Έχουμε, ήδη, διαπιστώσει τον νευραλγικό, για την ΑΕ, ρόλο του ΔΣ. Αναφερθήκαμε, στο πλαίσιο της σχετικής αρθρογραφίας μας, στην αρχή της συλλογικής δράσης του. Η νομότυπη λήψη των αποφάσεών του απαιτεί σειρά προϋποθέσεων. Περί αυτών, αλλά και περί της αντιπροσώπευσης των μελών του, το παρόν.
Η αρχή της συλλογικής δράσης του ΔΣ˙ η διασφάλισή της
Από την αρχή της συλλογικής δράσης του ΔΣ γίνονται ανεκτές (:το σύνηθες) καταστατικές αποκλίσεις (ενδ.: ο διορισμός υποκατάστατου οργάνου και η κυριαρχία της ψήφου του προέδρου επί ισοψηφίας). Για την εξασφάλιση της συμμετοχής του συνόλου των μελών του ΔΣ στην διαδικασία λήψης αποφάσεων, αναγκαίο να υφίστανται συγκεκριμένες προϋποθέσεις: νόμιμη σύνθεση και, επιπρόσθετα, συγκέντρωση της προβλεπόμενης από το νόμο ή/και το καταστατικό απαρτίας και πλειοψηφίας. Εφόσον αυτές ελλείπουν απόφαση που, παρά ταύτα, ληφθεί είναι απολύτως άκυρη-θεωρείται σαν να μην έλαβε χώρα.
Προϋποθέσεις Έγκυρης Λήψης Αποφάσεων
Νόμιμη Σύνθεση του ΔΣ
Προκειμένου η σύνθεση του ΔΣ να είναι νόμιμη απαιτείται: (α) η εκλογή ή ο διορισμός του ΔΣ να μην αντίκειται στον νόμο και (β) ο αριθμός των μελών του ΔΣ, όπως καθορίζεται από το καταστατικό ή τη ΓΣ, να μην υπερβαίνει τα όρια του νόμου (δεκαπέντε) και του καταστατικού, ούτε όμως και να υπολείπεται αυτών (τρία-κατά τον νόμο).
Σε περίπτωση απώλειας της ιδιότητας μέλους του ΔΣ αναγκαία παρίσταται η αναπλήρωση ή αντικατάστασή τους. Εκτός κι αν το καταστατικό ορίζει διαφορετικά και τα εναπομένοντα μέλη είναι περισσότερα από τα μισά όσων εξελέγησαν/διορίσθηκαν και δεν υπολείπονται των τριών.
Απαρτία
Το ΔΣ βρίσκεται σε απαρτία και συνεδριάζει έγκυρα-κατά νόμο, όταν παρίστανται ή αντιπροσωπεύονται (κατά τη λήψη των αποφάσεων) το ήμισυ πλέον ενός των συμβούλων. Τυχόν κλάσμα παραλείπεται. Οι παρόντες και αντιπροσωπευόμενοι σύμβουλοι δεν είναι, όμως, ανεκτό να υπολείπονται των τριών.
Το καταστατικό δεν είναι δυνατό να ορίζει μικρότερα ποσοστά απαρτίας από εκείνα που ο νόμος αξιώνει. Μπορεί, ωστόσο, να απαιτεί μεγαλύτερα -ακόμα και την παρουσία/αντιπροσώπευση του συνόλου των μελών του ΔΣ.
Για τον σχηματισμό απαρτίας του ΔΣ, βάση υπολογισμού αποτελεί ο συνολικός αριθμός των μελών του. Σε περίπτωση απώλειας, από κάποιο μέλος του ΔΣ, της συγκεκριμένης ιδιότητάς του, η λειτουργία του ΔΣ κωλύεται-εκτός κι αν το καταστατικό προβλέπει διαφορετικά. Βάση υπολογισμού, στην περίπτωση αυτή, θα είναι τα εναπομένοντα μέλη.
Στην περίπτωση κωλύματος συμμετοχής συμβούλου στη λήψη απόφασης του ΔΣ (ενδ.: επί συγκρούσεως συμφερόντων), το συγκεκριμένο μέλος δεν συνυπολογίζεται για την εξεύρεση απαρτίας. Χωρίς, μάλιστα, να απαιτείται αναπλήρωσή του.
