Το 2023, παρά τις βαριές συνέπειες που επέφεραν οι καταστροφικές πυρκαγιές και πλημμύρες, σημαδεύτηκε και από αρκετές θετικές εξελίξεις.
Σύμφωνα με το περιοδικό Economist, η Ελλάδα κατέγραψε τις καλύτερες οικονομικές επιδόσεις στην δύση του 2023. Αυτή η επαινετική αξιολόγηση βασίστηκε σε έναν σύνθετο δείκτη που λαμβάνει υπόψη του πέντε κριτήρια: τον πληθωρισμό, την αύξηση του μεριδίου στη συνολική κατανάλωση προϊόντων και υπηρεσιών με τιμές αύξησης άνω του 2%, τη μεταβολή του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ), τη μεταβολή στην απασχόληση, καθώς και την εξέλιξη του γενικού δείκτη του χρηματιστηρίου.
Ποιες όμως είναι οι προβλέψεις, οι ευκαιρίες και οι προκλήσεις για το έτος που μόλις υποδεχθήκαμε;
Προβλέψεις
Οι προβλέψεις για την ελληνική οικονομία το 2024 φαίνεται να είναι ευνοϊκές, καθώς ο ρυθμός αύξησης του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος αναμένεται να είναι υψηλότερος (2,3% έναντι 1,3%) και ο πληθωρισμός χαμηλότερος (2.8% έναντι 3.5%) σε σχέση με τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Παρόλα αυτά, παραμένουν υψηλά τα επίπεδα ανεργίας (10,7%) και χρέους (151,9% του ΑΕΠ), καθώς και το έλλειμμα στο εξωτερικό ισοζύγιο παραμένει υψηλό (-6,6% του ΑΕΠ το 2023).
Σε αντίθεση, η Ισπανία και η Πορτογαλία παρουσιάζουν σημαντικά πλεονάσματα. Η δυσκολία εξόδου από την παγίδα της φτηνής ανάπτυξης αντικατοπτρίζει την ανάγκη για αναβάθμιση του παραγωγικού μοντέλου της χώρας, αν και εγκλωβισμένη σε δραστηριότητες χαμηλής παραγωγικότητας.
Ευκαιρίες
Η ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας έπειτα από 13 χρόνια, κατατάσσει τη χώρα σε υψηλό επίπεδο, ενισχύοντας την εμπιστοσύνη των επενδυτών και προσφέροντας μεγαλύτερη αίσθηση ασφάλειας.
Η διαμόρφωση πιο ευνοϊκού επενδυτικού περιβάλλοντος και η εξωστρέφεια είναι δύο βήματα που μπορούν να αναβαθμίσουν ουσιαστικά την ελληνική οικονομία.
Διεθνή επενδυτικά σχήματα στρέφονται προς την Ελλάδα, επενδύοντας σε προηγμένες τεχνολογίες, καινοτόμες ιδέες, παραγωγή εναλλακτικών μορφών ενέργειας και τον τομέα του τουρισμού.
Οι πόροι από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ) στηρίζουν τις επενδύσεις αυτές, ενισχύοντας την τεχνολογική αναβάθμιση και την πράσινη μετάβαση. Η Ελλάδα έχει την ευκαιρία να ενισχύσει τη θέση της ως τεχνολογικός κόμβος, να εξελίξει το ενεργειακό της ισοζύγιο και να γίνει ανταγωνιστική και εξωστρεφής.
Είναι τεράστια τα κονδύλια που υπάρχουν στον λογαριασμό της χώρας και αλίμονο αν δεν καταφέρουμε να απορροφήσουμε και το τελευταίο ευρώ που δικαιούμαστε. Παράλληλα, η ενίσχυση της εξωστρέφειας των ελληνικών επιχειρήσεων εξαρτάται κυρίως από την αύξηση του μεγέθους τους. Η αύξηση των μεγεθών θα επιτρέψει την επίτευξη οικονομιών κλίμακας και, πάνω από όλα, θα ενισχύσει την ανθεκτικότητα των εγχώριων επιχειρήσεων στον παγκόσμιο ανταγωνισμό.
Οι προκλήσεις
Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ελληνική (και η ευρωπαϊκή) οικονομία τα τελευταία έτη είναι πολύπλοκες και περιλαμβάνουν γεωπολιτικές εξελίξεις, πληθωριστικές πιέσεις και επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, οι οποίες παραμένουν ενεργές και επίκαιρες.
