Για τον αναπτυγμένο κόσμο δεν είναι μόνον ο πληθωρισμός και τα δημόσια χρέη τα πιο σοβαρά πρόβληματά του. Οι κίνδυνοι για την περαιτέρω ανάπτυξή του, κρύβονται σε άλλες σοβαρότερες αδυναμίες του, με πιο ζωτική τη στασιμότητα του βιοτικού του επιπέδου, η οποία σήμερα ευνοείται και από τους αντίπαλους των φιλελεύθερων καθεστώτων.
Η δε Ευρώπη, από αυτή την άποψη κατέχει την πρώτη θέση. Οι ρυθμοί ανάπτυξής της είναι ασήμαντοι και όσο διατηρούνται χαμηλοί θα ανεβαίνει ο «οργισμένος λαϊκισμός». Αυτόν που επιδιώκουν να διατηρείται στη Δύση, οι μουλάδες του Ιράν, ο Πούτιν και η Κίνα.
Ας δούμε όμως τι λένε τα διαθέσιμα στοιχεία, που είναι αποκαλυπτικά. Στο σύνολο των πλουσίων χωρών, από το 1980 έως το 2000, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ τους, κατέγραψε μέση ετήσια άνοδο 2,5%, με την κατάσταση όμως να αλλάζει μετά την είσοδο στον 21ο αιώνα.
Από το 2000 και μετά, στο μέτρο που σκάνε οι χρηματιστηριακές φούσκες του 1999, ο ρυθμός αύξησης πέφτει στο 1,1% κατά μέσο όρο και φέρνει στην επιφάνεια προβλήματα που σπανίως βλέπουν το φως της δημοσιότητας. Είναι από αυτά που δεν «πουλάνε» για ποικίλους λόγους. Ωστόσο, ένας από τους σοβαρούς λόγους αυτής της επιβράδυνσης, είναι η γήρανση των δυτικών πληθυσμών, σε συνάρτηση με την προέκταση του προσδόκιμου ζωής και τις προόδους στη γενετική και τις ιατρικές τεχνολογίες.
Ένας άλλος λόγος της κάμψης είναι οι συνακόλουθες ριζικές αλλαγές στις καταναλωτικές συνήθειες και στον τρόπο ζωής. Αυτές οι τελευταίες έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην παραγωγή και τη σύνθεση της, γεγονός όμως που δεν ενδιαφέρει άμεσα τους πολιτικούς.
Οι τελευταίοι ασχολούνται περισσότερο με την πολιτική – θέαμα, παρά με την αύξηση του ΑΕΠ και τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις που τη στηρίζουν. Ακόμα χειρότερα οι περισσότεροι πολιτικοί δύσκολα αφήνουν πίσω τους την «χρυσή εποχή» της ανάπτυξης, τότε που μοίραζαν χρήμα, προνόμια και άλλα τινά.
Είναι γνωστό και χιλιοτυπωμένο ότι το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα υπήρξε χρυσή εποχή για την οικονομική ανάπτυξη. Μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, η έκρηξη των γεννήσεων (baby boom) δημιούργησε γενιές εργαζομένων με καλύτερη μόρφωση, οι οποίοι έδωσαν ώθηση στην παραγωγικότητα όσο πλούτιζαν σε πείρα.
Τις δεκαετίες του 1970 και του 1980, προσήλθαν σε μεγάλους αριθμούς στην αγορά εργασίας και οι γυναίκες. Η άρση των εμποδίων στις εμπορικές συναλλαγές, αλλά και η ενσωμάτωση της Ασίας στην παγκόσμια οικονομία, οδήγησαν σε πολύ αποτελεσματικότερη παραγωγή. Το βιοτικό επίπεδο βελτιώθηκε. Το 1950, σχεδόν το 1/3 των αμερικανικών νοικοκυριών δεν διέθετε πλήρως εξοπλισμένη εσωτερική τουαλέτα. Το 2000, η πλειοψηφία τους διέθετε τουλάχιστον δύο αυτοκίνητα.
