Σε συνθήκες ταχύτατων μεταβολών και ισχυρών διορθωτικών αλλαγών στις γνώσεις, στην τεχνολογία και γενικότερα στην επιστήμη, οι προβλέψεις για το μέλλον είναι παρακινδυνευμένες. Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι δεν μπορούμε να μάθουμε από την πορεία της πραγματικότητας και τις κινητήριες δυνάμεις που τη διαμορφώνουν.
Υπάρχουν έτσι τάσεις που επιτρέπουν να κατανοήσουμε τι ενδέχεται να συμβεί και να διευκολύνουν την προετοιμασία μας. Κινητήριες δυνάμεις προκύπτουν από τη διασταύρωση των αξιών και των πεποιθήσεων, των κοινωνικών, περιβαλλοντικών, οικονομικών, τεχνολογικών και πολιτικών τάσεων. Αυτές οι συνέργειες αποκαλύπτουν ισχυρές δυνάμεις, που ταυτόχρονα επηρεάζουν και διαμορφώνουν το μέλλον.
Η κατανόηση αυτού που είναι δυνατό και πιθανό να συμβεί στο μέλλον μάς παρέχει τη δυνατότητα να εκμεταλλευτούμε τις ευκαιρίες και να ελαχιστοποιήσουμε τους κινδύνους.
Σε επίπεδο επιχείρησης οι προσδοκίες για το μέλλον επιτρέπουν στον οργανισμό να αναπτύξει μια σχετική στρατηγική και καθοδηγούν τις ενέργειές του στο παρόν. Η καλύτερη κατανόηση του εξωτερικού περιβάλλοντος και οι ενημερωμένες απόψεις για το πιθανό μελλοντικό λειτουργικό περιβάλλον κάθε οργανισμού, του επιτρέπουν να ενεργεί προνοητικά, να ανταποκρίνεται ταχύτερα στις εξελίξεις του αντίστοιχου κλάδου ή – το λιγότερο- να αποφεύγει τυχόν αδιέξοδα.
Για τους σύγχρονους επιτυχημένους οργανισμούς, αυτό τους εξασφαλίζει τη δυνατότητα να διατηρήσουν την επιτυχημένη πορεία τους. Για τις νέες επιχειρήσεις, ο έγκαιρος εντοπισμός νέων ευκαιριών τους επιτρέπει να αναπτύσσονται γρήγορα και να καθιερώνουν νέες αγορές.
Σε ατομικό επίπεδο, το συγκεκριμένο στοιχείο επηρεάζει τι αγοράζουμε, πού ζούμε, πού εργαζόμαστε και πού επενδύουμε τις αποταμιεύσεις μας.
Τελικά, ποιες δυνάμεις διαμορφώνουν τα επόμενα 20 έτη; Ποιες είναι εκείνες οι κυρίαρχες τάσεις που μας επηρεάζουν ανεξάρτητα από την ηλικία μας, τον τόπο κατοικίας μας ή την εργασία μας; Από τη θέση που κατέχουμε αναμένοντας με ενδιαφέρον διαπιστώνουμε έξι κινητήριες δυνάμεις που είναι πιθανό να ασκήσουν σημαντική επίδραση στο μέλλον:
- αστικοποίηση,
- έλλειψη πόρων,
- διαφάνεια,
- διευρυνόμενη μεσαία τάξη στον αναπτυσσόμενο κόσμο, αλλά με προβλήματα στον ήδη αναπτυγμένο,
- υγειονομική περίθαλψη, και
- επιστήμη.
Η αστικοποίηση
Από την άποψη αυτή, θα πρέπει να επισημάνουμε ότι τα διαθέσιμα στοιχεία που υπάρχουν μας δείχνουν ότι το 1950 μόνο το 30% του παγκόσμιου πληθυσμού διέμενε σε αστικές περιοχές και υπήρχε μόνο μια αστική περιοχή, η πόλη της νέας Υόρκης, με πληθυσμό μεγαλύτερο από 10 εκατομμύρια.
Σήμερα, οι αστικές περιοχές με πληθυσμό πάνω από 10 εκατομμύρια φθάνουν τις 96 και πρόκειται για πόλεις μεγαθήρια. Το Τόκιο είναι η μεγαλύτερη πόλη από αυτές, με 37 εκατομμύρια κατοίκους, ενώ η Ν. Υόρκη έχει πληθυσμό 26 εκατομμύρια.
