Τα τελευταία χρόνια, έχουμε ασχοληθεί αρκετά με τα ζητήματα και τους προβληματισμούς που ανακύπτουν στις πιστώσεις εκ μέρους πιστωτικών ιδρυμάτων.
Οι επιχειρήσεις, όμως, κάνουν συχνά χρήση και της χρηματοδοτικής μίσθωσης (leasing), σύμβαση η οποία αποτελεί βασικό χρηματοδοτικό εργαλείο λόγω των φορολογικών διευκολύνσεων που παρέχει ο νόμος, αφενός, της δυνατότητας ευχερέστερης λήψης για το 100% της επένδυσης (και όχι ποσοστού αυτής), αφετέρου, εξαιτίας της αυξημένης εξασφάλισης της εταιρείας Leasing (μην ξεχνάμε ότι σε ένα τραπεζικό δάνειο η εξασφάλιση περιορίζεται λ.χ. σε μια προσημείωση, ενώ στο leasing, το χρηματοδοτικό ίδρυμα διατηρεί το ίδιο το αντικείμενο της εξασφάλισης στην κυριότητά του).
Στις συμβάσεις αυτές, δύο νέα ζητήματα έχουν ανακύψει τα τελευταία χρόνια εντός των δικαστικών αιθουσών, τα οποία και αξίζουν σχολιασμού:
A. Αρχικά, και μετά από τόσα χρόνια που ισχύει ο νόμος για τις χρηματοδοτικές μισθώσεις, τα δικαστήριά μας ακόμα δεν έχουν λύσει το ζήτημα της παραγραφής των μισθωμάτων Leasing· υπάρχουν δικαστικές αποφάσεις που κάνουν λόγο για 5ετή κι άλλες για 20ετή παραγραφή.
Χαρακτηριστικά, αναφέρεται σε σχετικά πρόσφατη απόφαση του Εφετείου Αθηνών (υπ' αριθμ. 5932/2020): «Ο γενικός δε και ειδικός σκοπός για τον οποίο θεσπίστηκε η ως άνω σύντομη παραγραφή εφαρμόζεται πλήρως και στη χρηματοδοτική μίσθωση, καθώς η σχέση εκμισθωτή και μισθωτή απαιτεί ταχεία εκκαθάριση της μεταξύ τους έννομης σχέσης και αποφυγή ερίδων, η δε κυκλοφορία των αγαθών στα οποία αναφέρεται η μίσθωση δεν μπορεί να δυσχεραίνεται υπερβολικά και ενώ η μίσθωση έχει λήξει να υπάρχουν εκκρεμότητες ως προς το αντάλλαγμα για τη χρήση τους. Άλλωστε η πενταετία και η σταθερή έναρξή τους (άρθρο 253 ΑΚ) εξυπηρετεί κατά κύριο λόγο τον δανειστή, εδώ τον εκμισθωτή, ο οποίος διενεργώντας εμπορικές πράξεις δεν πρέπει να επιβαρύνεται με τόσους διαφορετικούς χρόνους ενάρξεως της παραγραφής των αξιώσεων από αυτές».
Οι εταιρίες Leasing, ωστόσο, θεωρώντας ως ορθή την άποψη περί 20ετούς παραγραφής, καθυστερούν αρκετές φορές τη δικαστική διεκδίκηση, καταθέτοντας τα αντίστοιχα ένδικα βοηθήματα ακόμα και μετά τη 10ετία. Αυτό φυσικά έχει μια θεμελιώδη συνέπεια: εφόσον γίνει δεκτό ότι η παραγραφή είναι 5ετής, τα μισθώματα αυτά δεν μπορούν να εισπραχθούν δικαστικά. Οι όποιες προσπάθειες, άρα, για είσπραξη αντιμετωπίζονται επιτυχώς με την προβολή της ένστασης παραγραφής από τους μισθωτές.
Β. Σοβαρό, εξάλλου, ζήτημα είναι και το εξής: οι εταιρείες leasing ανέκαθεν θεωρούσαν τους εαυτούς τους εκτός εποπτικού ρυθμιστικού πλαισίου σε σχέση με τον καθορισμό του επιτοκίου υπερημερίας.
Συγκεκριμένα, από το 1996 ισχύει μια Πράξη του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος (ΠΔ/TE 2393/1996) που προβλέπει ότι το επιτόκιο υπερημερίας (δηλ. το επιτόκιο που χρεώνεται στην καθυστέρηση) δεν μπορεί να υπερβαίνει το προβλεπόμενο στην οικεία σύμβαση επιτόκιο ενήμερης οφειλής περισσότερο από δύο και μισή εκατοστιαίες μονάδες ετησίως (2,5%). Με αυτή την Πράξη, όμως, οι εταιρείες leasing δεν συμμορφώνονταν και άρα χρέωναν το επιτόκιο υπερημερίας που προβλέπεται για τον δανεισμό μεταξύ ιδιωτών, δηλ. σήμερα 9,75% (!).