Πολλές απ' αυτές τις τάσεις που προώθησαν την ανάπτυξη έχουν έκτοτε αναστραφεί. Οι δεξιότητες του εργατικού δυναμικού έπαψαν να βελτιώνονται με γρήγορο ρυθμό. Όλο και περισσότεροι εργαζόμενοι συνταξιοδοτούνται, ενώ η συμμετοχή των γυναικών στο εργατικό δυναμικό κορυφώθηκε. Λίγα μπορούν πλέον να κερδηθούν από την επέκταση της βασικής εκπαίδευσης. Όσο οι καταναλωτές πλουτίζουν, καλύπτουν εύκολα βασικές ανάγκες, με συνέπεια να δαπανούν περισσότερα για υπηρεσίες, όπου είναι δυσκολότερο να προκύψουν βελτιώσεις στην παραγωγικότητα.
Αυτές οι αλλαγές που συνεχίζονται με επιταχυνόμενο ρυθμό, έχουν ανατρέψει το παραγωγικό σύστημα που οδήγησε στον πλούτο των αναπτυγμένων χωρών. Κατ’ επέκταση, το τελευταίο αποδυναμώθηκε και η αντικατάστασή του δεν είναι πλέον βιομηχανικής φύσεως, αλλά τεχνολογικής και εν μέρει άυλης. Άρα και πιο δυσνόητη από ένα κοινό που δημογραφικά φθίνει και απέχει από την πορεία της αύξησης των γνώσεων.
Η γήρανση του πληθυσμού, δεν έχει μόνο άμεση αρνητική επίπτωση, έχει περιορίσει και το ενδιαφέρον του εκλογικού σώματος για την εξέλιξη του ΑΕΠ. Η ύπαρξη ισχυρής ανάπτυξης σε μια οικονομία ευνοεί τους εργαζόμενους που έχουν μια καριέρα μπροστά τους, όχι τους συνταξιούχους που ζουν με βάση σταθερά εισοδήματα.
Κάνοντας μιαν ανάλυση των εκλογικών προγραμμάτων των κομμάτων, βρίσκει κανείς ότι τα αισθήματα που κινούνται αρνητικά για την ανάπτυξη, έχουν καταγράψει άνοδο περί το 60% μετά τη δεκαετία του 1980. Το κράτος πρόνοιας στοχεύει πλέον τους γηραιότερους πολίτες με συντάξεις και υγειονομική περίθαλψη, αντί να επενδύει σε υποδομές που να διευκολύνουν την ανάπτυξη ή τη βελτίωση της θέσης των παιδιών τους. Η υποστήριξη μεταρρυθμίσεων έτσι με στόχο την ανάπτυξη έρχεται σε δεύτερη και τρίτη μοίρα.
Αυτή δεν είναι μια ξεκάρφωτη διαπίστωση. Όπως υποστηρίζει ο «Economist», προκύπτει από έρευνες και μελέτες της Παγκόσμιας Τράπεζας, αλλά και από εμπιστευτικές εκθέσεις ιδιωτικών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων.
Όλες οι παραπάνω εξελίξεις, έχουν δημιουργήσει ένα γενικευμένο στον δυτικό κόσμο αντιαναπτυξιακό περιβάλλον, το οποίο καλλιεργούν και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Και στο περιβάλλον αυτό, από το 2020 και μετά ήλθαν να προστεθούν η πανδημία, ο πόλεμος στην Ουκρανία και η σύγκρουση στη Μέση Ανατολή, το κόστος των οποίων, στις δυτικές χώρες δημιουργεί κοινωνικά προβλήματα με αντιαναπτυξιακό χαρακτήρα.
Αυτός είναι και ο λόγος εξάλλου, που το ναζιστικό καθεστώς των μουλάδων στο Ιράν αποφάσισε και αυτό να μπει στο χορό, μέσω των ισλαμικών συμμοριών που ελέγχει. Συμμορίες μαφιόζικού χαρακτήρα, οι οποίες και πυροδότησαν μια πιθανή γενικευμένη πολεμική σύγκρουση στη Μέση Ανατολή, η οποία πρωτίστως θα πλήξει ισχυρές χώρες της Ευρώπης. Μια Ευρώπη, που ψάχνει να βρει τα βήματά της, όχι χωρίς πολύ μεγάλες δυσκολίες.