Eξωδικαστικός μηχανισμός, πτώχευση, παροχή «δεύτερης ευκαιρίας», διαμεσολάβηση, εξυγίανση, κώδικας δεοντολογίας.
Η αλήθεια είναι ότι δύσκολα κάποιος μπορεί να γνωρίζει με ασφάλεια ποια είναι η βέλτιστη νομοθετική ρύθμιση διευθέτησης οφειλών για εκείνον∙ εύλογη συνέπεια όταν ξεδιπλώνεται μπροστά σου μια πληθώρα εναλλακτικών. Πλέον, όμως, είναι καλύτερα αντιληπτοί οι προσφερόμενοι μηχανισμοί, καθώς έχουν ήδη παρέλθει περίπου τρία χρόνια από την έναρξη εφαρμογή του νέου Κώδικα Αφερεγγυότητας (ν. 4738/2020).
Ας εξετάσουμε, λοιπόν, ορισμένες υποθέσεις εργασίας ώστε να γίνουν μέσα από παραδείγματα καλύτερα αντιληπτές οι πρακτικές εκφάνσεις του ευρύτερου νομοθετικού πλαισίου αντιμετώπισης της αφερεγγυότητας των επιχειρήσεων (κάθε περίπτωση φυσικά είναι διαφορετική και ενδέχεται οι επιλογές να διαφέρουν βάσει προσωπικών προτιμήσεων και λήψη υπόψη λοιπών παραμέτρων).
1. Ανώνυμη Εταιρεία με περιουσία σημαντικής αξίας σε σχέση με το παθητικό της, διατηρεί οφειλές σε ένα πιστωτικό ίδρυμα και στο Δημόσιο.
Σε αυτή την περίπτωση μπορεί να λειτουργήσει ο εξωδικαστικός μηχανισμός. Εφόσον όμως, δεν γίνει δεκτό το αποτέλεσμα του υπολογιστικού εργαλείου από το πιστωτικό ίδρυμα, θα ρυθμίσει η Α.Ε. τις οφειλές της μέσω του εξωδικαστικού μηχανισμού μόνο ως προς το Δημόσιο και κατόπιν μπορεί να κάνει χρήση του Κώδικα Δεοντολογίας μέσω της νέας ηλεκτρονικής πλατφόρμας για τις οφειλές της προς τις τράπεζες.
Ως προς τα δύο πλαίσια, ο μεν εξωδικαστικός μηχανισμός παρέχει μια περίοδο αναστολής των πράξεων εκτέλεσης, ο δε Κώδικας Δεοντολογίας μπορεί να διαμορφώσει περισσότερο παραμετροποιημένες λύσεις και δίνει το δικαίωμα στον οφειλέτη να διατυπώσει αντιπρόταση επί της πρότασης του δανειστή.
Τα πλεονεκτήματα, εξάλλου, της ρύθμισης των οφειλών έναντι των δημόσιων φορέων μέσα από τον εξωδικαστικό μηχανισμό (στο πλαίσιο της διμερούς σύμβασης αναδιάρθρωσης) συνοψίζονται, κυρίως, στα εξής:
- Η πρόταση ρύθμισης που προκύπτει από το υπολογιστικό εργαλείο και συνεκτιμά την εισοδηματική και περιουσιακή κατάσταση του οφειλέτη (τα ακίνητα σε αξίες Ε.Ν.Φ.Ι.Α.), καθώς και τις δαπάνες του και τις ανάγκες της επιχείρησης σε κεφάλαιο κίνησης, γίνεται υποχρεωτικά δεκτή από τους δημόσιους φορείς.
- Οι μηνιαίες δόσεις αποπληρωμής μπορούν να φτάσουν τις 240 (20 έτη).
- Το επιτόκιο της ρύθμισης είναι σταθερό 3% καθ’ όλη τη διάρκειά της.
- Η ρύθμιση μπορεί, ανάλογα και με τη δυνατότητα αποπληρωμής κάθε οφειλέτη, να περιλαμβάνει διαγραφή προσαυξήσεων, τόκων, προστίμων, αλλά ακόμη και βασικής οφειλής (όχι όμως βασικής οφειλής από παρακρατούμενους και επιρριπτόμενους φόρους ή ασφαλιστικές εισφορές).
2. Ανώνυμη Εταιρεία οφείλει υψηλά ποσά σε Δημόσιο (κυρίως Φ.Π.Α.) και τράπεζες. Ο νόμιμος εκπρόσωπός της στερείται προσωπικής περιουσίας. Η αξία των παγίων της εταιρείας είναι, σχετικά με το ύψος των χρεών της, αρκετά μικρή και η επιχείρηση είναι εντάσεως εργασίας.
Στην περίπτωση αυτή θα μπορούσε να συζητηθεί το ενδεχόμενο υποβολής αίτησης πτώχευσης εκ μέρους της εταιρείας, με παράλληλη απαλλαγή του εκπροσώπου από τα χρέη που βαραίνουν τον ίδιο προσωπικά λόγω εκπροσώπησης της εταιρείας (ά. 195 ν. 4738/2020).
