Οι παράγοντες ESG έχουν γίνει βασικοί για τις επιχειρήσεις και τους επενδυτές σε όλο τον κόσμο (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Μ. Εσκαντάρ, Κοινωνικά υπεύθυνη επένδυση: Μέθοδοι και κριτήρια ESG, Εκδόσεις Κλειδάριθμος, 2022).
Το ESG περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα θεμάτων, από την κλιματική αλλαγή και τη σπανιότητα των πόρων έως τις εργασιακές πρακτικές και την ποικιλομορφία των εταιρικών συμβουλίων.
Τα τελευταία χρόνια, αυτοί οι παράγοντες έχουν μετακινηθεί από την κλασική χρηματοοικονομική και τις επιχειρηματικές δραστηριότητες στο κυρίαρχο ρεύμα, με τα ενδιαφερόμενα μέρη να απαιτούν ολοένα και περισσότερο βιώσιμες και κοινωνικά υπεύθυνες πρακτικές (βλ. Κ. Ζοπουνίδης et al. Βιώσιμη Χρηματοοικονομική: Κλιματική αλλαγή και κριτήρια ESG, Εκδόσεις Κλειδάριθμος, 2023).
Βασικοί παράγοντες
Η άνοδος του ESG μπορεί να αποδοθεί σε διαφορετικούς παράγοντες, ο καθένας από τους οποίους συμβάλλει στην αυξανόμενη σημασία του στο παγκόσμιο οικονομικό τοπίο.
Ομοιογενοποίηση των οργανισμών rating
Οι διαδικασίες αξιολόγησης έχουν αναπτυχθεί για να βοηθήσουν τους επενδυτές να διεξάγουν εις βάθος αναλύσεις των επιχειρήσεων στα χαρτοφυλάκιά τους και να προσδιορίσουν τον βαθμό στον οποίο αυτές οι επιχειρήσεις πληρούν τα κριτήρια ESG. Αυτοί οι οργανισμοί έχουν ενσωματώσει την εξέταση των περιβαλλοντικών, κοινωνικών και διακυβέρνησης επιδόσεων μιας επιχείρησης εκτός από τις χρηματοοικονομικές επιδόσεις (βλ. C. Zopounidis et al. Navigating ESG complexity: An in-depth analysis of sustainability criteria, frameworks and impact assessment, International Review of Financial Analysis, vol. 95, 2024, 103380).
Κάθε οργανισμός έχει τα δικά του κριτήρια αξιολόγησης και τη δική του μεθοδολογία. Ωστόσο, οι διαδικασίες αξιολόγησης τείνουν να ομοιογενοποιούνται. Μια πρώτη κίνηση ενοποίησης τη δεκαετία του 1990 οδήγησε στην εμφάνιση οίκων αξιολόγησης που λειτουργούν σε διεθνή κλίμακα: Vigeo (Γαλλία), MSCI ESG Research (ΗΠΑ), EIRIS (Ηνωμένο Βασίλειο, Oekom Research (Γερμανία), Inrate (Ελβετία), Solaron (Ινδία) και Sustainalytics (Ολλανδία) και τη δεκαετία του 2010 συνεχίσθηκε η ενοποίηση σε μια αγορά στην οποία κυριαρχούν ολοένα και περισσότερο οι αμερικάνικοι οίκοι.
Εξέλιξη των προτιμήσεων των καταναλωτών
Οι σημερινοί καταναλωτές είναι πιο περιβαλλοντικά συνειδητοποιημένοι και πιο ευαίσθητοι σε κοινωνικά ζητήματα. Προτιμούν προϊόντα και υπηρεσίες από επιχειρήσεις που υιοθετούν υπεύθυνες πρακτικές και αξίες σύμφωνα με τις δικές τους.
Εξέλιξη του ρυθμιστικού περιβάλλοντος
Οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο εφαρμόζουν αυστηρότερους κανονισμούς για να διασφαλίσουν ότι οι επιχειρήσεις ακολουθούν βιώσιμες πρακτικές, τηρούν τα ηθικά πρότυπα και διατηρούν τη διαφάνεια στη διακυβέρνησή τους.
Κοινωνική πίεση και ακτιβισμός
Ο αυξημένος ακτιβισμός από κοινωνικά κινήματα και μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς πιέζει τις επιχειρήσεις να υιοθετήσουν υπεύθυνες πρακτικές, φέρνοντας στο προσκήνιο τις εκτιμήσεις για το ESG.
