Από τα μέσα Σεπτεμβρίου και μετά το κόστος δανεισμού για τις κυβερνήσεις παγκοσμίως έχει ανέβει απότομα. Σαν αποτέλεσμα, έχουμε ήδη τους πρώτους πολιτικούς κλυδωνισμούς στην Ευρώπη, με τη γαλλική κυβέρνηση να βρίσκεται υπό διαρκή αμφισβήτηση και τη νέα υπουργό οικονομικών της Μ. Βρετανίας να καλείται εσπευσμένα στη Βουλή των Κοινοτήτων για εξηγήσεις.
Σε όλο τον κόσμο οι αποδόσεις των μακροπρόθεσμων ομολόγων έχουν ανέβει κατά περίπου 1% από τον Σεπτέμβρη και οι τιμές έχουν υποχωρήσει κατά 6,5% (οι τιμές και οι αποδόσεις κινούνται αντίθετα).
Το τι φταίει είναι σχετικά γνωστό, και βέβαια δεν έχει ουδεμία σχέση με την Γηραιά Ήπειρο, αλλά μάλλον με τις πολιτικές και οικονομικές εξελίξεις πέρα από τον Ατλαντικό. Η ιστορία έχει δύο και μόνο πρωταγωνιστές: τον Τζερόμ Πάουελ, Πρόεδρο της Fed, και τον Ντόναλντ Τραμπ.
Ο πρώτος διέπραξε ένα σημαντικό σφάλμα τον Σεπτέμβρη, όταν απροσδόκητα πραγματοποίησε διπλή μείωση επιτοκίων, στέλνοντας «μήνυμα» στην αγορά ότι ο πληθωρισμός ηττήθηκε και ότι επέρχονται νέες μειώσεις. Οι ομολογιακές αγορές άρχισαν να τιμολογούν από εκείνο το σημείο έως 10 μειώσεις επιτοκίων μέχρι τον Δεκέμβρη του 2025.
Σχεδόν αμέσως μετά από εκείνη τη συνέντευξη, η Fed προσπάθησε να διαχειριστεί τις υπερβολικές προσδοκίες των traders (τις οποίες βέβαια η ίδια είχε πυροδοτήσει). Οι αποδόσεις άρχισαν να ανεβαίνουν, καθώς οι προβλέψεις για μειώσεις επιτοκίων έφθιναν.
Η εκλογή του Ντ. Τράμπ, και η σχεδόν άμεση επιβεβαίωση ότι θα προχωρήσει σε υψηλούς δασμούς σε συμμάχους και εμπορικούς εταίρους, καθώς και τα καλά οικονομικά στοιχεία, έσπρωξαν τις πληθωριστικές προσδοκίες ακόμα ψηλότερα και γκρέμισαν τις ελπίδες των traders ότι η Fed θα μείωνε επιτόκια απότομα.
Στα μέσα του Δεκέμβρη και στα πρακτικά της συνεδρίασης που δημοσιεύτηκαν πριν λίγες μέρες, η αγορά βεβαιώθηκε ότι οι εμπορικοί πόλεμοι πλέον ανησυχούν τη Fed. Οι μετοχές, που μέχρι τον Δεκέμβρη αδιαφορούσαν, άρχισαν να ακολουθούν τα ομόλογα προς τα κάτω.
Την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές, η αγορά πλέον τιμολογούσε μία μόνο μείωση για το 2025 (συν δύο τον περασμένο Νοέμβριο και Δεκέμβριο) στις ΗΠΑ, από δέκα πριν λίγους μήνες. Δεν θα αποτελέσει έκπληξη αν δούμε παύση του επιτοκιακού κύκλου, ή ακόμα και αυξήσεις επιτοκίων από την αμερικανική κεντρική τράπεζα.
Εκεί είναι και το πρώτο μεγάλο τεστ του επιστρέφοντος πλανητάρχη. Η Ουάσιγκτον, και οι κυβερνήσεις παγκόσμια, έχουν «φιλήσει το δαχτυλίδι» πριν ο ίδιος αναλάβει. Όμως οι ομολογιακές αγορές δεν δείχνουν να έχουν τέτοιες διαθέσεις.
