Οι ακραίες διαταραχές στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα που προκάλεσε η πανδημία και η συνειδητοποίηση των κινδύνων που δημιουργεί η υπερβολική εξάρτηση της Ευρώπης από λιγότερο φιλικές ή αξιόπιστες χώρες, ωθούν τις επιχειρήσεις να επανεξετάσουν τη στρατηγική τους για τις βιομηχανικές επενδύσεις τους. Σύμφωνα με τη φετινή έρευνα της ΕΥ, Attractiveness Survey Europe, τρεις είναι οι κυρίαρχες τάσεις που διαμορφώνονται: Μεταφορά των δραστηριοτήτων πιο κοντά στους πελάτες (53%), λειτουργία περισσότερο περιφερειακών μοντέλων εφοδιαστικής αλυσίδας (45%) και επαναφορά των δραστηριοτήτων στην εγχώρια αγορά (43%).
Συνδυαστικά, οι τάσεις αυτές οδηγούν στην επαναφορά παραγωγικής δραστηριότητας στην Ευρώπη, και ειδικότερα στις χώρες συγκριτικά χαμηλότερου κόστους, στην περιφέρεια της ηπείρου. Με δεδομένη τη στρατηγική θέση της Ελλάδας, στο σταυροδρόμι τριών ηπείρων, αυτό δημιουργεί μια μοναδική ευκαιρία για την ανάπτυξη μιας ισχυρής βιομηχανικής βάσης σε επιλεγμένους παραγωγικούς τομείς και την παράλληλη μετεξέλιξη της χώρας μας σε περιφερειακό διαμετακομιστικό κέντρο.
Η Ελλάδα είχε μια μακρά βιομηχανική παράδοση, η οποία ατόνησε τις τελευταίες δεκαετίες, καθώς επλήγησαν από τον ανταγωνισμό και την αύξηση του κόστους, παραδοσιακοί κλάδοι, όπως, κυρίως, η κλωστοϋφαντουργία, ενώ, παράλληλα, στη συνείδηση σημαντικής μερίδας της κοινωνίας, η βιομηχανική παραγωγή δαιμονοποιήθηκε, προς όφελος άλλων κλάδων της οικονομίας. Η εξέλιξη αυτή στέρησε τη χώρα από τα πολλαπλασιαστικά οφέλη της μεταποίησης, αλλά και τη στρατηγική αυτάρκεια σε σημαντικά προϊόντα, όπως αυτά της αγροδιατροφής, των φαρμακευτικών και παραφαρμευκευτικών προϊόντων, των δομικών υλικών, των μετάλλων, της ενέργειας, αλλά και των προϊόντων ευρείας κατανάλωσης, κ.λπ.
Το 2020, η προστιθέμενη αξία της βιομηχανίας στην Ελλάδα, ως ποσοστό του ΑΕΠ, βρισκόταν στο 8,93%, το χαμηλότερο μεταξύ των χωρών της Ε.Ε. Ενδεικτικά, στην Ισπανία το ποσοστό ήταν 11,03%, στην Ιταλία 14,84%, στην Αυστρία 16,26%, στη Γερμανία 18,17%, στην Τσεχία 21,91% και στην Ιρλανδία 34,52%.
Σύμφωνα, δε, με τα στοιχεία του European Investment Monitor, η συμμετοχή της βιομηχανίας στις ΑΞΕ το 2021, αλλά και ολόκληρη την περίοδο 2000-2020, περιορίστηκε στο 20%, ενώ στην Ευρώπη, το 2021, διαμορφώθηκε στο 30%. Ωστόσο, στο σημερινό περιβάλλον δημιουργούνται οι συνθήκες για την αντιστροφή αυτής της τάσης, υπό την προϋπόθεση ότι θα αναλάβουμε συντονισμένη δράση σήμερα.