Βάσει της εν λόγω ρύθμισης, απαλλάσσεται ο εκάστοτε εκπρόσωπος από την αλληλέγγυα ευθύνη του για οφειλές έναντι Δημοσίου και ΦΚΑ της Α.Ε. που προέκυψαν 3-5 χρόνια πριν από την κήρυξη της πτώχευσης (εκτός και εάν υποβληθεί προσφυγή οποιουδήποτε έχει έννομο συμφέρον κατά της απαλλαγής του).
Αντίστοιχα, εφόσον υπάρχουν και χρέη λόγω εγγυήσεων (για δάνεια λ.χ. σε χρηματοδοτικούς φορείς), τα οποία δεν διαγράφονται λόγω πτώχευσης της εταιρείας-πρωτοφειλέτιδας (βάσει άρθρου 195 ν. 4738/2020), θα μπορούσε να συζητηθεί το ενδεχόμενο υποβολής και ατομικής αίτησης πτώχευσης. Στην περίπτωση αυτή ο νόμιμος εκπρόσωπος, μετά την παρέλευση του προβλεπόμενου χρονικού διαστήματος (1 ή 3 χρόνια), απαλλάσσεται από όλα τα χρέη που υφίστανται κατά τον χρόνο υποβολής της αίτησης πτώχευσης ακόμα δηλ. κι από αυτά εκ της εγγυητικής του ευθύνης.
Ως εκ τούτου, δύναται ακόμα και την επόμενη μέρα μετά την πτώχευσή του να ξεκινήσει νέα επιχειρηματική δραστηριότητα και η όποια νέα περιουσία του θα είναι θωρακισμένη απέναντι στους παλαιούς δανειστές του (με εξαίρεση ένα μέρος των ετήσιων εισοδημάτων του εφόσον υπερβαίνουν ένα αναφερόμενο στο νόμο όριο και για το συγκεκριμένο χρονικό διάστημα της 3ετίας μέχρι την απαλλαγή του). Η υποβολή αίτησης ένταξης στον εξωδικαστικό μηχανισμό πιθανόν να μην αποτελεί την ενδεδειγμένη επιλογή εφόσον το μεγαλύτερο ποσοστό των οφειλών σε Δημόσιο αφορά σε επιρριπτόμενους φόρους (Φ.Π.Α.), οι οποίοι και δεν δύνανται να διαγραφούν.
3. Ανώνυμη Εταιρεία διατηρεί υψηλές οφειλές σε τράπεζες, ΦΚΑ και Δημόσιο. Η αξία της περιουσίας της είναι σημαντική αλλά χαμηλότερη από τις οφειλές της. Ο νόμιμος εκπρόσωπός της έχει προσωπική περιουσία σημαντικής αξίας.
Η ενδεδειγμένη λύση για το φυσικό πρόσωπο και την Α.Ε. είναι αυτή του εξωδικαστικού μηχανισμού ή της εξυγίανσης. Η επιλογή του καταλληλότερου θεσμικού πλαισίου εκ των δύο, θα εξαρτηθεί, μεταξύ άλλων, και από το ύψος των οφειλών προς το Δημόσιο/ΦΚΑ σε σχέση με αυτό προς τους χρηματοδοτικούς φορείς (π.χ. στο πλαίσιο του εξωδικαστικού μηχανισμού δεν μπορεί να διαγραφεί βασική οφειλή ΦΠΑ, ΦΜΥ, ασφαλιστικών εισφορών ενώ στη διαδικασία της εξυγίανσης τούτο είναι εφικτό∙ στη διαδικασία της εξυγίανσης μπορεί να συμφωνηθεί όρος περί διαγραφής οφειλών που θα προκύψουν από μελλοντικούς φορολογικούς ελέγχους και περί διαγραφής αφανών πιστώσεων ενώ τούτο δεν προβλέπεται στο πλαίσιο του εξωδικαστικού μηχανισμού).
Η διαδικασία της εξυγίανσης προσφέρεται για μεγαλύτερες επιχειρήσεις με ανάγκες προσαρμοσμένης διευθέτησης, ενώ ο εξωδικαστικός μηχανισμός παρέχει λύσεις πιο οριζόντιες με μόνη δυνατότητα τη δοσοποίηση της οφειλής σε μηνιαίες καταβολές (π.χ. στον εξωδικαστικό μηχανισμό δεν προβλέπονται προκαταβολές -μόλις πρόσφατα προβλέφθηκε η προκαταβολή 10% επί του κεφαλαίου το οποίο εισπράττεται από τον “leader” πιστωτή σε περίπτωση επικειμένων πλειστηριασμών- ενδιάμεσες καταβολές, ενδιάμεσες μεταβιβάσεις περιουσιακών στοιχείων για εξόφληση οφειλών κοκ).
