Από τα πρωθυπουργικά χείλη -αλλά και τα αντίστοιχα του τότε υπουργού Εθνικής Οικονομίας- είχαμε ακούσει, προεκλογικά, πως η παρελθούσα τετραετία λειτούργησε υπέρ των επιχειρήσεων και η επόμενη (:τρέχουσα θα λειτουργήσει) υπέρ των εργαζομένων. Ανεξάρτητα από την αξιολόγηση, καθενός από εμάς, των συγκεκριμένων δηλώσεων και επιλογών, συναντούμε ήδη ένα πρώτο δείγμα γραφής με την ψήφιση του πρόσφατου εργασιακού νόμου.
Η αφορμή ήταν, πράγματι, πρόσφορη: Κατά τη διάρκεια της μακράς οικονομικής κρίσης συναντήσαμε σημαντικές πιέσεις (αλλά και μειώσεις) στους μισθούς και ημερομίσθια μέσω (και) νομοθετικών παρεμβάσεων. Οι τελευταίες αφορούσαν αφενός μεν τον ίδιο τον καθορισμό του ύψους τους, αφετέρου δε, τις προσαυξήσεις τους. Ενδεικτικά μέσω της αναστολής των αυξήσεων που προέκυπταν από την πάροδο συγκεκριμένου χρόνου εργασίας (λ.χ. επίδομα τριετίας). Ο πρόσφατος εργασιακός νόμος κατήργησε, μεταξύ άλλων, την ως άνω αναστολή. Περί αυτών το παρόν.
Αναστολή αυξήσεων με την πάροδο χρόνου εργασίας
Ήδη, από 14.2.2012, είχε ανασταλεί η ισχύς διατάξεων νόμων, κανονιστικών πράξεων, συλλογικών συμβάσεων ή διαιτητικών αποφάσεων, οι οποίες προβλέπουν αυξήσεις μισθών ή ημερομισθίων. Ανεστάλη, επίσης, η εφαρμογή των αυξήσεων που αφορούν υπηρεσιακές ωριμάνσεις, με μόνη προϋπόθεση την πάροδο συγκεκριμένου χρόνου εργασίας (ενδ.: επιδόματα χρόνου εργασίας, πολυετίας, πενταετίας, τριετίας). Με βάση τη συγκεκριμένη νομοθετική πρόβλεψη, η προαναφερθείσα αναστολή θα διαρκούσε έως ότου το ποσοστό της ανεργίας διαμορφωθεί σε ποσοστό κάτω από το 10%.
- … Ιδίως ως προς τις τριετίες
Όσον αφορά, ειδικότερα, το επίδομα τριετίας, ο χρόνος «πάγωσε» στις 14.2.12. Αξία είχαν οι τριετίες που είχαν συμπληρωθεί μέχρι την ημερομηνία αυτή. Όχι μεταγενέστερα.
Για τους υπαλλήλους άνω των 25 ετών προβλέφθηκε πως ο κατώτατος μισθός τους προσαυξάνεται με ποσοστό 10% για κάθε τριετία προϋπηρεσίας και έως τρεις τριετίες -κατ’ ανώτατο όριο. Για τους εργατοτεχνίτες αντίστοιχης ηλικίας προβλέφθηκε πως το κατώτατο ημερομίσθιό τους προσαυξάνεται με ποσοστό 5% για κάθε τριετία προϋπηρεσίας και έως έξι τριετίες (ανώτατη προσαύξηση, δηλ., έως 30% για προϋπηρεσία 9 ετών και άνω όσον αφορά τους υπαλλήλους και για προϋπηρεσία 18 ετών και άνω όσον αφορά τους εργατοτεχνίτες).
Για τους υπαλλήλους κάτω των 25 ετών προβλέφθηκε πως ο κατώτατος μισθός τους προσαυξάνεται με ποσοστό 10% για μία, μόνο, τριετία προϋπηρεσίας -εφόσον τη διαθέτουν. Για τους εργατοτεχνίτες αντίστοιχης ηλικίας προβλέφθηκε πως το κατώτατο ημερομίσθιό τους προσαυξάνεται με ποσοστό 5% για κάθε τριετία προϋπηρεσίας και έως δύο τριετίες.
