Η ιστορία ξεκίνησε το Δεκέμβριο του 1963, όταν ο Κινέζος ηγέτης Τσου Εν Λαι (1898-1976) νούμερο δύο μετά τον Μάο, επισκέφθηκε δέκα αφρικανικές χώρες μέσα σε δύο μήνες, επιλέγοντας και τιμώντας τις πιο αντιδυτικές εκείνη την περίοδο.
Για πρώτη φορά έτσι στον 20ο αιώνα, η Κίνα άνοιγε την πόρτα της Αφρικής, όχι χωρίς κάποια μεγαλεπήβολα σχέδια στο μυαλό της. Σχέδια τα οποία θα πρέπει να πούμε, τότε κάθε άλλο συμμεριζόταν η Σοβιετική Ένωση, που επίσης δεν ήταν αδιάφορη απέναντι στην Αφρική.
Η πρώτη χώρα στο πρόγραμμα επισκέψεων του τότε Κινέζου πρωθυπουργού ήταν η Αίγυπτος, η οποία ήθελε στήριξη μετά την κρατικοποίηση της Διώρυγας του Σουέζ. Ακολούθησαν η Γουϊνέα και το Μάλι, χώρες που είχαν αρνηθεί τότε την Κοινότητα Αφρικανικών Κρατών που είχε προτείνει ο στρατηγός ντε Γκώλ, ο οποίος ήθελε να δοκιμάσει ένα νεοαποικιακό πρότυπο.
Από την πλευρά του, ο Κινέζος πρωθυπουργός, αναζητούσε κοβάλτιο στην Αφρική, απαραίτητο για το πυρηνικό του πρόγραμμα. Ήθελε όμως και την πολιτική υποστήριξη χωρών, όπως η Αίγυπτος, που έπνεε μένεα κατά των Άγγλο-Γάλλων.
Μετά από αυτό το πρώτο ταξείδι, η συνεργασία Κίνας – Αφρικής άρχισε να αναπτύσσεται σταθερά και από αναπτυξιακής πλευράς επικεντρώθηκε στη γεωργία και τις πρώτες ύλες. Υπό αυτές τις συνθήκες, εικάζεται ότι σήμερα οι Κινέζοι ελέγχουν το 50% του αφρικανικού υπεδάφους, γι’ αυτό το Πεκίνο ρίχνει πλέον βάρος και στην πολιτιστική επιρροή. Δημιουργούνται έτσι δεκάδες Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (ΜΚΟ), με ήδη ισχυρές επιρροές.
Για παράδειγμα, το China Poverty Aleviation Foundation (APFC) και ο Κινεζικός Ερυθρός Σταυρός ιδρύθηκαν στην αφρικανική ήπειρο για να υποστηρίξουν πολυάριθμες δραστηριότητες που χρηματοδοτούνται απευθείας από την Κίνα.
Σύμφωνα με τον διευθυντή του Ινστιτούτου Αφρικανικών Σπουδών στο Zhejiang Normal University, Liu Hongwu, υπάρχουν περίπου 100 κινεζικοί οργανισμοί που εργάζονται απευθείας στην Αφρική. Οι περισσότεροι από αυτούς τους οργανισμούς είναι στην πραγματικότητα GONGO (Κυβερνητικές μη κυβερνητικές οργανώσεις), οργανωμένες και εν μέρει χρηματοδοτούμενες από την κυβέρνηση.
Βοήθεια 70 δισ. δολάρια
Κάθε χρόνο, το Πεκίνο σχεδιάζει να διαθέσει κεφάλαια που προορίζονται για την ήπειρο ως μέρος του προγράμματος βοήθειας για την Αφρική, βοήθεια η οποία δεν είναι ποτέ δωρεάν, καθώς παρέχεται γενικά με τη μορφή πίστωσης.
Το 2022, για παράδειγμα, ο Σι Τζινπίνγκ ανακοίνωσε βοήθεια 70 δισεκατομμυρίων δολαρίων, η οποία υλοποιήθηκε από κεφάλαια που διατέθηκαν για άτοκες πιστώσεις, χρηματοδότηση εισαγωγών αφρικανικών αγαθών και υποστήριξη για κινεζικές εταιρείες.