Φυσικά, σε συμβάσεις που το νόμιμο επιτόκιο βάσει της ως άνω Πράξης θα ήταν κάτω από 5% π.χ., η χρέωση ενός επιτοκίου σχεδόν διπλάσιου (όπως το 9,75%) αποτελεί πολύ μεγάλη διαφορά που, και με βάση τον πιθανό ανατοκισμό, διογκώνει υπέρμετρα την οφειλή.
Το Συμβούλιο της Επικρατείας το 2018 επιβεβαίωσε τη θέση ότι δεσμεύονται και οι εταιρίες leasing από τους περιορισμούς που ισχύουν για τα πιστωτικά ιδρύματα σε σχέση με το ζήτημα αυτό, αναφέροντας, μεταξύ άλλων, και τα εξής: «Εκ τούτων έπεται ότι οι χρηματοδοτικές μισθώσεις, ως "πιστώσεις" που χορηγούνται από τις εταιρείες χρηματοδοτικής μίσθωσης (ήτοι από "χρηματοδοτικά ιδρύματα", κατά τα άρθρα 2 παρ. 11 και 11 παρ. 1 του ν. 3601/2007), εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 4 παρ. 4 του ν. 3601/2007 και, κατά συνέπεια, το επιτόκιο υπερημερίας επί των οφειλομένων μισθωμάτων από συμβάσεις χρηματοδοτικής μίσθωσης υπόκειται στους περιορισμούς της ΠΔ/ΤΕ 2393/1996 και δεν επιτρέπεται, ως εκ τούτου, να υπερβαίνει, κατά τα εκτιθέμενα στη σκέψη 4, το προβλεπόμενο στην οικεία σύμβαση επιτόκιο ενήμερης οφειλής περισσότερο από δύο και μισή εκατοστιαίες μονάδες (2,5%) ετησίως» (ΣτΕ 727/2018).
Παρ' όλ’ αυτά, οι εταιρείες Leasing, συνεχίζουν, σε ορισμένες περιπτώσεις, κατά τη διεκδίκηση των οφειλομένων (λ.χ. με την έκδοση διαταγής πληρωμής κ.ο.κ.) να απαιτούν το μεταξύ ιδιωτών επιτόκιο υπερημερίας (δηλ. το 9,75%) και όχι το ισχύον για τα χρηματοδοτικά και πιστωτικά ιδρύματα. Η τακτική αυτή μπορεί να επιφέρει ως συνέπεια όχι μόνο τη μερική ακύρωση των δικαστικών αυτών ενεργειών (μερική ακύρωση λ.χ. της εκδοθείσας διαταγής πληρωμής) αλλά και την ποινική ευθύνη των στελεχών για το αδίκημα της τοκογλυφίας (και σε επίπεδο κακουργήματος μάλιστα λόγω της κατ’ επάγγελμα τέλεσης), καθότι ενώ γνωρίζουν την ως άνω απόφαση του ΣτΕ, επιμένουν στη δικαστική διεκδίκηση παράνομων τόκων (η «επιδίωξη» των τοκογλυφικών ωφελημάτων συνιστά απόπειρα λήψης ωφελημάτων και με βάση το νυν ισχύον άρθρο 404 του Ποινικού Κώδικα).
Τέλος, πρέπει να προσθέσω και το εξής: για έναν μισθωτή leasing, η διαφορά χρέωσης στο επιτόκιο υπερημερίας της τάξης του 5% ή 6% ίσως δεν αρκεί για να υπομείνει μια μακροχρόνια δικαστική αντιδικία. Η εταιρεία leasing, όμως, από αυτή την τακτική αποκερδαίνει τεράστια χρηματικά ποσά, χωρίς στην ουσία να υπόκειται σε κάποια σοβαρή κύρωση. Γι’ αυτό, σε όλες τις αντίστοιχες περιπτώσεις, το κράτος θα πρέπει να επεμβαίνει όχι μόνο προληπτικά αλλά και κυρωτικά/κατασταλτικά, ώστε να προστατεύει τους πιστολήπτες/μισθωτές· με σοβαρές κυρώσεις, ωστόσο, και όχι ποσά προστίμων που μάλλον λειτουργούν ως κίνητρο για την παραβίαση παρά ως αντικίνητρο.
*Ο Γιώργος Ψαράκης, ΜΔΕ, LL.M., PgCert, είναι δικηγόρος Αθηνών, εταίρος στη δικηγορική εταιρεία ΨΑΡΑΚΗΣ & ΚΕΦΑΛΑΣ (www.psarakislegal.com).