Κατάργηση της αναστολής αυξήσεων
Επαναφέρεται, από 01.01.2024 -βάσει του πρόσφατου εργασιακού νόμου- η ισχύς διατάξεων νόμων, κανονιστικών πράξεων, συλλογικών συμβάσεων ή διαιτητικών αποφάσεων, οι οποίες προβλέπουν αυξήσεις μισθών ή ημερομισθίων. Επαναφέρεται η ισχύς και εκείνων που αφορούν υπηρεσιακές ωριμάνσεις, με μόνη προϋπόθεση την πάροδο συγκεκριμένου χρόνου εργασίας (ενδ.: επιδόματα χρόνου εργασίας, πολυετίας, πενταετίας και τριετίας). Κι όλα τούτα χωρίς να έχει επιτευχθεί ο εθνικός στόχος της μείωσης της ανεργίας σε ποσοστό κάτω του 10%.
Τρόπος εφαρμογής της άρσης της αναστολής
Η συμπλήρωση της προϋπηρεσίας διακρίνεται: Για τους εργαζόμενους που είχαν προσληφθεί (και ξεκινήσει τον εργασιακό τους βίο) πριν από τις 14.02.2012, η προϋπηρεσία τους συνεχίζει να συμπληρώνεται από 1.1.2024. Για τους λοιπούς, η προϋπηρεσία τους ξεκινά να συμπληρώνεται μετά την 1.1.2024.
- Ιδίως ως προς τις τριετίες
Για την προσαύξηση λόγω προϋπηρεσίας σε όσους εργαζόμενους αμείβονται με τον κατώτατο νομοθετημένο μισθό ή ημερομίσθιο, ως χρόνος προϋπηρεσίας αναγνωρίζεται ο χρόνος εξαρτημένης σύμβασης ή σχέσης εργασίας που έχει διανυθεί σε οποιονδήποτε εργοδότη και σε οποιαδήποτε ειδικότητα πριν από τις 14.2.2012 και μετά την 1.1.2024. Η συγκεκριμένη, λόγω προϋπηρεσίας, προσαύξηση (δεδομένης και της κατάργησης, ήδη, από το 2019, του υποκατώτατου μισθού) καθορίζεται ως εξής:
- Για τους υπαλλήλους σε ποσοστό 10% για κάθε τριετία προϋπηρεσίας και έως τρεις τριετίες κατ’ ανώτατο όριο (προσαύξηση, δηλ., έως 30% για προϋπηρεσία εννέα ετών)˙
- Για τους εργατοτεχνίτες σε ποσοστό 5% για κάθε τριετία προϋπηρεσίας και έως έξι τριετίες (προσαύξηση, δηλ., έως 30% για προϋπηρεσία δέκα οκτώ ετών και άνω).
Όλα τούτα βέβαια υπό την προϋπόθεση πως δεν καταβάλλονται στους δικαιούχους εργαζόμενους αποδοχές υπέρτερες των νομίμων. Στην περίπτωση αυτή συμψηφίζεται με τις ανωτέρω προσαυξήσεις (εν όλω ή, κατά περίπτωση, εν μέρει) το υπερβάλλον των νομίμων αποδοχών.
Η μη μονιμότητα της άρσης
Η νομοθετική ρύθμιση για την άρση της αναστολής των αυξήσεων βάσει παρόδου χρόνου εργασίας δεν έχει μόνιμο χαρακτήρα. Αυτοδίκαια θα ανασταλεί η ισχύς των ανωτέρω, ευνοϊκών για τους εργαζόμενους, ρυθμίσεων και αυξήσεων, στην περίπτωση που το ποσοστό ανεργίας 1.1.2027 και εντεύθεν (και για όσο χρονικό διάστημα) υπερβαίνει το 10%.
Τις ανωτέρω ρυθμίσεις έχουμε συνηθίσει να τις ακούμε υπό τη γενική επιγραφή «ξεπάγωμα τριετιών». Στοχεύουν στην (έστω και μερική) αποκατάσταση του εισοδήματος των εργαζομένων. Στην επαναφορά, επίσης, ευνοϊκών για εκείνους ρυθμίσεων στα προ κρίσης επίπεδα. Οι (φερόμενοι ως) υπέρμαχοι των δικαιωμάτων των εργαζομένων παραπονούνται, από τη μία πλευρά, για το ελλιπές των ρυθμίσεων και περιορισμένο της αποκατάστασης των εισοδημάτων τους.
Οι επιχειρήσεις, από την άλλη, τις αντιμετωπίζουν με σκεπτικισμό, αναλογιζόμενες το συνολικό τους κόστους, τις συναφείς επιβαρύνσεις στα προϊόντα και υπηρεσίες τους καθώς και, αυτονοήτως, την ανταγωνιστικότητά τους.
Η κυβερνώσα πλειοψηφία επέλεξε, πάντως, τη μέση οδό.
* Ο Σταύρος Κουμεντάκης είναι Managing Partner Koumentakis and Associates Law Firm