Βασικός κανόνας της πολιτικής είναι ο ακόλουθος: Δεν εντάσσεται η οικονομία στα πολιτικά παιγνίδια της χώρας και δεν αποσταθεροποιείται μέσα από αυτά! Η αποσταθεροποίηση, καθώς κατεβάζει τον πήχη των δυνατοτήτων της, λειτουργεί ως μπούμερανγκ ακόμη και σε κάθε κυβέρνηση που ελπίζει ότι θα ξαναέρθει στην εξουσία. Οπότε, το σημείο επανεκκίνησης κάθε νέας κοινοβουλευτικής περιόδου είναι χειρότερο από το σημείο τερματισμού της προηγούμενης.
Αν ο πρωθυπουργός της χώρας έχει (ή είχε) σκοπό να μην κάνει πρόωρα εκλογές αυτό όφειλε να το δείξει (ή να το έδειχνε) με τις πράξεις του και όχι απλώς με τις δηλώσεις του. Δε χρειάζεται βέβαια τα τονισθεί ότι η εκλογολατρεία ταράσσει την οικονομία, η οποία μπαίνει σε κατάσταση στασιμότητας, ό,τι χειρότερο σήμερα.
Έτσι, όσοι σκέπτονται να κάνουν νέες επενδύσεις ή να επεκτείνουν τη δουλειά τους, ακολουθούν τη λογική της αναμονής, επειδή δεν έχουν την παραμικρή πρόθεση να αναλάβουν περιττούς κινδύνους ρισκάροντας τα χρήματά τους. Αυτοί δεν χάνουν περιμένοντας, χάνει όμως η χώρα σε παραγωγή, σε απασχόληση και σε ΑΕΠ λόγω της αναμονής που προκαλεί η λογοτεχνία των πρόωρων εκλογών.
Για τα μέλη της κυβέρνησης, χωρίς ιδιαίτερη πολιτική εμπειρία, χωρίς γνώση του αντικειμένου που διοικούν και ενώ δεν έχουν δουλέψει ποτέ στη ζωή τους ή εργάστηκαν για το θεαθήναι, τα προαναφερθέντα ίσως είναι ακατανόητα ή θεωρούνται υπερβολικά. Ζουν στον δικό τους κόσμο, ο οποίος κινείται στον ακόλουθο μύθο ή σύνθημα: Θα τα διορθώσουμε όλα, ακόμη και ό,τι λάθος κάναμε, μόλις ξαναέρθουμε στην εξουσία! Αγνοούν κύριους κανόνες της αγοράς που έχει τους δικούς της ρυθμούς και που δεν ανατρέπονται από τις προθέσεις ή τους στοχασμούς τους.
Η τριβή των κυβερνητικών στελεχών με την καθημερινή ζωή και την αγορά είναι βασικές συνιστώσες επιτυχίας. Κατά τον χρόνο της τελευταίας αναθεώρησης του Συντάγματος έγινε η εξής πρόταση, που αφορούσε στο Άρθρο 55 περί προσόντων εκλογιμότητας. (βλ. αναλυτικότερα, http://mardas.eu/2017/06/14/προτασεισ-για-την-αναθεωρηση-του-συντ/ «Προϋπόθεση για την εκλογή στο αξίωμα του βουλευτή αποτελεί αποδεδειγμένη εργασιακή εμπειρία τουλάχιστον τεσσάρων (4) ετών συνολικά (Στοιχείο που αποδεικνύεται από τις καταβολές των προβλεπομένων χρηματικών ποσών σε Ταμεία της Κοινωνικής Ασφάλισης)».
Και φυσικά η πρότασή μου αυτή δεν έγινε αποδεκτή από όλες τις πλευρές του Κοινοβουλίου. Ισχύει βέβαια σε κάποιες χώρες. Πώς είναι δυνατόν όμως σε κυβέρνηση που έχει να διαχειριστεί μια κρίση, ένας γόνος –και όχι μόνο– πολιτικής οικογένειας που ουδέποτε εργάστηκε, μπορεί να κατανοήσει τους μηχανισμούς λειτουργίας της οικονομίας ενώ καλείται να τους χρησιμοποιήσει ως εργαλεία παραγωγής πολιτικής;
Όταν το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) σημειώνει ότι η μελλοντική πενιχρή μεγέθυνση του Ακαθαρίστου Εγχωρίου Προϊόντος (ΑΕΠ) της χώρας θα είναι της τάξης στο 1%, τότε η οποιαδήποτε κυβέρνηση δεν κινείται στη λογική αυτή που επιβεβαιώνει το ΔΝΤ προκαλώντας αστάθεια στην οικονομία με την πρακτική της. Απλώς επιδιώκει να ανατρέψει τις εν λόγω δυσμενείς προβλέψεις ακολουθώντας άλλη τακτική. Αυτή είναι ο μπούσουλας κάθε φορέα που επηρεάζει την οικονομία.
