Ποτέ άλλοτε δεν έχει τεθεί από κυβέρνηση, τόσο οργανωμένα, τόσο θεσμικά και με τέτοια ένταση και πολυεπίπεδα, η νησιωτικότητα και η ανάγκη ολοκληρωμένης παρέμβασης τους κράτους υπέρ του νησιωτικού χώρου της Ελλάδας.
Η παρέμβαση του κράτους περιλαμβάνει όχι μονάχα τη στήριξη των φορέων των νησιών, αλλά αφορά την ίδια τη συνταγματική μέριμνα για εμπέδωση και εδραίωση της εθνικής αξίας του θαλάσσιου και νησιωτικού χώρου της ελληνικής επικράτειας με ξεκάθαρο τρόπο.
Η ασφάλεια των θαλάσσιων συνόρων, η ασφάλεια των νησιών, η θωράκισή τους και η παρουσία του κράτους σε όλες τους τις εκφάνσεις είναι πλέον ορατά σε όλους. Αυτό σχετίζεται με την πολιτική και στρατηγική σημασία του νησιωτικού χώρου τόσο στο αρχιπέλαγος του Αιγαίου, στην Κρήτη, στο Ιόνιο και κάθε σπιθαμή γης που περιβάλλεται από θάλασσα και είναι εντός ελληνικών συνόρων, χερσαίων και θαλάσσιων.
Τα πράγματα είναι ξεκάθαρα και για εμάς τους νησιώτες και η νησιωτική πολιτική δεν είναι απλώς έννοια με πολιτική χροιά. Έχουν να κάνουν με την υπόστασή μας, την ιστορία μας, αλλά και την ανάπτυξη των νησιών μας.
Τα τελευταία 3,5 χρόνια, το Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής έχει διανύσει άβατους «δρόμους» έως πρότινος, για δομικές, συστημικές και ολοκληρωμένες παρεμβάσεις υπέρ της νησιωτικότητας και της χάραξης μιας ολοκληρωμένης νησιωτικής πολιτικής, θεσμικά ισχυρής και με μετρήσιμο αντίκτυπο στις νησιωτικές κοινωνίες.
Το αποτύπωμα, η παρουσία και τα αποτελέσματα της δράσης του Υπουργείου, από την πολιτική ηγεσία μέχρι και τα στελέχη του πολιτικού και ένστολου προσωπικού, είναι ορατά πρώτα στους νησιώτες, στους φορείς της νησιωτικής αυτοδιοίκησης και στην κοινωνία των πολιτών.
Μέσω της Γενικής Γραμματείας Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής, υλοποιείται ένα ολοκληρωμένο σχέδιο εξασφάλισης κρίσιμων πόρων με διακριτή εξειδίκευση για τα νησιά με πόρους του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων, του ΕΣΠΑ 2021-2027, του Ταμείου Ανάκαμψης και το 2023 με τη στήριξη της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων.
Με σωστό σχεδιασμό, προγραμματισμό, διαχείριση και παρακολούθηση καταφέραμε να χρηματοδοτήσουμε, σε συνεργασία με τους νησιωτικούς δήμους, 30.000.000 ευρώ για 246 κρίσιμα έργα στον τομέα της ολοκληρωμένης διαχείρισης νερού στα νησιά, με μονάδες αφαλάτωσης, με αντικατάσταση δικτύων ύδρευσης, επεκτάσεις δικτύων, κατασκευή δεξαμενών αποθήκευσης, αναβάθμιση αντλιοστασίων, δημιουργία υποδομών για μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης και πολλά άλλα.
Επενδύσαμε για το 2022 σχεδόν 1.000.000 ευρώ ως ειδική ενίσχυση των νησιωτικών δήμων για να αντιμετωπίσουν το υψηλό κόστος ενέργειας των υποδομών νερού, καταφέρνοντας έτσι να συγκρατήσουμε τα δημοτικά τέλη και να μη στερηθεί η νησιωτική κοινωνία έργα των δήμων που δεν θα γίνονταν για να καλυφθεί το κόστος αυτό.
Πάνω από 15 μικροί νησιωτικοί δήμοι έχουν λάβει σχετικές ενισχύσεις, ώστε συμπληρωματικά με τις πρωτοβουλίες της κυβέρνησης να ανακουφίσουμε τους πολίτες αλλά και τους φορείς της αυτοδιοίκησης από τις συνέπειες της ενεργειακής κρίσης.
Δημιουργήσαμε μηχανισμό τεχνικής υποστήριξης για τους μικρούς νησιωτικούς δήμους, που κατά βάση έχουν μεγάλες ανάγκες υποστήριξης για υλοποίηση προμηθειών και διαγωνισμών και για πρώτη φορά τους ενισχύσαμε ώστε να προσλάβουν τεχνικούς συμβούλους για την επίσπευση διαδικασιών απορρόφησης κονδυλίων και υλοποίησης διαγωνισμών.
Επιπρόσθετα, μέσω της Γενικής Γραμματείας Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής, στο πλαίσιο των πρωτοβουλιών της κυβέρνησης για την αποκατάσταση ζημιών από φυσικές καταστροφές, έχουμε αναλάβει τη στήριξη έργων αποκατάστασης υποδομών, όπως πράξαμε σε Σάμο, Θάσο, Σαμοθράκη, Κεφαλλονιά, Ιθάκη, Μαλεβίζι Ηρακλείου, Σητεία, Αγιο Βασίλειο Ρεθύμνου, Λέσβο και όπου απαιτηθεί.
