Με αφορμή το τραγικό σιδηροδρομικό δυστύχημα στα Τέμπη άνοιξε από πολλούς το ζήτημα της ουσιαστικής αξιολόγησης των εργαζομένων σε ολόκληρο τον άμεσο και ευρύτερο δημόσιο τομέα.
Γιατί ακόμη και χωρίς σύστημα τηλεματικής (που δεν υπήρχε στη συγκεκριμένη περιοχή), ακόμη και με λιγότερους σταθμάρχες από όσους φαίνεται ότι θα έπρεπε να είχαμε (πάντως, κατά την ώρα της σύγκρουσης, οι δύο στους τρεις την είχαν «κοπανήσει»), το δυστύχημα θα είχε αποφευχθεί αν το επίπεδο λειτουργίας του Οργανισμού ήταν στοιχειωδώς ανεκτό. Άλλωστε, κατά τα 120 χρόνια που λειτουργούν τα τρένα στην Ελλάδα, ελάχιστα τέτοια δυστυχήματα είχαμε, παρά το γεγονός ότι ούτε επί Χαριλάου Τρικούπη, ούτε επί Ελευθερίου Βενιζέλου υπήρχαν συστήματα τηλεματικής.
Αφού λοιπόν δεν έκρυψα την άποψή μου ότι η διαδικασία της ουσιαστικής αξιολόγησης θα πρέπει να αποτελέσει αναπόσπαστο τμήμα της λειτουργίας του δημόσιου τομέα, θα υποστηρίξω με σθένος ότι η αξιολόγηση θα πρέπει να ξεκινήσει από ψηλά.
Για παράδειγμα, πόσο κατάλληλοι είναι οι υπουργοί και οι υφυπουργοί για τον τομέα ευθύνης που αναλαμβάνουν; Κατά πόσο γνωρίζουν το αντικείμενό τους; Κατά πόσο κατανοούν τις δυσκολίες του και κατά πόσο έχουν οι ίδιοι σχηματοποιημένες, ρεαλιστικές προτάσεις για την επίλυση των προβλημάτων; Από προσωπική εμπειρία, μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι έχω συναντήσει διαχρονικά πολλούς υπουργούς-υφυπουργούς που δυσκολεύονται να κατανοήσουν απλές οικονομικές έννοιες, ή ακόμη δεν μπορούν να οργανώσουν όχι μόνο το υπουργείο τους, αλλά ούτε καν το δικό τους γραφείο… Φανταστείτε, ότι τέτοιοι άνθρωποι συχνά αλλάζουν δύο ή και τρία υπουργεία μέσα σε μια κυβερνητική θητεία, όπως «παραδοσιακά» συμβαίνει στην ελληνική πολιτική σκηνή!
Τι γίνεται λοιπόν σε τέτοιες περιπτώσεις; Ο υπουργός αναθέτει τη δουλειά σε συμβούλους και αυτός απλά υπογράφει και δίνει συνεντεύξεις στα κανάλια. Ο πρωθυπουργός υπουργοποιεί κυρίως βουλευτές με κριτήριο τον αριθμό των ψήφων που έλαβαν, την διαφοροποίηση της περιοχής εκλογής τους, τις προσωπικές συμπάθειες κτλ και οι υπουργοί στη συνέχεια προσλαμβάνουν συμβούλους ανάλογα κυρίως με το πόσο πολύ τους βοήθησαν στην εκλογική τους επιτυχία ή με το πώς υποκειμενικά τους αξιολογούν. Η αξιολόγηση και η αξιοκρατία είναι έννοιες που συχνά απουσιάζουν.
Δεν υποστηρίζω βέβαια ότι υπουργοί και βουλευτές θα πρέπει να δίνουν γραπτές εισαγωγικές εξετάσεις και μόνο αν τις περάσουν με επιτυχία να λαμβάνουν το αξίωμά τους. Θεωρώ όμως ότι θα έπρεπε:
- Πρώτον, όλοι οι βουλευτές, υπουργοί και κρατικοί αξιωματούχοι να περνούν από συνεχή σεμινάρια σχετικά με μια σειρά από κομβικά ζητήματα, όπως οι εξελίξεις στο οικονομικό, στο τεχνολογικό, στο θεσμικό και το κοινωνικό μέτωπο.
- Δεύτερον, θα πρέπει να υπάρξει σαφής διαχωρισμός (ασυμβίβαστο) του βουλευτικού και του υπουργικού αξιώματος, όπως συμβαίνει σε άλλες δημοκρατίες του κόσμου. Δεν είναι δυνατόν ένας υπουργός πέρα από το χαρτοφυλάκιό του να ασχολείται με ζητήματα της εκλογικής του περιφέρειας, να κόβει πίτες, να οργανώνει τις προεκλογικές συγκεντρώσεις του, κ.λπ. Και το κυριότερο: Δεν μπορεί να διοικεί φοβούμενος να αναλάβει το πολιτικό κόστος. Γενικότερα, ένας που είναι ταυτόχρονα βουλευτής και υπουργός, συνήθως κάποιο από τα δύο καθήκοντά του παραμελεί. Ή και τα δύο…
- Και τρίτον, δεν θα πρέπει όμως να μείνουμε μόνο στις περιπτώσεις των υπουργών και των υφυπουργών. Θα πρέπει σε κάθε υπουργείο να οργανωθεί μια ανεξάρτητη διεύθυνση εσωτερικού ελέγχου, η οποία θα απευθύνεται στο «υπουργείο εσωτερικού ελέγχου» που θα πρέπει να ιδρυθεί.
Με άλλα λόγια, θα πρέπει το μοντέλο της «εταιρικής διακυβέρνησης» που έχει ξεκινήσει να εδώ και χρόνια να εφαρμόζεται ολοένα και περισσότερο στις επιχειρήσεις, να μεταφερθεί τόσο στα υπουργεία, όσο και στον ευρύτερο δημόσιο τομέα.
Τι θα γινόταν για παράδειγμα στον ΟΣΕ αν εφαρμόζονταν τα ESG κριτήρια; Πόσο ψηλά θα ήταν βαθμολογημένη η ασφάλεια των δρομολογίων του;
Πιστεύω, πως τουλάχιστον θα είχαμε αποφύγει το δυστύχημα στα Τέμπη...