσει την Ουάσινγκτον. Οι υπολογισμοί της Κίνας το 2019 προκάλεσαν κλιμακούμενες απαντήσεις από τις ΗΠΑ, που οδήγησαν στον εμπορικό πόλεμο του περασμένου καλοκαιριού.
Το Πεκίνο ήλπιζε πως αν έδινε στον Τραμπ μια «νίκη» στο εμπόριο το 2020, θα περιόριζε την όρεξη του Τραμπ για κλιμάκωση εναντίον της Κίνας γενικότερα το 2020. Όμως η πανδημία της Covid-19 και η κλιμάκωση στο Χονγκ Κονγκ έχουν έκτοτε εκτροχιάσει αυτή τη στρατηγική. Τώρα, που τα πολιτικά οφέλη της παραμονής στη συμφωνία έχουν μειωθεί, η έλλειψη ουσιαστικού οφέλους για την Κίνα βαραίνει περισσότερο στους υπολογισμούς του Πεκίνου.
Στη «φάση ένα» της συμφωνίας, οι ΗΠΑ μείωσαν τους δασμούς 15% σε μια σειρά κινεζικών προϊόντων αξίας περίπου 120 δισ. δολαρίων, αλλά διατήρησαν τους δασμούς 25% σε εισαγωγές αξίας 250 δισ. δολαρίων.
Τελικά, ο πρόεδρος Τραμπ πιθανότατα θα βαθμονομήσει τις ενέργειες κλιμάκωσης παρακολουθώντας την επίπτωση της εντεινόμενης αμερικανικής ρητορικής στις χρηματαγορές, ενόψει της προεκλογικής περιόδου του φθινοπώρου. Η Κίνα, από την πλευρά της, πιθανότατα θα συνεχίσει να χρησιμοποιεί εισαγωγικούς στόχους ως την προτιμητέα στρατηγική της για να αντιδράσει στις ενέργειες των ΗΠΑ, αντί να διακινδυνεύσει μια πιο μακροπρόθεσμη βλάβη στην εγχώρια ανάπτυξή της, χρησιμοποιώντας άλλους μοχλούς πίεσης που έχει στη διάθεσή της.
Ωστόσο, η πορεία της πανδημίας Covid-19 στις ΗΠΑ ή οι περαιτέρω αμερικανικές κυρώσεις ως αντίδραση στις εξελίξεις στο Χονγκ Κονγκ θα μπορούσαν να επισπεύσουν πιο επιθετικές κινεζικές αντιδράσεις. Το Πεκίνο από καιρό έχει την ικανότητα να διαταράξει τις επιχειρηματικές δραστηριότητες αμερικανικών εταιρειών που δραστηριοποιούνται στην Κίνα, όπως μέσω μποϊκοτάζ αμερικανικών εταιρειών, ανάκλησης επιχειρηματικών αδειών και βίζα, και ανοίγματος ερευνών για ζητήματα πνευματικής ιδιοκτησίας.
Αν οι ΗΠΑ βιώσουν ένα σημαντικό δεύτερο κύμα μολύνσεων Covid-19 προς τις εκλογές του Νοεμβρίου, τότε ο Τραμπ είναι πολύ πιθανότερο να προχωρήσει στην επίρριψη ευθυνών στην Κίνα για την επιδημία και να στηρίξει πιο αμφιλεγόμενες πολιτικές για να «τους κάνει να πληρώσουν». Ένα δεύτερο κύμα της επιδημίας θα περιόριζε επίσης το οικονομικό κόστος που σχετίζεται με την αποχώρηση από την πρώτη φάση της εμπορικής συμφωνίας, ως αντίδραση.
Οι ΗΠΑ υπήρξαν ασαφείς ως προς το ποια απτά μέτρα θα λάβουν μετά την ανακοίνωση για απομάκρυνση του ειδικού status του Χονγκ Κονγκ. Οι απειλές που εξέδωσε η Ουάσινγκτον (και στις δικομματικές νομοθεσίες) περιλαμβάνουν αυτόματες δευτερογενείς κυρώσεις σε τράπεζες που συναλλάσσονται με οντότητες που έχουν μπει στον κατάλογο των κυρώσεων λόγω του Χονγκ Κονγκ.