Προσδοκίες εργαζομένων
Οι σημερινοί και οι δυνητικοί εργαζόμενοι επιδιώκουν να εργαστούν για επιχειρήσεις που είναι αφοσιωμένες στις αρχές ESG, γεγονός που τις ωθεί να βελτιώσουν την επίδοσή τους σε ESG προκειμένου να προσελκύσουν και να διατηρήσουν ταλέντα.
Χρηματοοικονομικές επιδόσεις και διαχείριση κινδύνων
Οι επιχειρήσεις συνειδητοποιούν ότι η καλή επίδοση σε ESG μπορεί να οδηγήσει σε καλύτερα χρηματοοικονομικά αποτελέσματα ενώ η κακή επίδοση μπορεί να εγκυμονεί σημαντικούς κινδύνους (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Μ. Εσκαντάρ, 2022). Οι επενδυτές ενσωματώνουν ολοένα και περισσότερο παράγοντες ESG στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων για να μετριάσουν τους πιθανούς κινδύνους.
Νέες τάσεις
Ρόλος της κοινής γνώμης
Η κοινή γνώμη παίζει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των τάσεων ESG. Το τί σκέφτονται και πιστεύουν οι άνθρωποι για περιβαλλοντικά, κοινωνικά και θέματα διακυβέρνησης μπορούν να επηρεάσουν τη συμπεριφορά και τις προτεραιότητες της επιχείρησης.
Κύρια στάδια και εξελίξεις
Βασικά στάδια και εξελίξεις το 2024 ενίσχυσαν περαιτέρω τη σημασία του ESG.
- Το ESG έχει γίνει σήμερα κυρίαρχο ζήτημα και αποτελεί θέμα στα πρωτοσέλιδα μεγάλων εφημερίδων.
- Περισσότερες από 80 χώρες έχουν τώρα νόμους ή κανονισμούς που διέπουν την αναφορά ESG.
- Η ΕΕ απαιτεί πλέον από πολλές επιχειρήσεις να δημιουργήσουν συστήματα καταγγελιών (βασικό στοιχείο του ESG).
- Δεδομένα και τεχνολογίες στις αξιολογήσεις ESG
- Οι υπεύθυνοι ESG εξακολουθούν να εργάζονται για να κυριαρχήσουν τον περίπλοκο κόσμο των δεδομένων ESG, αλλά η τυποποίηση και η διάδοση των αναφορών ESG παραμένουν μια πρόκληση. Επιπλέον, η υιοθέτηση νέων τεχνολογιών είναι απαραίτητη για τις διαδικασίες μέτρησης των κινδύνων.
- Το ESG συνεχίζει να καθοδηγείται από ΜΚΟ που θέτουν πρότυπα χρηματοοικονομικής αναφοράς και παγκόσμιες πρωτοβουλίες υποβολής εκθέσεων.
- Οι ακτιβιστές μέτοχοι χρησιμοποιούν την επιρροή τους, κατέχοντας εταιρικές μετοχές, για να επιφέρουν αλλαγές εντός μιας επιχείρησης ή/και στον εξωτερικό αντίκτυπο αυτής της επιχείρησης.
Συμπερασματικά, όλες οι εταιρείες πρέπει να αναπτύξουν μια σαφή στρατηγική ESG. Η ανάπτυξη μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής και η διαχείριση των επιδόσεών της προσθέτει αξία στην επιχείρηση και τους μετόχους της και βοηθά στην έναρξη της αντιμετώπισης των πιο πιεστικών προβλημάτων στον κόσμο (κλιματική κρίση, διαμαρτυρίες και κοινωνικές αναταραχές, πανδημίες, αυξανόμενες τεχνολογικές ικανότητες, κ.ά.).
* Καθηγητής, Ακαδημαϊκός, Πολυτεχνείο Κρήτης, Επίτιμος Δρ. ΑΠΘ, Paris School of Business
** Καθηγήτρια Χρηματοοικονομικής-Τραπεζικής, Διευθύντρια ΠΜΣ «Διοίκηση Επιχειρήσεων-ΜΒΑ», Τμήμα Οικονομικών Επιστημών, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης