Σε προηγούμενη αρθρογραφία, μας απασχόλησε ο κανόνας της απαγόρευσης σύναψης συμβάσεων με την ΑΕ και διενέργειας συναλλαγών από μέρους της. Αναφερόμαστε στις συμβάσεις και συναλλαγές που λαμβάνουν χώρα ανάμεσα στην ΑΕ αφενός και τα μέλη του ΔΣ (ή συνδεδεμένα μέρη) αφετέρου: δεν είναι επιτρεπτή η σύναψη/διενέργειά τους χωρίς την πλήρωση συγκεκριμένων, αυστηρών, προϋποθέσεων.
Στον συγκεκριμένο, όμως-απαγορευτικό, κανόνα τίθενται εξαιρέσεις. Σημαντικότερη, ενδεχομένως, εκείνη που αφορά τις τρέχουσες συναλλαγές της ΑΕ.
«Τρέχουσες Συναλλαγές»
- Έννοια - Σκοπός
Όποια σύμβαση/συναλλαγή είναι δυνατό να χαρακτηριστεί ως «τρέχουσα» μπορεί, χωρίς πρόβλημα, να συναφθεί από την ΑΕ.
Ως τρέχουσες συναλλαγές ο νόμος προσδιορίζει εκείνες, που είναι: (α) συνήθεις σε σχέση με τις εργασίες και το αντικείμενο της επιχειρηματικής δραστηριότητας της εταιρείας, ως προς το είδος και το μέγεθός τους και (β) συνάπτονται με τους συνήθεις όρους της αγοράς. Παράλληλα, επιχειρεί να τις προσδιορίσει (και) (γ) στη βάση ποσοτικού κριτηρίου.
«Τρέχουσα συναλλαγή της εταιρείας με τρίτους» θεωρείται, κατά τη νομολογία, εκείνη που, με βάση το αντικείμενό της, εμπίπτει στις συμβάσεις που καταρτίζονται στο πλαίσιο της καθημερινής δράσης της εταιρείας. Αυτή, δηλ., που οι όροι της είναι οι συνήθεις όροι των συμβάσεων που η εταιρεία συνάπτει με τους λοιπούς συναλλασσομένους με αυτή. Μέτοχος AE που εκμεταλλεύεται parking, λ.χ., σταθμεύει εκεί το αυτοκίνητό του καταβάλλοντας το προσδιορισμένο, για όλους, αντίτιμο.
Η συγκεκριμένη εξαίρεση και διαφορετική μεταχείριση των «τρεχουσών συναλλαγών» εύκολα δικαιολογείται. Οι συναλλαγές αυτές δεν επιφυλάσσουν (σημαντικούς) κινδύνους για την ΑΕ και τους μετόχους μειοψηφίας.
Εξαιτίας της ρευστότητας και αοριστίας της συγκεκριμένης έννοιας, ο χαρακτηρισμός σημαντικών συναλλαγών ως «τρεχουσών» θα ήταν χρήσιμο (όχι όμως από το νόμο επιβεβλημένο) να αξιολογείται και δικαιολογείται, συγκεκριμένα και κατά περίπτωση, από το ΔΣ.
Όσον αφορά, όμως, τις εισηγμένες ΑΕ, τα δεδομένα διαφοροποιούνται. Το ΔΣ επιβάλλεται να διαπιστώνει την πλήρωση (ή μη) των κριτηρίων χαρακτηρισμού μιας συναλλαγής ως τρέχουσας. Τούτο πράττει μέσω ειδικής, προς τούτο-υποχρεωτικά προβλεπόμενης, εσωτερικής διαδικασίας περιοδικής αξιολόγησης, που το ίδιο θεσπίζει.
- Κριτήρια
Ως προς τα επιμέρους κριτήρια για τον χαρακτηρισμό μιας συναλλαγής ως τρέχουσας, σημειώνονται τα ακόλουθα:
(α) Συνήθης Χαρακτήρας Συναλλαγής
Μια συναλλαγή αποκτά τον χαρακτήρα της «συνήθους» σε συνάρτηση με τις εργασίες και το αντικείμενο της επιχείρησης-αφού, βεβαίως, ληφθεί υπόψη το είδος και μέγεθός της. Η έννοια του αντικειμένου της επιχείρησης θα πρέπει να αντιμετωπίζεται με ευρύτητα. Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να συμπεριλάβουμε στις συνήθεις συναλλαγές, φυσικά, εκείνες που διενεργούνται στο πλαίσιο της κύριας δραστηριότητάς της. Επίσης, τις επιβοηθητικές-προκαταρτικές εκείνης (:της κύριας δραστηριότητες-λ.χ. αγορά πρώτων υλών, συμβάσεις εργασίας κ.ο.κ.).
