Συχνά διατυπώνεται η άποψη ότι οι σύγχρονες τάσεις για εταιρική διακυβέρνηση δεν αφορούν τις μη εισηγμένες επιχειρήσεις. Από τις εκατοντάδες χιλιάδες επιχειρήσεις εγγεγραμμένες στο ΓΕΜΗ, μόνο μερικές εκατοντάδες, που είναι εισηγμένες στη χρηματιστηριακή αγορά, είναι υποχρεωμένες να ακολουθούν πρότυπα εταιρικής διακυβέρνησης. Αυτές, ως επί το πλείστον Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις (ΜΜΕ), αποτελούν τον κορμό της εθνικής οικονομίας και είναι ζωτικής σημασίας για την ανταγωνιστικότητα της χώρας.
Σε αντίθεση με τις εισηγμένες, το εύρος της κατηγορίας των μη εισηγμένων εταιρειών είναι ιδιαίτερα μεγάλο και περιλαμβάνει μεταξύ άλλων τις νεοφυείς επιχειρήσεις (start up), εταιρείες με ένα μόνο μέτοχο που ταυτόχρονα ασκεί και τη διοίκηση (μονομετοχικές), μικρές επιχειρήσεις με πολύ λίγους απασχολούμενους, οικογενειακές επιχειρήσεις, κοινοπραξίες, καθώς και θυγατρικές εισηγμένων εταιρειών.
Οι εισηγμένες επιχειρήσεις είναι υποχρεωμένες να ακολουθούν τον Ν. 4706/2020. Οι υπόλοιπες εταιρείες δεν έχουν υποχρέωση να ακολουθούν κανόνες εταιρικής διακυβέρνησης, πέρα από τις ρυθμιστικές απαιτήσεις του νόμου. Όμως, έχει πλέον γίνει απόλυτα αποδεκτό ότι οι εταιρείες όλων των μορφών επωφελούνται από την εφαρμογή καλών πρακτικών εταιρικής διακυβέρνησης.
Μάλιστα, το Εθνικό Συμβούλιο Εταιρικής Διακυβέρνησης (ΕΣΕΔ) έχει δημοσιεύσει Οδηγό με τίτλο «Ειδικές Πρακτικές Καλής Εταιρικής Διακυβέρνησης για τις Μη Εισηγμένες Εταιρείες» με τον οποίο επιχειρείται η θέσπιση ενός πλαισίου γενικών αρχών και ειδικών πρακτικών καλής εταιρικής διακυβέρνησης για τις μη εισηγμένες εταιρείες.
Η βελτίωση της διακυβέρνησης είναι ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη και τη βιωσιμότητα των Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων (ΜΜΕ) και την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας. Οι αποτελεσματικές πρακτικές διακυβέρνησης όχι μόνο ενισχύουν τη λειτουργική αποτελεσματικότητα των εταιρειών, αλλά πέραν αυτού οικοδομούν σχέσεις εμπιστοσύνης με προμηθευτές, επενδυτές και πελάτες, προσελκύουν επενδύσεις και μετριάζουν τους κινδύνους.
Η βελτίωση της διακυβέρνησης διευκολύνει τη χρηματοδότηση επενδύσεων και ενισχύει τις προοπτικές ανάπτυξης. Οι εταιρείες με ισχυρό πλαίσιο διακυβέρνησης, ακόμα και οι πολύ μικρές, είναι πολύ πιο ελκυστικές για τους επενδυτές και έχουν καλύτερη επικοινωνία με τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα.
Η χρηστή διακυβέρνηση σηματοδοτεί αξιοπιστία και εμπιστοσύνη, βασικά χαρακτηριστικά για εξασφάλιση χρηματοδότησης και δημιουργία εταιρικών σχέσεων. Για τους επενδυτές, η διασφάλιση του κεφαλαίου τους αποτελεί το απόλυτο κριτήριο αποφάσεων, καθιστώντας την ισχυρή διακυβέρνηση κρίσιμο παράγοντα στην προσέλκυση επενδυτικών κεφαλαίων.
Οργανόγραμμα
Ο τεκμηριωμένος τρόπος λήψης όλων των εταιρικών αποφάσεων αποτελεί παράγοντα διασφάλισης της επιτυχίας. Οι σαφείς δομές διακυβέρνησης και ένα σαφές οργανόγραμμα με καθορισμένα επίπεδα ευθύνης (Chart of authority) μειώνουν την ασάφεια σχετικά με τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων και εμπεδώνουν αξιοπιστία. Αυτή η σαφήνεια ελαχιστοποιεί τις λανθασμένες επιλογές και βελτιώνει το στρατηγικό σχεδιασμό, διασφαλίζοντας ότι οι αποφάσεις ευθυγραμμίζονται με τους στόχους της εταιρείας.
