Σε προηγούμενη αρθρογραφία μας ασχοληθήκαμε με την εκλογή των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου: τον κανόνα (εκλογή από τη ΓΣ) και τις εξαιρέσεις του. Ασχοληθήκαμε, επίσης, με τις προϋποθέσεις εκλογής και διορισμού μελών ΔΣ.
Τι συμβαίνει όμως όταν υπάρχουν ελαττώματα στην εκλογή ή στον διορισμό των μελών ΔΣ ή/και των εκπροσώπων μιας ΑΕ.
Το μη αντιτάξιμο των ελαττωμάτων
Λόγοι, οποιασδήποτε φύσης, που καθιστούν την εκλογή/διορισμό των μελών του ΔΣ και των εκπροσώπων της εταιρείας ελαττωματικούς δεν αντιτάσσονται έναντι των καλόπιστων τρίτων. Βαρύνουν, αντίθετα, την ίδια την εταιρεία. Προϋποτίθεται: (α) η τήρηση των σχετικών διατυπώσεων δημοσιότητας εκ μέρους της ΑΕ και (β) η άγνοια των τρίτων ως προς το σχετικό εσωτερικό ελάττωμα.
Με τη συγκεκριμένη νομοθετική επιλογή/ρύθμιση, προασπίζεται η (δικαιολογημένα) αυξημένη εμπιστοσύνη των τρίτων που συναλλάσσονται με την ΑΕ και τα στοιχεία που δημοσιεύει στο ΓΕΜΗ. Η προστασία των τρίτων αναγκαία (και ορθά) υπερτερεί.
Προϋποθέσεις εφαρμογής
- Εκπρόσωποι: Εξουσία εκπροσώπησης και δημοσιότητα
Το προσωπικό πεδίο εφαρμογής της διάταξης καλύπτει τους εκπροσώπους της ΑΕ˙ τα πρόσωπα, δηλ., εκείνα στα οποία έχει παραχωρηθεί εξουσία εκπροσώπησης της ΑΕ και η εκλογή (ή διορισμός) τους υποβάλλεται στις διατυπώσεις δημοσιότητας του νόμου.
Στην έννοια του εκπροσώπου της ΑΕ εμπίπτουν τα μέλη του κατεξοχήν οργάνου εκπροσώπησης της εταιρείας: τα μέλη, δηλαδή, του ΔΣ. Μάλιστα, ανεξαρτήτως του τρόπου εκλογής ή διορισμού τους (από τη ΓΣ, μέτοχο, αρχικό καταστατικό ή δικαστική απόφαση). Επίσης, τα αναπληρωματικά μέλη του ΔΣ και τα υποκατάστατα όργανα (εκπρόσωποι της ΑΕ-μέλη ΔΣ ή τρίτοι). Επίσης, ο εκκαθαριστής και ο σύνδικος πτώχευσης.
Δεν υπάγονται, αντίθετα, στην ως άνω έννοια του εκπροσώπου της ΑΕ και, επομένως, στην προστασία του νόμου οι αντιπρόσωποι της ΑΕ. Εκείνοι, δηλ., που δεν τους έχει παραχωρηθεί εξουσία εκπροσώπησης, αλλά λειτουργούν για πολύ συγκεκριμένες ενέργειες στη βάση πληρεξουσιότητας, που τους παραχωρείται από τους καθ’ ύλην αρμόδιους. Υπενθυμίζεται ότι, στην περίπτωση αυτή, τόσο ο πληρεξούσιος όσο και η εξουσία που του παραχωρείται να λειτουργεί στο όνομα και για λογαριασμό της ΑΕ δεν υποβάλλονται σε δημοσιότητα.
- Καλόπιστοι τρίτοι
Η προστασία των καλόπιστων τρίτων από το νόμο αφορά εκείνους που είναι, πράγματι, τρίτοι έναντι της ΑΕ. Ως τρίτοι νοούνται, αρχικά, όσοι διατηρούν συναλλακτικές σχέσεις με την ΑΕ και εμπιστεύονται τη δημοσιότητα του Γ.Ε.ΜΗ. Τρίτος, με την έννοια αυτή, μπορεί να θεωρηθεί και μέτοχος της εταιρείας, εφόσον δεν συνέπραξε στον διορισμό ούτε και γνώριζε την ελαττωματικότητά του.
Προκειμένου ο τρίτος να τύχει της προστασίας του νόμου πρέπει να είναι, επιπρόσθετα, και καλόπιστος. Απαιτείται, δηλαδή, να μην γνώριζε, κατά τον κρίσιμο χρόνο συναλλαγής του με εκπρόσωπο της ΑΕ, το ελάττωμα διορισμού του τελευταίου.