Η οικονομία και οι παίχτες της κινούνται σύμφωνα με το σήμα που εκπέμπει η κυβερνητική πολιτική και τις προσδοκίες που προκαλεί η ίδια. Η αντιπολίτευση έχει τον δικό της ρόλο, ασκεί την κριτική που προβλέπεται, έχει τους δικούς της στόχους και μέθοδο, δεν κυβερνά όμως! Όλοι κινούνται σύμφωνα με τις επιλογές της κυβέρνησης.
Τι σημαίνει σήμερα η διενέργεια πρόωρων εκλογών μέσα στο 2022. Αρχικά εκτιμάται ότι το 2023 θα είναι χειρότερο από φέτος σε όρους αύξησης του ΑΕΠ της χώρας, ενώ ο πληθωρισμός θα πλησιάσει τους στόχους της ΕΕ το 2026 (βλ. τα σενάρια του οίκου Moody’s).
Ως προς το θετικό σενάριο της περιόδου, δεν θα υπάρχει πίεση από την ΕΕ για να επιστρέψουμε το 2023 στα συμφωνηθέντα ως προς τη δημοσιονομική πειθαρχία. Επίσης, το Δημοσιονομικό Σύμφωνο της ΕΕ του 2019, που είναι σε αναστολή, δεν θα τεθεί σε εφαρμογή. Από την άλλη, όμως, οι πρόωρες εκλογές συζητούνται σε περιβάλλον ανατροπών ως προς την αύξηση του ΑΕΠ της χώρας για το 2022, σε καθεστώς ισχυρών πληθωριστικών πιέσεων και ακριβού πλέον δανεισμού, αν ποτέ χρειαστεί να γίνει, και με χρέος που δεν είναι μακριά από το 200% του ΑΕΠ. Σε όλα αυτά προστίθενται και οι καταστροφικές πυρκαγιές της θερινής περιόδου, που μάλλον τις μεταθέτουν χρονικά.
Οι χαλαρές πιέσεις εκ μέρους της ΕΕ αποτρέπουν τις πρόωρες εκλογές, το εσωτερικό όμως μέτωπο τις προκαλεί. Οι χαλαρές πιέσεις εκ μέρους της ΕΕ προκλήθηκαν λόγω ουκρανικής κρίσης, ενώ τον Φεβρουάριο-Μάρτιο του 2022 η εικόνα που δινόταν από τις Βρυξέλλες ήταν τελείως διαφορετική, προκαλώντας τις εκλογές πρόωρα.
Όσο σέρνεται η εκλογολογία με πρωτοβουλία της κυβέρνησης για πρόωρες εκλογές, τόσο οι εσωτερικές πιέσεις θα γίνονται αφόρητες αφού η αγορά παγώνει, ενώ ο κίνδυνος και η ανασφάλεια κερδίζουν έδαφος προκαλώντας ζημίες.
Ως προς τους υποστηριχτές των πρόωρων εκλογών όλων των κομμάτων της εξουσίας, αυτές αν γίνονταν, έπρεπε να λάβουν χώρα τον Φεβρουάριο ή Μάρτιο του 2022. Η οποιαδήποτε νέα κυβέρνηση θα είχε όλη την άνεση τότε να συντάξει τον δικό της κρατικό προϋπολογισμό της επόμενης χρονιάς και να ετοιμαστεί έγκαιρα, ενόψει των εμποδίων και περιορισμών του 2023 και μετά.
Εφόσον θεωρεί λοιπόν η κυβέρνηση ότι βιώνει ένα νέο success story, τότε οι εκλογές να γίνουν στο χρόνο που προβλέπει το Σύνταγμα. Τότε, ή θα επωμισθεί το κόστος των επιλογών της, με ό,τι αυτό συνεπάγεται ή θα δρέψει τις όποιες δάφνες! Δεν είναι δυνατόν όμως οι πρόωρες εκλογές να χρησιμοποιούνται ως σανίδα σωτηρίας ή ως άλλοθι με τη βοήθεια του οποίου θα δικαιολογήσει και αυτή η κυβέρνηση, τους ακατάλληλους χειρισμούς της κατά την περίοδο που διανύουμε.
* Ο Δημήτρης Μάρδας είναι Καθηγητής Τμήματος Οικονομικών Επιστημών, π. Αν. Υπουργός Οικονομικών και Υφ/γός Εξωτερικών.