Μια που η ΓΣ της ΑΕ είναι το ανώτατο εταιρικό όργανο της ΑΕ, μοιάζει φυσιολογική η επιλογή του νομοθέτη για τη διευκόλυνση της συμμετοχής των μετόχων σ’ αυτή. Υφίστανται, στο πλαίσιο αυτό, προβλέψεις που εξασφαλίζουν τη συμμετοχή των μετόχων στη ΓΣ (εισηγμένων και μη ΑΕ) από απόσταση (μέσω συμμετοχής με οπτικοακουστικά ή άλλα ηλεκτρονικά μέσα και μέσω επιστολικής ψήφου). Δεν είναι, βέβαια, ήσσονος σημασίας η ευχέρεια που παρέχεται από τον νόμο, για τη συμμετοχή στη ΓΣ μετόχων μέσω αντιπροσώπων τους. Περί αυτής το παρόν!
Ο κανόνας και οι καταστατικοί περιορισμοί (;)
Γενικό κανόνα αποτελεί η συμμετοχή μετόχου στη ΓΣ αυτοπροσώπως ή μέσω αντιπροσώπου. Στην περίπτωση, πάντως, της κοινωνίας (συγκυριότητας) επί μετοχών, είναι υποχρεωτικός ο διορισμός ενός και μόνο προσώπου για την εκπροσώπηση των κοινωνών-μετόχων. Είναι ανεκτοί οι περιορισμοί στην ελευθερία των μετόχων να επιλέγουν αντιπροσώπους τους για τη συμμετοχή τους στη ΓΣ. Όχι, όμως, και ο αποκλεισμός τους.
Αντίθετα, επί εισηγμένων ΑΕ, δεν είναι επιτρεπτή η θέση περιορισμών στους μετόχους ως προς την επιλογή αντιπροσώπων τους.
Διορισμός – Ανάκληση – Αντικατάσταση αντιπροσώπου/εκπροσώπου
Ο διορισμός και η ανάκληση ή αντικατάσταση του εκπροσώπου ή αντιπροσώπου του μετόχου στη ΓΣ γίνονται εγγράφως ή με ηλεκτρονικά μέσα. Στις μη εισηγμένες ΑΕ υποβάλλονται το αργότερο πριν από τη ΓΣ ενώ στις εισηγμένες σαράντα οκτώ, τουλάχιστον, ώρες πριν από την ορισθείσα ημερομηνία συνεδρίασης της ΓΣ.
Για την κοινοποίηση στην ΑΕ (εισηγμένη και μη) του διορισμού και της ανάκλησης ή της αντικατάστασης αντιπροσώπου με ηλεκτρονικά μέσα, απαιτείται καταστατική πρόβλεψη.
Τυχόν μη έγκαιρη, κατά τα ως άνω, κοινοποίηση του διορισμού δεν συνεπάγεται, άνευ ετέρου, αδυναμία συμμετοχής του αντιπροσώπου στη ΓΣ. Τούτο, άλλωστε, ισχύει, εν γένει, στην περίπτωση μη συμμόρφωσης με τις καταστατικές διαδικαστικές προϋποθέσεις νομιμοποίησης επί μη εισηγμένων ΑΕ. Και επί εισηγμένων ΑΕ, ομοίως.
…Ειδικότερα επί του διορισμού
Ο μέτοχος μπορεί να διορίσει αντιπρόσωπο για μία ή περισσότερες ΓΣ και για ορισμένο χρόνο. Αναλυτικότερα:
- Ο αριθμός των αντιπροσώπων: Κάθε μέτοχος μπορεί να διορίζει μέχρι τρεις αντιπροσώπους. Αυτοί, πάντως, δεν υποχρεούνται να κάνουν ταυτόσημες επιλογές ψήφου. Ωστόσο, αν ο μέτοχος κατέχει μετοχές εταιρείας, οι οποίες εμφανίζονται σε περισσότερους του ενός λογαριασμούς αξιών, ο περιορισμός αυτός δεν ισχύει. Αντιπρόσωπος που ενεργεί για περισσότερους μετόχους, μπορεί να ψηφίζει διαφορετικά για κάθε μέτοχο.
- Η παροχή πληρεξουσιότητας: Ο διορισμός αντιπροσώπου πραγματοποιείται με την παροχή (με δημόσιο ή ιδιωτικό έγγραφο) ειδικής πληρεξουσιότητας από τον αντιπροσωπευόμενο. Το περιεχόμενο της πληρεξουσιότητας μπορεί να είναι πλήρες ή «εν λευκώ». Η πληρεξουσιότητα είναι δυνατό να αφορά στο σύνολο ή και μέρος μόνο των μετοχών του αντιπροσωπευόμενου. Επίσης, το σύνολο ή μέρος μόνον των μετοχικών δικαιωμάτων. Η πληρεξουσιότητα ανακαλείται, οποτεδήποτε, ελεύθερα.