Καταρχάς, ο πόλεμος στη Γάζα, παρά την προβλεπόμενη στρατιωτική αντίδραση της Χαμάς (7 Οκτωβρίου 2023), δεν φαίνεται να πρόκειται να τερματιστεί σύντομα. Η ισοπέδωση της Λωρίδας της Γάζας δεν αναμένεται να επαναφέρει σταθερότητα στην περιοχή ή να διασφαλίσει την ασφάλεια του Ισραήλ. Επιπλέον, η Ευρώπη, λόγω εσωτερικών συγκρούσεων, φαίνεται ανίκανη να αναλάβει πρωτοβουλίες και περιορίζεται σε ρόλο παρατηρητή.
O πόλεμος στην Ουκρανία θέτει υπό αμφισβήτηση την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης, ενώ επισημαίνει την συνεχή απειλή της ρωσικής επιθετικότητας κατά της ειρήνης και της δημοκρατίας. Στην πρόσφατη σύνοδο κορυφής της ΕΕ, η Ουγγαρία απέρριψε την παροχή στρατιωτικής βοήθειας προς την Ουκρανία, ενώ η προσπάθεια του ουκρανού προέδρου στην Ουάσιγκτον να αποσπάσει την υποστήριξη των ΗΠΑ αντιμετωπίστηκε με αδιαφορία από τη ρεπουμπλικανική πλειοψηφία της Βουλής των Αντιπροσώπων.
Παρά ταύτα, η ομόφωνη έγκριση των ηγετών των 26 κρατών μελών για την έναρξη της διαδικασίας ένταξης της Ουκρανίας στην ΕΕ αποτελεί στρατηγική ήττα για τον Πούτιν και φέρνει πιο κοντά τη συζήτηση για τον τερματισμό του πολέμου, πιθανώς με εδαφικές απώλειες για την Ουκρανία, αλλά με εγγυήσεις ασφαλείας έναντι της Ρωσίας. Η ένταξη στην ΕΕ αντιπροσωπεύει μία από αυτές τις εγγυήσεις.
Η κρίσιμη μάχη για το μέλλον της Ευρώπης το 2024 θα είναι οι προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ, προγραμματισμένες για τις 5 Νοεμβρίου. Η οικονομική ευημερία της Δυτικής Ευρώπης μέχρι τώρα στηριζόταν στο ΝΑΤΟ και τις αμερικανικές αμυντικές δαπάνες. Η πιθανή εκλογική επιτυχία του Ντόναλντ Τραμπ τον Νοέμβριο υποδηλώνει ότι η υποστήριξη από τις ΗΠΑ δεν είναι αυτονόητη.
Στο προσεχές μέλλον, η διασφάλιση της ειρήνης και το απροσπέλαστο των συνόρων των ευρωπαϊκών κρατών θα απαιτήσει θυσίες, ιδίως οικονομικές, από τους Ευρωπαίους. Όσο η επίτευξη της στρατηγικής αυτονομίας της ΕΕ παραμένει απώτερος στόχος, η δημοκρατία στην Ευρώπη βρίσκεται σε κίνδυνο.
Συμπερασματικά, η οικονομική πολιτική της κυβέρνησης («pro-market» όπως την χαρακτηρίζει ο Economist) θα κριθεί ανάλογα με το εάν συμβάλλει στην αναβάθμιση του μοντέλου ανάπτυξης της χώρας, ή εάν αντίθετα ευνοεί όσους αντλούν ισχύ και κέρδη από τη διατήρηση του παρωχημένου μοντέλου της φθηνής ανάπτυξης (που ήδη οδήγησε τη χώρα στην χρεωκοπία μια φορά πρόσφατα).
Η μεγάλη ανασφάλεια για την ελληνική οικονομία επικεντρώνεται στο ερώτημα εάν, σε ένα περιβάλλον χαοτικών και απρόβλεπτων εξελίξεων, καταφέρνει να ενισχύσει τη θέση της στον παγκόσμιο χάρτη ή αν παραμένει παγιδευμένη στη μέση της διεθνούς κατάταξης. Η απάντηση μάλλον θα μας στεναχωρήσει, καθώς φαίνεται η χώρα μας να αργεί πολύ να ανταγωνιστεί τις προηγμένες αγορές, ενώ ταυτόχρονα είναι «απαγορευτικά ακριβή» για να ανταγωνιστεί τις αναδυόμενες.
* Η Γιώτα Σταθάκου, είναι Οικονομολόγος – Σύμβουλος επιχειρήσεων, Μsc - Επικεφαλής ομάδας Οικονομίας του Διεθνούς Εμπορικού Επιμελητηρίου Ελλάδος (ICC Women Hellas) - Μέλος ΔΣ και υπεύθυνη επικοινωνίας και δημοσίων σχέσεων του Συνδέσμου Επενδυτών και Διαδικτύου (ΣΕΔ) του Χρηματιστηρίου Αθηνών