Εδώ να υπενθυμίσουμε ότι το 2025, οι ΗΠΑ ανανεώνουν $7 τρισ. ομολόγων, σχεδόν το ένα τέταρτο του συνολικού χρέους τους. Αν αυτό γίνει με υψηλά επιτόκια, τότε τα τοκοχρεολύσια θα είναι υψηλά, κάτι που θα μπορούσε να εκτροχιάσει το δημοσιονομικό σχεδιασμό όχι μόνο του 2025, αλλά και μετέπειτα.
Θα συνεχίσουν οι ομολογιακές αγορές να υποχωρούν άτακτα; Ίσως και όχι. Τα ομόλογα δεν είναι μετοχές, και δεν υποχωρούν με τον ίδιο τρόπο. Οι έμπειροι επενδυτές το γνωρίζουν καλά. Το ομόλογο είναι «τακτικό εισόδημα». Αυτό σημαίνει ότι ο επενδυτής θα ξέρει την ονομαστική απόδοση του ακριβώς, αν κρατήσει το ομόλογο μέχρι την λήξη.
Επίσης, τα μεγάλα κράτη, και ειδικά οι ΗΠΑ, δε αθετούν τις υποχρεώσεις τους. Τα κρατικά ομόλογα έχουν συνεπώς στήριξη. Που βρίσκεται αυτή; Η απόδοση του 5% (4,8% προς το παρόν), θεωρείται σημαντικό ψυχολογικό όριο για να αρχίσουν οι επενδυτές να αγοράζουν.
Εκτός από επενδυτική εξυπνάδα, όμως, χρειάζεται και πολιτική. Αρκετοί πολιτικοί είναι ήδη μετεξεταστέοι. Στις ΗΠΑ, στο Ην. Βασίλειο, στη Γαλλία και αλλού, δεν φαίνεται να έχουν πάρει το μάθημα πως όταν οι αγορές ομολόγων ανησυχούν, καλύτερα οι πολιτικοί να σιωπούν. Οι κυβερνήσεις να μην παίρνουν σημαντικές αποφάσεις (έκτακτες εκλογές, δημοσιονομικά ανοίγματα, δασμοί, πόλεμοι κ.λπ.) και να κάνουν μεγαλόστομες δηλώσεις, ούτε οι αντιπολιτεύσεις να διαφημίζουν οικονομικές αδυναμίες. Αλλιώς ίσως βρεθούν αντιμέτωποι με υψηλές αποδόσεις και δημοσιονομικό εκτροχιασμό.
Καλό θα ήταν λοιπόν για τον νέο Αμερικανό πρόεδρο να μετριάσει τη ρητορική του αν δεν θέλει να ρισκάρει αποδόσεις του 6% και άνω. Γιατί οι επενδυτές μπορεί να ξέρουν την ονομαστική απόδοσή τους, αλλά όχι την «πραγματική» (μείον τον πληθωρισμό). Αν αρχίσουν και τιμολογούν πραγματικά υψηλό πληθωρισμό, τότε το 5% ίσως δεν είναι αρκετό για να τους καλύψει.
Στην Ελλάδα πάλι, που βλέπει την απόδοση του δεκαετούς ομολόγου να εκτοξεύεται από το 2,9% στο 3,5% σε ένα μόλις μήνα, οι πολιτικοί παραμένουν σιωπηλοί. Ουδείς από την αντιπολίτευση έχει προσπαθήσει να το καπηλευθεί για βραχυπρόθεσμο πολιτικό κέρδος, ακριβώς επειδή το χρέος παραμένει υψηλό και οι μνήμες νωπές.
Όσο περισσότερο οι αγορές προσέχουν τις μεγαλύτερες οικονομίες τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο, τόσο το καλύτερο για την ελληνική.
* Chief Economist, Forvis Mazars