Μη συμμόρφωση αντιπροσώπου με τις οδηγίες του μετόχου
Ο αντιπρόσωπος ψηφίζει, σύμφωνα με τις οδηγίες του μετόχου-εφόσον τέτοιες υφίστανται. Τυχόν μη συμμόρφωση του αντιπροσώπου με τις οδηγίες που έχει λάβει, δεν επηρεάζει το κύρος των αποφάσεων της ΓΣ.
Η περίπτωση του «Proxy Voting»
Η διασφάλιση μεγαλύτερης «ανθεκτικότητας» της απόφασης της ΓΣ, σε περίπτωση μη συμμόρφωσης του αντιπροσωπευόμενου, αποτελεί ακριβώς την αιτία προτίμησης του «proxy voting», ως πρακτικής εξ αποστάσεως συμμετοχής στη ΓΣ, έναντι της επιστολικής ψήφου.
Ως «proxy voting» ή «electronic proxy voting» νοείται η ηλεκτρονική εξουσιοδότηση του Προέδρου της ΓΣ να ψηφίσει για λογαριασμό του μετόχου επί των θεμάτων της ΓΣ, σύμφωνα με τις οδηγίες του.
Εισηγμένες ΑΕ: Σύγκρουση συμφερόντων αντιπροσώπου & μετόχου
Ο αντιπρόσωπος μετόχου, στην περίπτωση εισηγμένης ΑΕ, υποχρεούται να γνωστοποιεί στην τελευταία, πριν από την έναρξη της συνεδρίασης ΓΣ της (και προς αξιολόγηση από τους λοιπούς μετόχους), κάθε περίπτωση σύγκρουσης συμφερόντων, που δυνητικώς συντρέχει στο πρόσωπό του. Της εξυπηρέτησης, μεταξύ άλλων, συμφερόντων διαφορετικών από εκείνων του αντιπροσωπευομένου μετόχου.
Μη τήρηση/πλημμελής τήρηση των διατάξεων περί αντιπροσώπευσης
Η μη τήρηση ή πλημμελής τήρηση των διατάξεων για την αντιπροσώπευση, δεν έχει ως αποτέλεσμα να ακυρωθεί απόφαση της ΓΣ. Και τούτο γιατί εντάσσεται στις «ήσσονος σημασίας» ρυθμίσεις, που εισάγουν, απλώς, «πρόσθετες πτυχές» στη διαδικασία λήψης απόφασης από τη ΓΣ. Κρίνεται, ως εκ τούτου, συμφερότερο για την ΑΕ, η παράβαση αυτών να μην ανάγεται σε λόγο ακυρωσίας των αποφάσεων της ΓΣ.
Για την ως άνω ρύθμιση έχουν διατυπωθεί (και όχι αδικαιολόγητα) σοβαρές ενστάσεις. Ορθότερο, κατά τούτο, κρίνεται-τελολογικά ερμηνεύοντας τη συγκεκριμένη ρύθμιση, να μη εφαρμόζεται επί παραβάσεων που θίγουν το δικαίωμα του μετόχου να διορίζει αντιπρόσωπο και να συμμετέχει μέσω αυτού στη ΓΣ. Απαγόρευση, ως εκ τούτου, μετόχου να συμμετάσχει (και ψηφίσει) δι’ αντιπροσώπου στη ΓΣ, θα πρέπει να οδηγεί σε ακυρωσία της ακόλουθης απόφασής της λόγω κακής συγκρότησης.
Παρά το γεγονός ότι ο ίδιος ο νομοθέτης αξιολογεί, από μια τουλάχιστον σκοπιά, ως ήσσονος σημασίας και βαρύτητας τις διατάξεις για την αντιπροσώπευση μετόχου στη ΓΣ, ακριβώς το αντίθετο θα πρέπει να αξιολογήσουμε. Και δεν είναι είναι μόνον η «εξυπηρέτηση» των (καλώς εννοούμενων) συμφερόντων του μετόχου και της ΑΕ. Είναι το ενδεχόμενο, παρά το γράμμα του νόμου, να οδηγηθούμε σε απευκταίες ακυρότητες.
* Σταύρος Κουμεντάκης, Managing Partner, Koumentakis and Associates Law Firm