(β) Συνήθης Όροι Αγοράς
Εξίσου σημαντικό κριτήριο συνιστά η σύναψη των συναλλαγών κατά τους «συνήθεις όρους της αγοράς». Εξετάζεται, δηλαδή, αν η εταιρεία θα συμβαλλόταν με τρίτο-μη συνδεδεμένο πρόσωπο με τους ίδιους (ή τουλάχιστον, αντικειμενικά, μη ουσιωδώς διαφοροποιημένους) όρους.
(γ) Ποσοτικό Κριτήριο
Τεκμαίρεται ότι σύμβαση της εταιρείας με συνδεδεμένα μέρη δεν είναι συνήθης ως προς το μέγεθός της, αν η αξία της υπερβαίνει το 10% του ενεργητικού της ΑΕ. Ως προς τις μη εισηγμένες εταιρείες, το τεκμήριο του 10% είναι μαχητό και υπό προϋποθέσεις δυνατή η υπέρβασή του. Αντίθετα, ως προς τις εισηγμένες, το εν λόγω κριτήριο είναι αμάχητο. Τυχόν υπέρβαση του 10% του ενεργητικού της ΑΕ, αποκλείει το χαρακτηρισμό της συναλλαγής ως τρέχουσας.
Αποφασιστική για την εκτίμηση του συγκεκριμένου ποσοτικού ορίου είναι η συνολική αξία της σύμβασης και όχι η εμπορική αξία, λ.χ., του προς διάθεση αντικειμένου. Τυχόν διάθεση σε χαμηλή τιμή (που δεν πληροί, ενδεχομένως, το εν λόγω τεκμήριο), ενδέχεται να αποκλείει τον χαρακτηρισμό της συναλλαγής ως τρέχουσας, στη βάση των δύο πρώτων κριτηρίων.
Για λόγους αποφυγής καταστρατηγήσεων (λ.χ.: κατακερματισμός συναλλαγών ή διαμεσολάβησης παρένθετων προσώπων), στο ανωτέρω ποσοτικό κριτήριο (:10% επί του ενεργητικού) συνυπολογίζονται οι συναλλαγές, που ολοκληρώθηκαν με το συνδεδεμένο μέρος ή άλλο πρόσωπο άμεσα ή έμμεσα ελεγχόμενο από αυτό, κατά το ίδιο οικονομικό έτος. Υπό την προϋπόθεση, πάντως, της μη τήρησης ως προς αυτές (:τις ενδιάμεσες) της διαδικασίας που προβλέπεται στο νόμο (:λήψη εγκρίσεων, δημοσιότητα κλπ.).
Ο κανόνας της απαγόρευσης συναλλαγών με μέλη του ΔΣ και συνδεδεμένα μέλη είναι, όπως έχουμε ήδη διαπιστώσει, διασφαλιστικός για τα συμφέροντα της ΑΕ και, ιδίως, των μετόχων μειοψηφίας. Βεβαίως και των αντισυμβαλλομένων της. Καθώς όμως ο συγκεκριμένος κανόνας είναι αυστηρός και απόλυτος, η απολύτως άκαμπτη εφαρμογή του θα δημιουργούσε προβλήματα στην ίδια την ΑΕ και τις συναλλαγές της. Θεσπίζει, στο πλαίσιο αυτό, ο ίδιος ο νόμος μια σειρά εξαιρέσεων. Σημαντικότερη από αυτές είναι εκείνη που αφορά τις τρέχουσες συναλλαγές της: oι απλές, καθημερινές, συναλλαγές ανάμεσα στη μη εισηγμένη ΑΕ και μέλος του ΔΣ της (λ.χ.) όχι μόνον δεν απαγορεύονται αλλά και ουδεμία, εν τέλει, έγκριση απαιτείται (μολονότι θα ήταν για τις σημαντικότερες από αυτές χρήσιμη-αν όχι κρίσιμη).
Αρκεί, αυτονοήτως, να πληρούνται κάποιες βασικές -λογικές πάντως- προϋποθέσεις. Προσοχή όμως: ενδεχόμενη προσπάθεια καταστρατήγησης (και) της συγκεκριμένης εξαίρεσης δημιουργεί όχι αμελητέες ευθύνες των εμπλεκομένων προσώπων. Για τις λοιπές, πάντως, εξαιρέσεις: επόμενη αρθρογραφία μας.
* Ο Σταύρος Κουμεντάκης είναι Managing Partner Koumentakis and Associates Law Firm