Σύμφωνα με τα ευρήματα πολυάριθμων επιστημονικών μελετών, καθώς και στοχευμένων ερευνών στο ανθρώπινο δυναμικό επιχειρήσεων και οργανισμών σε διεθνές επίπεδο, αναδεικνύεται η ισχυρή διασύνδεση μεταξύ των οικονομικών προβλημάτων και των προβλημάτων ψυχικής υγείας, με άμεσο αντίκτυπο τόσο στην χρηματοοικονομική όσο και στην γενικότερη ευημερία των πολιτών.
Σύμφωνα με το Money and Mental Health Policy Institute (2019), μία άσχημη χρηματοοικονομική κατάσταση συχνά οδηγεί σε ανησυχία και άγχος, παράγοντες οι οποίοι μπορούν να επηρεάσουν περαιτέρω τα οικονομικά των πολιτών.
Στις μελέτες του, το Money and Mental Health Policy Institute διαπίστωσε ότι:
- Το 46% των ατόμων με χρέη έχουν επίσης διαγνωστεί με κάποια διαταραχή ψυχικής υγείας.
- Το 86% των ατόμων με προβλήματα ψυχικής υγείας και χρέη υποστηρίζουν ότι το χρέος επιδεινώνει τα προβλήματα ψυχικής υγείας.
- Τα άτομα με κατάθλιψη και χρέη έχουν 4,2 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να συνεχίσουν να έχουν χρέη τους επόμενους 18 μήνες σε σύγκριση με τους ομολόγους τους χωρίς χρέη.
- Όσοι έχουν χρέη είναι 3 φορές πιο πιθανό να σκεφτούν την αυτοκτονία λόγω αυτών των χρεών.
Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό, η σχέση μεταξύ των παραγόντων αυτών δεν ανάγεται σε μία σαφώς καθορισμένη σχέση αιτίου και αιτιατού (αποτελέσματος), καθώς κάθε μία κατάσταση μπορεί αυτοδύναμα, αλλά και συνδυαστικά ως προς την προηγούμενη αυτής, να τροφοδοτήσει την δημιουργία της επόμενης, οδηγώντας όμως παράλληλα και στην χειροτέρευση των επιπτώσεων των προηγούμενων καταστάσεων. Κατά συνέπεια, δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος στον οποίο μία σειρά αρνητικών παραγόντων εντείνονται και επιδεινώνουν την επίδραση κάθε επόμενου, χωρίς να αποτυπώνεται ένα σαφώς καθορισμένο σημείο έναρξης.
Ας δούμε λοιπόν τα τέσσερα διακριτά στάδια του φαύλου κύκλου των οικονομικών προβλημάτων και των προβλημάτων ψυχικής υγείας:
- Δημιουργία ή ενίσχυση υπαρχόντων προβλημάτων ψυχικής υγείας.
- Τα προβλήματα ψυχικής υγείας δυσχεραίνουν την δυνατότητα του ατόμου να εργαστεί και να κερδίσει χρήματα, να τα διαχειριστεί και να τα ξοδέψει σωστά, καθώς επίσης και να ζητήσει βοήθεια για την αντιμετώπιση των προβλημάτων του.
- Δημιουργία ή ενίσχυση υπαρχόντων οικονομικών προβλημάτων.
- Τα οικονομικά προβλήματα προκαλούν ανησυχία και άγχος, καταστάσεις οι οποίες οξύνονται μέσω των διαδικασιών ενημέρωσης και είσπραξης ληξιπρόθεσμων οφειλών, καθώς και λόγω της αδυναμίας εξασφάλισης των απαραίτητων για την αξιοπρεπή διαβίωση αγαθών.
Αν λοιπόν αναλογιστούμε τα σημαντικά δυνητικά αποτελέσματα των παραπάνω παραγόντων στην ευημερία των ατόμων και των οικογενειών τους, ιδιαίτερα σε μία εποχή στην οποία ο πληθωρισμός, η υπερχρέωση και οι διάφορες γεωπολιτικές αναταράξεις και υγειονομικές κρίσεις επιδεινώνονται σε παγκόσμιο επίπεδο, η ενίσχυση της χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης πρέπει να αποτελέσει την πρώτη μας απόκριση ως κοινωνία στην καταπολέμηση του διαγνωσθέντος αυτού φαινομένου. Η ενίσχυση της χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης μπορεί να αποτελέσει μία μείζονος σημασίας ενέργεια όχι μόνο για τον περιορισμό των επιπτώσεων των αναφερόμενων παραγόντων, αλλά εν τέλει και για το σπάσιμο του φαύλου κύκλου των οικονομικών προβλημάτων και των προβλημάτων ψυχικής υγείας.
Η χρηματοοικονομική εκπαίδευση με στόχο την δόμηση ενός υψηλού επιπέδου χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού θα πρέπει να αποτελεί άμεση και διαρκή προτεραιότητα της παγκόσμιας κοινότητας, καθώς σήμερα περισσότερο από κάθε άλλη εποχή, ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός αποτελεί απαραίτητη δεξιότητα για όλους τους πολίτες, όχι μόνον για την επιτυχή πλοήγησή τους στο χρηματοπιστωτικό σύστημα όπως εσφαλμένα θεωρούν κάποιοι, αλλά πολύ περισσότερο για την εξασφάλιση της χρηματοοικονομικής και της γενικότερης ευημερίας τους για όλη την διάρκεια της ζωής τους.
Και βέβαια, με σκοπό τον περιορισμό τόσο των οικονομικών προβλημάτων όσο και των προβλημάτων ψυχικής υγείας που οφείλονται στην οικονομική δυσχέρεια και το χρηματοοικονομικό άγχος, η χρηματοοικονομική εκπαίδευση πρέπει να είναι ολιστική και συμπεριληπτική, να καλύπτει αποτελεσματικά όλες τις ηλικιακές και κοινωνικές ομάδες και να προσφέρεται από σχολεία, πανεπιστήμια, εξειδικευμένους κρατικούς και μη κρατικούς φορείς, σε όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες, ακόμα και στο εργασιακό περιβάλλον των πολιτών με την άμεση συμμετοχή και την βαθιά δέσμευση των επιχειρήσεων και των οργανισμών.
* Ο Ελευθέριος Κ. Νικολάου είναι Διπλωματούχος Μηχανικός Παραγωγής και Διοίκησης, MBA, Γενικός Διευθυντής του Ινστιτούτου Χρηματοοικονομικού Αλφαβητισμού.