Δύο παράγοντες ασκούν ιδιαίτερη επιρροή στον συγκεκριμένο τομέα: πρώτα πρώτα η αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού και έπειτα η μετατόπισή του προς τη διαβίωση σε πόλεις. Ο παγκόσμιος πληθυσμός έχει αυξηθεί από 2,5 δισεκατομμύρια το 1950 σε πάνω από 8 δισεκατομμύρια σήμερα και ο ΟΗΕ προβλέπει ότι ο πληθυσμός θα αγγίξει τα 9,2 δισεκατομμύρια το 2050. Για το 2030 υπάρχει πρόβλεψη ότι ο πληθυσμός θα φτάσει τα 8,3 δισεκατομμύρια.
Η αστικοποίηση αντιμετωπίζεται ευρύτατα ως θετική δύναμη, που δημιουργεί βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη και βελτιώνει σημαντικά το βιοτικό επίπεδο. Γίνεται ευκολότερο να υποστηριχθεί οικονομικά μεγαλύτερος αριθμός ανθρώπων. Τα αγαθά παράγονται και διανέμονται με χαμηλότερο κόστος, ενώ οι υποδομές και οι δημόσιες υπηρεσίες (υγειονομική περίθαλψη, διάθεση απορριμμάτων, εκπαίδευση) γίνονται φθηνότερες (οικονομικότερες) και συντηρούν περισσότερους ανθρώπους.
Στις αναπτυσσόμενες χώρες η αστικοποίηση διαδραματίζει ακόμα μεγαλύτερο ρόλο, μειώνοντας την ένδεια και καθοδηγώντας την οικονομική ανάπτυξη. Από την άλλη μεριά, η αστικοποίηση συνδέεται με αρκετές προκλήσεις. Η διαθεσιμότητα και η πρόσβαση στα τρόφιμα καθίστανται σημαντικά μεγέθη.
Το 2008, οπότε αυξήθηκαν αισθητά οι τιμές τροφίμων, ξέσπασαν ταραχές σε πόλεις, όχι σε αγροτικές περιοχές. Πολλές σύγχρονες αστικές περιοχές εντοπίζονται στα περίχωρα εύφορων «δέλτα» ποταμών, παρέχοντας πρόσβαση σε αγροτική γη και σε επαρκείς προμήθειες τροφίμων. Καθώς μερικές από αυτές τις περιοχές επεκτείνονται, ένα μεγάλο μέρος αυτού του εύφορου εδάφους δεν καλλιεργείται πλέον, αφού υπερισχύει η οικιστική και εμπορική ανάπτυξη.
Επιπλέον, πολλές από αυτές τις περιοχές υπόκεινται ακόμα σε εποχιακές πλημμύρες (που κάποτε τροφοδοτούσαν το πλούσιο καλλιεργήσιμο έδαφος) και ενδέχεται να επηρεαστούν αρνητικά από την άνοδο της θαλάσσιας στάθμης λόγω των κλιματικών αλλαγών.
Γιατί αυτό το γεγονός είναι σημαντικό; Ο τρόπος με τον οποίο χτίζουμε την αστική υποδομή επηρεάζει την ποιότητα ζωής μας, την κατανάλωση και τη χρήση των πόρων, καθώς και τις ευκαιρίες που προσφέρονται στους κατοίκους της πόλης για εργασία και για αναψυχή. Ο αστικός προγραμματισμός και οι σχετικές υποδομές αποκτούν νέα σημασία, δεδομένου ότι προσπαθούμε να φιλοξενήσουμε περισσότερους ανθρώπους σε μικρότερο χώρο και να διατηρήσουμε ή να βελτιώσουμε τις συνθήκες διαβίωσης των κατοίκων των πόλεων.
Επίσης, οι αστικές περιοχές θα διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο καθώς επιχειρούμε να μειώσουμε την κατανάλωση των πόρων και τον σχετικό αντίκτυπο στο φυσικό περιβάλλον. Το αστικό τοπίο θα αποτελέσει έναν τομέα μεγάλης καινοτομίας και αλλαγών στις επόμενες δεκαετίες.
Είναι πολύ πιθανό έτσι να προκύψουν νέα γεωπολιτικά προβλήματα, από τα οποία η νόμιμη και παράνομη μετανάστευση θα είναι το πιο σοβαρό.
Ας έχουμε δε υπόψη μας ότι όπως έγραψαν οι Γκάρυ Χάμελ και Σκ. Πράχαλαντ, «μέλλον δεν είναι αυτό που θα συμβεί, μέλλον είναι ό,τι συμβαίνει τώρα».
* Η Elizabeth Rudd είναι Διευθύντρια στον οργανισμό FutureNow, που εδρεύει στη Μελβούρνη και παρέχει συμβουλευτικές υπηρεσίες σε θέματα στρατηγικής και προβλέψεων και εργασιακών εξελίξεων σε παγκόσμιο επίπεδο