Στο πλαίσιο της τέταρτης έκδοσης της έρευνας EY Attractiveness Survey Ελλάδα 2022, η ΕΥ κατέθεσε μια σειρά από προτάσεις σχετικά με τους άξονες στους οποίους θα πρέπει να βασιστεί η πολιτική επαναβιομηχάνισης της χώρας. Βασική προτεραιότητα αποτελεί η απλούστευση των διαδικασιών και η μείωση του χρόνου των εγκρίσεων που απαιτούνται για τη δημιουργία μεταποιητικών μονάδων, ο εξορθολογισμός των όρων των περιβαλλοντικών αδειών και ο σαφής καθορισμός των βαθμών όχλησης των βιομηχανικών δραστηριοτήτων.
Είναι απαραίτητος, επίσης, ο χωροταξικός ανασχεδιασμός για όλες τις βιομηχανικές περιοχές, σε όλη την επικράτεια, και η ενίσχυση και επέκταση των βιομηχανικών πάρκων και των πάρκων logistics.
Η ενίσχυση της μεταποίησης στη σημερινή εποχή προϋποθέτει, και την ανάπτυξη ανθρώπινου δυναμικού με τις κατάλληλες δεξιότητες. Πρέπει, συνεπώς, να συνεχίσουμε να επανεξετάζουμε και να αναβαθμίζουμε όλα τα προγράμματα σπουδών στα Πανεπιστήμια της χώρας μας, με εξειδίκευση στις ειδικότητες που συνδέονται με τη βιομηχανική παραγωγή, και, παράλληλα, να δημιουργήσουμε και να αναβαθμίσουμε τις μεσαίες τεχνικές σχολές, με σκοπό τη δημιουργία σύγχρονων, καταρτισμένων και πιστοποιημένων επαγγελματιών, διαφόρων ειδικοτήτων, που σήμερα είναι σε υστέρηση, ή ακόμα και σε παντελή έλλειψη.
Η μείωση της φορολογίας των μεταποιητικών επιχειρήσεων που επενδύουν σημαντικά κεφάλαια σε επιλεγμένους παραγωγικούς τομείς με σημαντικό εξαγωγικό προσανατολισμό και με μεγάλη συμμετοχή στην πρόσληψη ανθρώπινου δυναμικού, αποτελεί σημαντική ενέργεια που θα μπορούσε να διερευνηθεί, ενώ αξίζει να εξεταστεί η ανάπτυξη νέων φορολογικών αποθηκών, σε επιλεγμένα λιμάνια ή ακόμα και περιοχές της ηπειρωτικής Ελλάδας (dry ports in mainland).
Είναι, τέλος, απαραίτητο να εξασφαλίσουμε κανόνες ισότιμου ανταγωνισμού μεταξύ ελληνικών και ξένων επιχειρήσεων και να προχωρήσουμε σε μια διεθνή καμπάνια για την προσέλκυση νέων ξένων – και ποιοτικών – επενδύσεων σε συγκεκριμένους τομείς της μεταποίησης.
Την τελευταία δεκαετία, παρά τη γενικότερη τάση αποβιομηχάνισης της χώρας, αλλά και την οικονομική κρίση, δημιουργήθηκαν και άνθισαν στην Ελλάδα μια σειρά από υποδειγματικές βιομηχανικές επιχειρήσεις με έντονη εξωστρέφεια σε νέους τομείς, που συνδέονται, με την τεχνολογία, την αγροδιατροφή, τα δομικά υλικά, τα υποβρύχια καλώδια, κ.α., πολλές από τις οποίες κατέχουν σήμερα ηγετική θέση παγκοσμίως στον κλάδο τους. Τα παραδείγματα αυτά μας δείχνουν τον δρόμο για τη δυναμική επαναβιομηχάνιση της χώρας.
* O κ. Θάνος Μαύρος είναι Εταίρος στην ΕΥ Ελλάδος, Επικεφαλής Τμήματος Εφοδιαστικής Αλυσίδας και Διεπιχειρησιακών Λειτουργιών EY Ελλάδος και EY Κεντρικής, Ανατολικής, Νοτιοανατολικής Ευρώπης και Κεντρικής Ασίας (CESA)