Ένα αποτελεσματικό πλαίσιο διακυβέρνησης ενισχύει την εταιρική κουλτούρα καθιερώνοντας σαφείς ρόλους, ευθύνες και προσδοκίες μεταξύ των εργαζομένων. Αυτή η σαφήνεια προάγει την αίσθηση ιδιοκτησίας και υπευθυνότητας εντός του οργανισμού, η οποία είναι απαραίτητη για την ενίσχυση ενός θετικού εργασιακού περιβάλλοντος που ευνοεί την ανάπτυξη. Η οργανωτική κουλτούρα που οδηγεί σε τεκμηριωμένη λήψη αποφάσεων είναι ζωτικής σημασίας για την αντιμετώπιση των προκλήσεων, τη διαχείριση κινδύνων και την αξιοποίηση των ευκαιριών ανάπτυξης.
Διαχείριση κινδύνων
Η διαχείριση κινδύνων αποτελεί ίσως τον κρισιμότερο παράγοντα βιωσιμότητας μιας εταιρείας. Είναι πολύ γνωστές οι περιπτώσεις μεγάλων εταιρειών ή και παγκόσμιων κολοσσών που κατέρρευσαν από ανεπαρκές πλαίσιο διαχείρισης κινδύνων. Δυστυχώς στην Ελλάδα είναι πολύ διαδεδομένη η άποψη ότι την ορθότερη αξιολόγηση του κινδύνου έχει ο ίδιος ο ιδιοκτήτης. Δυστυχώς δεν είναι έτσι.
Η αξιολόγηση κινδύνου είναι μια σύνθετη και απαιτητική διαδικασία. Όπως για το σχεδιασμό μιας γέφυρας ή ενός δρόμου χρειάζεσαι πολιτικό μηχανικό, για τον ίδιο λόγο για την αξιολόγηση του κινδύνου χρειάζεσαι ειδικό. Αναμφίβολα, δεν είναι όλοι οι μηχανικοί ικανοί να σχεδιάσουν μια γέφυρα, ούτε όλοι όσοι ονομάζονται ειδικοί να αξιολογήσουν σωστά τον κίνδυνο. Άλλωστε το είδος και το επίπεδο του κινδύνου εξαρτάται απόλυτα από τη φύση, την πολυπλοκότητα και την έκταση της δραστηριότητας της εταιρείας.
Επομένως, η εφαρμογή καλών πρακτικών διακυβέρνησης είναι αποφασιστικής σημασίας για τον εντοπισμό και τη διαχείριση των διαφόρων κινδύνων, οικονομικών, λειτουργικών και φήμης. Με τη θέσπιση πλαισίου αξιολόγησης των κινδύνων και αποτελεσματικό εσωτερικό έλεγχο, οι ΜΜΕ μπορούν να προστατευθούν από πιθανές απειλές, διασφαλίζοντας μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα. Δυστυχώς ο εσωτερικός έλεγχος θεωρείται συνήθως πολυτέλεια από τις ελληνικές ΜΜΕ. Αυτή η προληπτική προσέγγιση στη διαχείριση κινδύνων μπορεί να μειώσει σημαντικά την πιθανότητα επιχειρηματικής αποτυχίας.
Κανονιστική συμμόρφωση
Η κανονιστική συμμόρφωση είναι αναγκαία για κάθε εταιρεία, αν και συχνά ακούγονται παράπονα ότι πολλές από τις ρυθμίσεις αποτελούν ανώφελο διοικητικό βάρος. Όμως, ανεξάρτητα της αξιολόγησης της σκοπιμότητας των ρυθμίσεων, που είναι ένα άλλο αντικείμενο, δεδομένου ότι οι ΜΜΕ αντιμετωπίζουν πολλές ρυθμιστικές απαιτήσεις, η εφαρμογή πρακτικών καλής διακυβέρνησης διασφαλίζει τη συμμόρφωση με τους νόμους και τους κανονισμούς.