Σε συνεργασία με τους νησιωτικούς φορείς της αυτοδιοίκησης, έχουμε αναλάβει την παρακολούθηση και ωρίμανση έργων ύψους 318 εκ. ευρώ στον τομέα της ολοκληρωμένης διαχείρισης του νερού και υποστηρίζουμε την εξεύρεση πόρων για τη σταδιακή υλοποίησή του σε συνεργασία με το Υπουργείο Περιβάλλοντος και το Υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων.
Μέσα από την πλήρη ενεργοποίηση της Εθνικής Στρατηγικής για την Ολοκληρωμένη Θαλάσσια Πολιτική και σε συνεργασία με την ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα συναρμόδια Υπουργεία καταφέραμε να εξασφαλίσουμε τη σταδιακή χρηματοδότηση 33 ώριμων νησιωτικών λιμενικών έργων που αναβαθμίζουν την ασφάλεια των υποδομών και την προσβασιμότητα στα νησιά, συνολικού ύψους 175 εκ. ευρώ μέσω ΕΣΠΑ 2021-2027 και περίπου 30 εκ. ευρώ μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης, με έμφαση σε έργα αντιμετώπισης διαβρώσεων και συντηρήσεων λιμενικών υποδομών που επηρεάζονται από την κλιματική αλλαγή και τα ακραία καιρικά φαινόμενα.
Κάθε νησί και ένα έργο του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής.
Δεν είναι εύκολο, διότι οι διαχρονικές ανάγκες πολλές, όμως πλέον έχουμε πλαίσιο, εργαλεία και μέθοδο. Δεν αρκούμαστε σε ευκαιριακές παρεμβάσεις και θέτουμε τις βάσεις για σπουδαίες και μεγάλες αλλαγές προς όφελος των νησιών μας.
Ήδη, η συνεργασία μας με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων είναι προχωρημένη και εντός του 2023, θα προστεθεί στη νησιωτική εργαλειοθήκη της κυβέρνησης και το Πρόγραμμα Νέαρχος με αρχική χρηματοδότηση 200.000.000 ευρώ για τον νησιωτικό χώρο, με έμφαση στις πράσινες επενδύσεις στον τομέα του νερού, την ενσωμάτωση αρχών εξοικονόμησης ενέργειας και απανθρακοποίησης σε λιμενικές υποδομές και εγκαταστάσεις για μείωση ενεργειακού αποτυπώματος σε αντλιοστάσια και αφαλατώσεις.
Καίριο επίτευγμα για τα νησιά μας είναι και η στρατηγική μας στόχευση για ουσιαστική αναβάθμιση της θαλάσσιας συγκοινωνίας και της ακτοπλοϊκής σύνδεσης των νησιών μας, με έμφαση στις άγονες γραμμές και τα μικρά νησιά, δημιουργώντας ουσιαστικές προϋποθέσεις βιώσιμης και μακρόχρονης ανάπτυξης. Μέσα από μια μακρά διαπραγμάτευση με την ΕΕ και τη συνδρομή του Υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων, εντάξαμε για πρώτη φορά σε συγχρηματοδοτούμενο πρόγραμμα ΕΣΠΑ, τη χρηματοδότηση της δημόσιας θαλάσσιας συγκοινωνίας, με έμφαση στις λεγόμενες «μικρές» άγονες γραμμές, εφαρμόζοντας παράλληλα για πρώτη φορά κριτήρια πράσινης ανανέωσης του ακτοπλοϊκού στόλου.
Οι πόροι εκκινούν από 80 εκ. ευρώ και σταδιακά μπορούν να αγγίξουν τα 370 εκ. ευρώ έως το 2029. Ξεκινάμε πιλοτικά από 3 ενδονησιωτικές γραμμές.
Ήδη η Ελλάδα αποτελεί παράδειγμα από άλλα κράτη για τη μεγάλη αλλαγή που σχεδιάζεται με ευθύνη του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, υπό το πρίσμα της εδαφικής συνοχής της χώρας μας.
Η ελληνική νησιωτικότητα αποτελεί πλέον πεδίο ενδιαφέροντος για την άσκηση καινοτόμων πολιτικών και πρωτοβουλιών σε όλα τα επίπεδα.
Πιλοτικά προγράμματα και πρωτοβουλίες όπως η επιλογή της AMAZON για το Naxos Smart Island που υλοποιείται μέσα από Μνημόνιο Συνεργασίας του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης, του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής και την AMAZON, δείχνει τον «δρόμο» για την υλοποίηση στην πράξη του ψηφιακού μετασχηματισμού στα νησιά μας και είμαστε παρόντες ως Υπουργείο, ως εγγυητές της μέγιστης ωφέλειας για τις τοπικές κοινωνίες, τους δήμους, τα επιμελητήρια και την κοινωνία των πολιτών.
Στο ίδιο πλαίσιο κινούνται και οι πρωτοβουλίες μας για τον πράσινο και ενεργειακό μετασχηματισμό των νησιών μας μέσω της πρωτοβουλίας GR-Eco islands σε συνεργασία με το Υπουργεία Περιβάλλοντος και Ανάπτυξης που αναμένεται να διαθέσουμε πόρους 150 εκ. ευρώ για πράσινες παρεμβάσεις μέσω ΕΣΠΑ 2021-2027 και μέσω του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης για Βόρειο, Νότιο Αιγαίο και Κρήτη.
Γίνεται μια σπουδαία δουλειά, που προσφέρει στη νησιωτική Ελλάδα μια μοναδική ευκαιρία να εδραιώσει την παρουσία της και να επηρεάσει καίρια τις αποφάσεις και σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο, διεκδικώντας ειδικό πλαίσιο ενισχύσεων για μια νησιωτική περιφερειακή πολιτική σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης.
*Ο κ. Γιάννης Πλακιωτάκης είναι υπουργός Ναυτιλίας και υποψήφιος βουλευτής στο Νομό Λασιθίου