Στην οικονομική και ανθρώπινη ανάπτυξη της Αφρικής συμμετέχει το κινεζικό σχέδιο δράσης που ορίστηκε στο Φόρουμ για τη Σινοαφρικανική Συνεργασία (FOCAC) στο Γιοχάνεσμπουργκ το 2015: «....Η βοήθεια της Κίνας θα χρησιμοποιηθεί κυρίως στον τομέα της ανάπτυξης υποδομών, ιατρικής περίθαλψης, γεωργίας, την κλιματική αλλαγή και για ανθρωπιστικούς σκοπούς, με στόχο να βοηθηθούν οι αφρικανικές χώρες να καταπολεμήσουν τη φτώχεια, να βελτιώσουν τις συνθήκες διαβίωσης και να οικοδομήσουν ανεξάρτητη ανάπτυξη.....», είχε δηλώσει ο Κινέζος πρόεδρος.
Αυτή η γραμμή δεν έχει αλλάξει. Στο FOCAC του 2023, ο Σι Τζινπίνγκ παρουσίασε τρεις τομείς υποστήριξης για την Αφρική. Ο πρώτος στοχεύει στη εκβιομηχάνιση της ηπείρου, αναπτύσσοντας τον μεταποιητικό τομέα ιδιαίτερα, ο δεύτερος θέλει να εκσυγχρονίσει το αγροτικό μοντέλο και ο τελευταίος σχεδιάζει να εκπαιδεύσει εκατοντάδες Αφρικανούς, στελέχη και τεχνικούς στην Κίνα.
Μεγάλες υποδομές
Αυτή η κινεζική υποστήριξη για την αφρικανική ανάπτυξη αντικατοπτρίζεται κυρίως στις υποδομές. Η γέφυρα Foundiugne στη Σενεγάλη, ο δρόμος ταχείας κυκλοφορίας που συνδέει το διεθνές αεροδρόμιο Jomo Kenyatta με το Ναϊρόμπι στην Κένυα, ο αυτοκινητόδρομος Kribi-Lolabe στο Καμερούν, η γραμμή τρένου στο 10th of Ramadan City στην Αίγυπτο είναι όλα πρόσφατα ολοκληρωμένα έργα που ανέλαβε το Πεκίνο.
Περιόρισε επίσης την πανδημία Έμπολα στέλνοντας επείγουσα ιατρική βοήθεια και εκταμιεύοντας περισσότερα από 160 εκατομμύρια δολάρια. Το επεισόδιο Covid έχει εντείνει τις συνεργασίες στον ιατρικό τομέα με 27 αφρικανικές χώρες να έχουν λάβει 250 εκατομμύρια δόσεις εμβολίου, ενώ έχει ξεκινήσει η τοπική παραγωγή.
Η δράση της Κίνας επικεντρώνεται επίσης στην εξάλειψη της πείνας με την παροχή επισιτιστικής βοήθειας. Για να ενθαρρύνει την αγροτική ανάπτυξη, ένας «πράσινος διάδρομος» ανοίγει τώρα την πρόσβαση στην κινεζική αγορά για πολλά αφρικανικά προϊόντα διατροφής. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα σε όλους τους τομείς, καθώς η Κίνα επιδιώκει να εγκατασταθεί για καλά στην ήπειρο. Με την τελευταία να παρουσιάζει και σημαντική δημογραφική ανάπτυξη, γεγονός που ήδη αποτελεί γεωπολιτικό όπλο έναντι της Ευρώπης. Η εξ’ Αφρικής παράνομη μετανάστευση, είναι ένα ζωτικό για την πορεία της ΕΕ θέμα.
Και όπως θα περιγράψουμε στο προσεχές άρθρο μας, η Κίνα διαθέτει ένα ισχυρό όπλο που είναι η «παγίδα του χρέους». Μια τακτική εξάλλου, που η ίδια η Δύση χρησιμοποίησε πριν αρκετές δεκάδες χρόνια για να θεμελιώσει την αποικιακή της παρουσία, στη γειτονική της ήπειρο.