Θα πρέπει, ωστόσο, να προσεχθεί ότι στην εξυγίανση, η οιαδήποτε διαγραφή χρεών προς το Δημόσιο και ΦΚΑ δεν ωφελεί και τα αλληλεγγύως υπεύθυνα πρόσωπα, όπως είναι ο εκπρόσωπος μιας Α.Ε.. Ενδέχεται, δηλ., να διαγραφεί ένα μεγάλο μέρος από οφειλές σε Δημόσιο και ΦΚΑ όσον αφορά στην Α.Ε., ωστόσο για όσα από αυτά είναι αλληλέγγυα υπεύθυνος και ο εκπρόσωπος, ο τελευταίος θα συνεχίζει να τα οφείλει με υπέγγυα την προσωπική του περιουσία (εκτός κι αν το Δημόσιο/ΦΚΑ συμφωνήσει διαφορετικά – άρθρο 60 παρ. 3 ν. 4738/2020).
Αντίθετη, ωστόσο, είναι η σχετική ρύθμιση στο πλαίσιο του εξωδικαστικού μηχανισμού. Εκεί οι διαγραφές ωφελούν και τον νόμιμο εκπρόσωπο. Επίσης, στο πλαίσιο του εξωδικαστικού μηχανισμού το επιτόκιο ρύθμισης των οφειλών προς το Δημόσιο ορίζεται στο 3% σταθερό και σε χρηματοδοτικούς φορείς α) για τις εξασφαλισμένες οφειλές ίσο με το επιτόκιο Eur3m + 2,5% και β) για τις ανεξασφάλιστες οφειλές ίσο με το επιτόκιο Eur3m + 3%, ενώ για τα 3 πρώτα χρόνια της ρύθμισης ορίζεται επιτόκιο σταθερό 3% και 4% αντίστοιχα.
Στο πλαίσιο της εξυγίανσης δεν υπάρχει συγκεκριμένο προβλεπόμενο επιτόκιο ρύθμισης ενώ αρκετές φορές οι οφειλές προς Δημόσιο και ΦΚΑ ρυθμίζονται άτοκα, ενώ τα επιτόκια ρύθμισης με χρηματοδοτικούς φορείς βρίσκονται συνήθως χαμηλότερα του 3% + Eur3m.
4. Φυσικό πρόσωπο κατέχει την ιδιότητα του εκπροσώπου Α.Ε. που έχει λυθεί εδώ και αρκετά χρόνια, βρίσκεται σε εκκαθάριση και διατηρεί υψηλές οφειλές σε Δημόσιο και ΦΚΑ που ανάγονται σε χρήσεις πέραν της 5ετίας. Είναι κύριος ακίνητης περιουσίας υψηλής εμπορικής αξίας.
Η υποβολή αίτησης πτώχευσης εκ μέρους της Α.Ε. με χρήση της δυνατότητας απαλλαγής του εκπροσώπου της, δεν είναι η κατάλληλη εναλλακτική στην περίπτωση αυτή, καθώς τα χρέη ανάγονται σε χρήσεις πέραν της 5ετίας από την επιδιωκόμενη πτώχευση.
Οι οφειλές, όμως, προς το Δημόσιο που έχουν βεβαιωθεί σε βάρος νομικού προσώπου που έχει λυθεί και είναι σε εκκαθάριση, δύνανται πλέον να ρυθμιστούν με αίτηση του νομίμου εκπροσώπου του, που είναι και αλληλέγγυα υπεύθυνος για την καταβολή τους (εντός των επόμενων ημερών αναμένεται και η ενεργοποίηση της εν λόγω δυνατότητας από την ΑΑΔΕ).
Άρα δεν απαιτείται το νομικό πρόσωπο να αναβιώσει ούτως ώστε να υποβάλει το ίδιο την αίτηση. Επομένως, η κατάλληλη επιλογή είναι η υποβολή αίτησης ρύθμισης από τον νόμιμο εκπρόσωπο στο πλαίσιο του εξωδικαστικού μηχανισμού. Σε περίπτωση που είναι περισσότεροι οι αλληλεγγύως υπεύθυνοι κατά το χρόνο που γεννήθηκαν τα χρέη, την αίτηση δύναται να υποβάλει οιοσδήποτε εξ αυτών και σε περίπτωση έκπτωσής του, όποιος άλλος συνυπεύθυνος επιθυμεί (πέραν αυτού δηλ. που ήδη έχει εκπέσει).
* Ο Γιώργος Ψαράκης, ΜΔΕ, LL.M., PgCert, είναι Δικηγόρος Αθηνών, εταίρος στη δικηγορική εταιρεία «Ψαράκης – Κεφαλάς» (www.psarakislegal.com). Στις 24/4/2024 θα παρουσιαστεί σχετικό Workshop για τα θέματα του δικαίου της αφερεγγυότητας από τους Γ. Ψαράκη και Γ. Κεφαλά στις εγκαταστάσεις της «Νομικής Βιβλιοθήκης» (για περισσότερα βλ. εδώ).