Το βάρος απόδειξης της γνώσης το φέρει η εταιρεία.
- Ελάττωμα εκλογής ή διορισμού
Θα πρέπει να θεωρήσουμε, ως τέτοιο, κάθε νομικό λόγο που καθιστά ανυπόστατο, άκυρο ή ακυρώσιμο τον διορισμό ή αντιστοίχως, την εκλογή εκπροσώπου της ΑΕ.
Νομικοί λόγοι που συνιστούν ελάττωμα είναι η δικαιοπρακτική ανικανότητα του διοριζόμενου μέλους ΔΣ και η ύπαρξη κωλυμάτων εκλογής/διορισμού του. Επίσης: η ελαττωματικότητα της απόφασης της ΓΣ για την εκλογή ΔΣ˙ της δήλωσης βούλησης μετόχου σε περίπτωση απευθείας διορισμού μέλους ΔΣ˙ της δήλωσης βούλησης εκείνου που διορίζει υποκατάστατο όργανο.
- Διατυπώσεις δημοσιότητας
Προϋποτίθεται για την εφαρμογή του νόμου και την προστασία του καλόπιστου τρίτου η (κατά νόμο) δημοσιότητα στο ΓΕΜΗ για την εκλογή ή διορισμό των εκπροσώπων ή εκκαθαριστών της ΑΕ. Εφόσον λάβει χώρα η οφειλόμενη δημοσιότητα, τυχόν ελάττωμα του διορισμού δεν είναι δυνατό να αντιταχθεί σε τρίτους, οι οποίοι εμπιστεύτηκαν τη δημοσιότητα αυτή.
Κι από μια διαφορετική οπτική γωνία ιδωμένο το ίδιο ζήτημα: εύλογα η ΑΕ δεν δικαιούται να αντιτάξει κατά των τρίτων οποιαδήποτε πράξη/γεγονός που, μολονότι όφειλε, δεν δημοσιεύθηκε, εν τούτοις, στο Γ.Ε.ΜΗ. Δεν δικαιούται, λ.χ., η ΑΕ να αντιτάξει σε καλόπιστο τρίτο που συναλλάχθηκε με εκπρόσωπό της που αντικαταστάθηκε από άλλον-χωρίς η αντικατάσταση να έχει δημοσιευθεί στο ΓΕΜΗ.
Έννομες συνέπειες
Στην περίπτωση που σωρευτικά πληρούνται οι προαναφερθείσες προϋποθέσεις (τήρηση διατυπώσεων δημοσιότητας εκ μέρους της ΑΕ και άγνοια των τρίτων ως προς το σχετικό εσωτερικό ελάττωμα), ο ελαττωματικός διορισμός εκπροσώπου της ΑΕ δεν μπορεί να αντιταχθεί στον τρίτο που συναλλάχθηκε με αυτόν. Δεσμεύεται, στο πλαίσιο αυτό, η ΑΕ από τις πράξεις/δηλώσεις βούλησης (ρητές ή σιωπηρές) των ελαττωματικώς διορισθέντων εκπροσώπων της-εκτός κι αν ο τρίτος γνωρίζει το συγκεκριμένο ελάττωμα.
Είναι φυσιολογικό να παρεισφρήσουν, κάποιες φορές, ελαττώματα στην εκλογή ή διορισμό μελών ΔΣ ή/και εκπροσώπων της ΑΕ. Στην περίπτωση που συναλλάσσεται μαζί τους καλόπιστος τρίτος δεσμεύεται η ΑΕ, εφόσον έχουν τηρηθεί οι (οφειλόμενες) διατυπώσεις δημοσιότητας. Κι από την άλλη πλευρά: η ΑΕ δεν μπορεί να αντιτάξει έναντι των τρίτων σημαντικά εταιρικά γεγονότα που δεν δημοσιεύθηκαν κατά νόμο (αντικατάσταση, λ.χ., εκπροσώπων της).
Δεδομένου λοιπόν ότι οι ευθύνες της ΑΕ είναι δυνατό να αποδειχθούν εξαιρετικά σημαντικές και ευρείες, μεγίστη, αντίστοιχα, θα πρέπει να είναι και η προσοχή που θα πρέπει να επιδεικνύεται όσον αφορά τα θέματα αυτά. Όσον αφορά, πάντως, τα σχετικά με τη δέσμευση και εκπροσώπηση της ΑΕ, θα μας απασχολήσουν σε επόμενη αρθρογραφία μας.
* Ο Σταύρος Κουμεντάκης είναι Managing Partner Koumentakis and Associates Law Firm