Πλειοψηφία
Oι αποφάσεις του ΔΣ λαμβάνονται έγκυρα με απόλυτη πλειοψηφία των παρόντων και αντιπροσωπευομένων μελών. Εξαιρούνται οι περιπτώσεις που ο νόμος αξιώνει αυξημένη πλειοψηφία. Ενδεικτικά: επί έκτακτης αύξησης του μετοχικού κεφαλαίου. Το καταστατικό είναι δυνατό να αξιώνει αυξημένα ποσοστά (ακόμα και παμψηφία) για τη λήψη συγκεκριμένης απόφασης.
Η πλειοψηφία που απαιτείται για τη λήψη απόφασης από το ΔΣ υπολογίζεται με βάση τα πρόσωπα/μέλη του ΔΣ. Κάθε σύμβουλος διαθέτει μία ψήφο (:αρχή της ισότητας των μελών του ΔΣ). Η ψήφος του προέδρου του ΔΣ είναι δυνατό, επί ισοψηφίας, να υπερισχύει -εφόσον υφίσταται σχετική καταστατική πρόβλεψη. Πάντως, ο τρόπος εκλογής/διορισμού μέλους ή του προέδρου του ΔΣ δεν είναι δυνατό να παρέχει στην ψήφο τους αυξημένη ισχύ.
Στη μειοψηφία συνυπολογίζονται και οι λευκές ψήφοι και εκείνες των μελών που απέχουν. Δεν συνυπολογίζονται, και εδώ, οι ψήφοι των μελών που κωλύεται η συμμετοχή τους.
Αντιπροσώπευση Μελών
Τα μέλη του ΔΣ, όπως ήδη αναφέρθηκε, έχουν (αναφαίρετο) δικαίωμα συμμετοχής σε αυτό και άσκησης του δικαιώματος ψήφου (και) δια αντιπροσώπου. Για την αντιπροσώπευση δεν απαιτείται η τήρηση συγκεκριμένου τύπου. Αντιπρόσωποι συμβούλων ορίζονται, αποκλειστικά, (τακτικά ή αναπληρωματικά) μέλη του ΔΣ. Κάθε σύμβουλος μπορεί, έγκυρα, να αντιπροσωπεύει έναν, μόνον, άλλο σύμβουλο.
Ψήφος του αντιπροσώπου αντίθετη με τις υποδείξεις που έλαβε από το αντιπροσωπευόμενο μέλος δεν καθιστά την απόφαση του ΔΣ ελαττωματική. Διαφέρει, ωστόσο, η περίπτωση ύπαρξης κωλύματος συμμετοχής στο πρόσωπο του αντιπροσώπου (λ.χ. σύγκρουση συμφερόντων). Στην περίπτωση αυτή, ο αντιπροσωπευόμενος πρέπει να παράσχει στον αντιπρόσωπο ειδική εντολή αναφορικά με την άσκηση και το περιεχόμενο ψήφου.
Μη ανεκτή, πάντως, παραμένει η συμμετοχή με αντιπρόσωπο σε συνεδρίαση του ΔΣ όταν στο πρόσωπο του αντιπροσωπευόμενου μέλους συντρέχει κώλυμα συμμετοχής (λ.χ. σύγκρουση συμφερόντων).
Μολονότι όχι το ανώτατο, σίγουρα θα μπορούσε να υποστηριχθεί πως το ΔΣ είναι το περισσότερο σημαντικό όργανο της ΑΕ. Η εμπλοκή του, εξάλλου, στον καθορισμό της στρατηγικής, έγκρισης του business plan, του προϋπολογισμού, των οικονομικών καταστάσεων και, γενικότερα, στη λήψη σημαντικών αποφάσεων, καταδεικνύουν του λόγου το αληθές. Ακριβώς όμως λόγω της σημασίας του ΔΣ, ευνόητο είναι πως θα πρέπει να διαφυλάσσεται, ως κόρη οφθαλμού, η συμμετοχή των μελών του αλλά και ευθυγράμμιση με όσα ο νόμος αλλά και το καταστατικό αξιώνουν για τη λειτουργία του. Καθώς, μάλιστα, ο νόμος παρέχει ικανά, σχετικά, περιθώρια το καταστατικό οφείλει να προσαρμόζεται στις ανάγκες της καθεμιάς ΑΕ και, προεχόντως, στους κανόνες που οι μέτοχοι της θέτουν.
Οι αποφάσεις που λαμβάνονται από το ΔΣ αναγκαίο να αποτυπώνονται, για τους προαναφερθέντες (και πολλούς, άλλους, λόγους) στα σχετικά πρακτικά του. Περί αυτών, όμως, επόμενη αρθρογραφία μας.
*Ο κ. Σταύρος Κουμεντάκης είναι Managing Partner της Koumentakis and Associates Law Firm