Με τον τρόπο αυτό αποφεύγονται νομικές κυρώσεις και ενισχύεται η αξιοπιστία του εταιρείας ιδιαίτερα προς τις ρυθμιστικές αρχές και το χρηματοπιστωτικό σύστημα. Μια δομημένη προσέγγιση στη διακυβέρνηση βοηθά τις ΜΜΕ να αντιμετωπίζουν αποτελεσματικότερα το πολύπλοκο ρυθμιστικό περιβάλλον με μακροπρόθεσμα οφέλη για τις ίδιες.
Το μοντέλο «συμμόρφωση ή εξήγηση» το οποίο υποχρεούνται να τηρούν οι εισηγμένες εταιρείες θα μπορούσε να αναπαραχθεί εθελοντικά από τις ΜΜΕ προς ίδιο όφελος. Οι ΜΜΕ πρέπει να αντιληφθούν τη θέση τους στο ρυθμιστικό περιβάλλον, να χαρτογραφήσουν τους στόχους και τους κινδύνους τους, και ακολούθως να προσδιορίσουν παραδείγματα βέλτιστων πρακτικών εταιρικής διακυβέρνησης με τις οποίες θα συμμορφώνονται, όχι γιατί το απαιτεί ο νόμος, αλλά γιατί έχουν πεισθεί ότι αυτά είναι κατάλληλα και επωφελή για τις ίδιες.
Οι θετικές συνέπειες
Χτίζοντας φήμη και εμπιστοσύνη η καλή εταιρική διακυβέρνηση αποτελεί μια από τις σημαντικότερες επιδιώξεις των ΜΜΕ για μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα. Οι υγιείς πρακτικές διακυβέρνησης ενισχύουν την εμπιστοσύνη επενδυτών, προμηθευτών, πελατών και εργαζομένων, προάγοντας τη διαφάνεια και τη λογοδοσία. Μια ισχυρή φήμη που βασίζεται σε καλές πρακτικές οδηγεί πάντα σε επιχειρηματικές ευκαιρίες και αφοσίωση των πελατών.
Για μία επιχείρηση δεν αρκεί μόνο να γνωρίζει πώς να αποκτά νέους πελάτες, αλλά επιβάλλεται να ξέρει πώς να μετατρέπει τους νέους πελάτες της σε αφοσιωμένο πελατειακό κοινό. Η εμπιστοσύνη είναι ίσως το κρισιμότερο πλεονέκτημα για τις ΜΜΕ που επιδιώκουν να επεκτείνουν την παρουσία τους στην αγορά.
Αναμφίβολα, η καλή εταιρική διακυβέρνηση οδηγεί σε βελτιωμένη οικονομική απόδοση. Πολλές έρευνες παγκοσμίως έχουν αποδείξει ότι καλά διοικούμενες εταιρείες επιτυγχάνουν και καλύτερα οικονομικά αποτελέσματα μακροπρόθεσμα. Η αποτελεσματική διακυβέρνηση συμβάλλει στην καλύτερη λήψη αποφάσεων και διαχείριση κινδύνων, οδηγώντας τελικά σε αυξημένη κερδοφορία και βιωσιμότητα. Οι ΜΜΕ που δίνουν προτεραιότητα στη διακυβέρνηση τείνουν να έχουν ταχύτερη ανάπτυξη σε σύγκριση με εκείνες που την παραμελούν.
Συμπερασματικά, η βελτίωση της διακυβέρνησης δεν είναι απλώς ένα διοικητικό καθήκον, είναι ένα στρατηγικό πλεονέκτημα που μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την αναπτυξιακή τροχιά των ΜΜΕ και την ανταγωνιστικότητα ολόκληρης της οικονομίας. Εστιάζοντας σε αποτελεσματικές πρακτικές διακυβέρνησης, οι ΜΜΕ μπορούν να ενισχύσουν τη λειτουργική τους αποτελεσματικότητα, να προσελκύσουν επενδύσεις, να διαχειρίζονται αποτελεσματικά τους κινδύνους, να διασφαλίζουν κανονιστική συμμόρφωση, να οικοδομούν εμπιστοσύνη με προμηθευτές, επενδυτές και πελάτες, να βελτιώσουν τις οικονομικές τους επιδόσεις και να καλλιεργήσουν μια θετική οργανωτική κουλτούρα.
Ως εκ τούτου, η επένδυση στην εταιρική διακυβέρνηση θα πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα για κάθε ΜΜΕ που στοχεύει στη βιώσιμη ανάπτυξη στο σημερινό ανταγωνιστικό τοπίο.
(*) Ο Γεώργιος Μέργος είναι Ομότιμος Καθηγητής Οικονομικών Επιστημών, ΕΚΠΑ και πρώην ΓΓ Υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών