Τα πράγματα και οι καταστάσεις σπανίως είναι διαχρονικά μαύρα-άσπρα. Αυτό ισχύει και με τους θεσμούς της ΕΕ. Θεσμοί όπως π.χ. η συνθήκη του Σένγκεν, παρ όλα τα πλεονεκτήματά της, σήμερα μπορεί να λειτουργεί αρνητικά για ορισμένες χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα.
Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Όπως επισημαίνουν επιχειρηματίες και αναλυτές ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα τα οποία αντιμετωπίζει η χώρα σήμερα είναι η έλλειψη εργατικού δυναμικού, ειδικευμένου και ανειδίκευτου. Όπως δήλωνε χαρακτηριστικά πρόσφατα ο απερχόμενος πρόεδρος του ΣΕΒ Δημήτρης Παπαλεξόπουλος: « Παλιά λέγαμε ότι από την αγορά εργασίας μάς έλειπαν οι δεξιότητες. Τώρα μας λείπουν και τα χέρια. Τα πράγματα στο μέλλον θα χειροτερέψουν και πρέπει όλοι μας να σηκώσουμε τα μανίκια να δουλέψουμε σκληρά, προκειμένου να περιορίσουμε το πρόβλημα».
Φυσικά η έλλειψη εργατικού προσωπικού δεν είναι ο τετραγωνισμός του κύκλου. Αντιμετωπίζεται –βραχυπρόθεσμα τουλάχιστον- σχετικά εύκολα. Με την εισαγωγή εργατικού προσωπικού από χώρες στις οποίες περισσεύει. Στα πλαίσια αυτής της λογικής εντάσσεται και η πρόσφατη συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου για την απασχόληση στον αγροτικό τομέα 5.000 Αιγυπτίων εργαζομένων.
Όμως δυστυχώς τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά όσο φαίνονται. Υπάρχουν μερικά απρόσμενα εμπόδια στην υλοποίηση της λύσης της εισαγωγής μη κοινοτικών εργαζομένων. Ένα εξ αυτών παραδόξως είναι… η ζώνη Σένγκεν στην οποία το 1992 η Ελλάδα έγινε μέλος μαζί με την Ισπανία, την Πορτογαλία και την Ιταλία.
Η συμφωνία Σένγκεν καθιερώνει έναν ευρωπαικό χώρο ελεύθερης διακίνησης ατόμων χωρίς την χρήση διαβατηρίων η άλλων ταξιδιωτικών εγγράφων. Από την στιγμή που ένα άτομο προερχόμενο από μη ΕΕ χώρα γίνει δεκτό σε μία χώρα της ζώνης Σένγκεν μπορεί να μεταβεί και στις υπόλοιπες 25 που την αποτελούν.
Αυτό σημαίνει στην ουσία ότι ένας ξένος εκτός ΕΕ εργαζόμενος στην Ελλάδα, λόγω Σένγκεν αποκτά πρόσβαση αμέσως στην ζώνη ελεύθερης κυκλοφορίας και μπορεί έτσι να αναζητήσει εργασία με καλύτερες απολαβές απ' αυτές που του παρέχονται στην Ελλάδα. Αυτό δεν είναι ιδιαίτερα δύσκολο με δεδομένο ότι οι αποδοχές στην Ελλάδα σε σχέση με άλλες χώρες της ΕΕ δεν είναι ιδιαίτερα ανταγωνιστικές. Επίσης η ζήτηση για εργατικά χέρια δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο, αλλά ευρωπαικό.
Ετσι αν ένας Ελληνας εργοδότης εισάγει εργαζόμενους από π.χ. το Βιετνάμ για την κατασκευή φωτοβολταϊκών πάνελ κινδυνεύει να τους δει να φεύγουν σύντομα προς άλλες χώρες της ΕΕ που προσφέρουν καλύτερες αποδοχές και συνθήκες διαβίωσης.
Αυτό δεν θα συνέβαινε -ή θα συνέβαινε σε πολύ μικρότερο βαθμό- αν η Ελλάδα δεν ήταν μέλος της ζώνης Σένγκεν, οπότε ο ξένος εργαζόμενος δεν θα είχε την ίδια ευκολία πρόσβασης σε ευρωπαϊκές εκτός Ελλάδας χώρες και επιχειρήσεις. Ο συστηματικός έλεγχος στα σύνορα θα απέτρεπε την φυγή του ξένου εργαζομένου από την Ελλάδα.
Αντίθετα στις σημερινές συνθήκες ένας ορθολογικά σκεπτόμενος μη κοινοτικός εργαζόμενος θα πρέπει να βλέπει την Ελλάδα ως πύλη εισόδου στην ζώνη Σένγκεν και όχι ως τελικό προορισμό. Με αποτέλεσμα να μην βελτιώνεται η αγορά εργασίας στην Ελλάδα.