Σε προηγούμενη αρθρογραφία μας αναφερθήκαμε στο δικαίωμα της μειοψηφίας να ζητήσει την εξαγορά των μετοχών της από την ΑΕ. Θα μας απασχολήσει εδώ μια αντίστοιχη αξίωσή της: Εκείνη που αφορά την αξίωση εξαγοράς των μετοχών του μειοψηφούντος από τον πλειοψηφούντα μέτοχο.
Έννοια
Το δικαίωμα εξαγοράς που επιχειρούμε να προσεγγίσουμε στο παρόν, συνιστά δικαίωμα εξόδου των μετόχων της μειοψηφίας (έως 5% του μετοχικού κεφαλαίου) έναντι ανταλλάγματος («sell out»). Τις μετοχές αποκτά, υποχρεωτικά-σε περίπτωση ευδοκίμησης της σχετικής δικαστικής διαδικασίας, ο πλειοψηφών μέτοχος (95%+ του μετοχικού κεφαλαίου)˙o τελευταίος, μάλιστα, θα οφείλει και το αντάλλαγμα/τίμημα που, δικαστικά, θα οριστεί.
Σκοπός
Το συγκεκριμένο δικαίωμα εξαγοράς στοχεύει στην προάσπιση των συμφερόντων της μειοψηφίας. Για την «έξοδο» των μειοψηφούντων μετόχων δεν απαιτείται η συνδρομή συγκεκριμένου λόγου. Αρκούν συγκεκριμένοι συσχετισμοί μειοψηφίας/πλειοψηφίας και η δικαστική διάγνωση των, κατά νόμο, προϋποθέσεων.
Ο απεγκλωβισμός της μειοψηφίας από την ΑΕ γίνεται με ταυτόχρονη-άμεση ενίσχυση της μετοχικής θέσης του πλειοψηφούντος μετόχου. Ο μικρομέτοχος αποδεσμεύεται από ένα μετοχικό σχήμα στο οποίο οι ισορροπίες δυνάμεων έχουν σημαντικά μεταβληθεί, σε σχέση με όσες ίσχυαν κατά την ίδρυση της ΑΕ ή κατά την είσοδό του σε αυτήν. Η δυνητικά διαμορφούμενη, με την άσκηση του συγκεκριμένου δικαιώματος, «ενός ανδρός αρχή» είναι ενδεχόμενο να είναι προβληματική σε ουσιαστικό και, ιδίως, νομικό επίπεδο˙ ενδεχομένως, όμως, να είναι και, υπό προϋποθέσεις, επωφελής.
Δημόσια πρόταση(;)
Το εδώ διερευνώμενο δικαίωμα (για την αγορά των μετοχών του μειοψηφούντος από τον πλειοψηφούντα μέτοχο) ισχύει και επί εισηγμένων. Με την επιφύλαξη, πάντως, των διατάξεων και διαδικασίας σχετικά με την υποβολή δημόσιας πρότασης για την αγορά κινητών αξιών. Οι τελευταίες, ως ειδικότερες, ορθότερο είναι να θεωρηθεί ότι αποκτούν προβάδισμα εφαρμογής. Αποκλείεται, άλλωστε, η παράλληλη εφαρμογή τους. Στο παρόν, πάντως, αποκλειστικά θα περιοριστούμε στις μη εισηγμένες ΑΕ.
Ποσοστά μειοψηφούντος και πλειοψηφούντος
- Το (έως) 5% ποσοστό του μειοψηφούντος
Ο φορέας του δικαιώματος εξαγοράς θα πρέπει, αυτονοήτως, να είναι μέτοχος-αδιάφορο όμως αν κατέχει κοινές ή προνομιούχες μετοχές. Ο μέτοχος μειοψηφίας πρέπει να κατέχει ποσοστό έως 5% του συνολικού (αναληφθέντος και όχι, κατ’ ανάγκη, καταβεβλημένου) μετοχικού κεφαλαίου. Το συγκεκριμένο δικαίωμα είναι δυνατό, επομένως, να γεννηθεί σε περισσότερους του ενός μικρομετόχους. Εναπόκειται, τότε, στον καθένα από αυτούς να αξιώσει (ή μη) την εξαγορά των μετοχών του από τον πλειοψηφούντα (με 95%+ ποσοστό του συνολικού μετοχικού κεφαλαίου).
Το 95%+ ποσοστό του πλειοψηφούντος
- Η διαμόρφωση του 95%+ ποσοστού
Ο πλειοψηφών μέτοχος θα πρέπει να συγκεντρώνει (κατά λογική ακολουθία με την προηγούμενη προϋπόθεση) ποσοστό μεγαλύτερο του 95% του συνολικού (έστω και, μόνον, αναληφθέντος) μετοχικού κεφαλαίου. Η συγκέντρωση του εν λόγω ποσοστού θα πρέπει να έχει λάβει χώρα σε χρόνο μεταγενέστερο της ίδρυσης της ΑΕ.
Γίνεται δεκτό, ωστόσο, ότι το εν λόγω δικαίωμα ασκείται και στην περίπτωση που ο πλειοψηφών μέτοχος κατείχε κατά την ίδρυση ποσοστό μεγαλύτερο από 95%, έπειτα μειώθηκε κάτω από αυτό μεταβιβάζοντας μετοχές του, και εκ νέου το υπερέβη.
- Ο συνυπολογισμός στο 95%+
Το συγκεκριμένο (υπερβάλλον του 95%) ποσοστό δεν απαιτείται να κατέχεται αποκλειστικά από έναν μέτοχο. Συνυπολογίζονται τα ποσοστά που κατέχουν: (α) συνδεδεμένες με αυτόν επιχειρήσεις και (β) τα στενά μέλη της οικογένειας του (close family member) ενδεικτικά: ο (η) σύζυγος ή ο (η) σύντροφος με τον (την) οποίο (α) συγκατοικεί ο πλειοψηφών μέτοχος, τα εξαρτώμενα μέλη, συμπεριλαμβανομένων ανιόντων ή κατιόντων, του προσώπου ή του(της) συζύγου του(της) ή του(της) συντρόφου του(της), με τον(την) οποίο(α) συγκατοικεί.
- Απόκτηση και Διατήρηση του 95%
Δεν είναι αναγκαίος συγκεκριμένος, ελάχιστος, χρόνος διακράτησης του συγκεκριμένου, αυξημένου, ποσοστού από τον πλειοψηφούντα μέτοχο προκειμένου να γεννηθεί το εδώ εξεταζόμενο δικαίωμα. Δεν είναι, όμως, ανεκτή η (σκόπιμη ή κατά το φαινόμενο) μείωση του μετοχικού ποσοστού του πλειοψηφούντος με σκοπό την καταστρατήγηση της ανωτέρω υποχρέωσής του.
Προθεσμία άσκησης
Ο νομιμοποιούμενος ενεργητικά μέτοχος μειοψηφίας έχει τη δυνατότητα να ασκήσει αγωγή για την εξαγορά των μετοχών του εντός αποκλειστικής/αποσβεστικής προθεσμίας πέντε ετών. Εκκινεί η συγκεκριμένη προθεσμία με την απόκτηση από τον πλειοψηφούντα μέτοχο της κυριότητας μετοχών με τις οποίες υπερβαίνει το 95% του μετοχικού κεφαλαίου της ΑΕ.
Η άσκηση του δικαιώματος εξαγοράς
Το δικαίωμα εξαγοράς ασκείται με αγωγή ενώπιον του Μονομελούς Πρωτοδικείου της έδρας της ΑΕ. Ενεργητικά νομιμοποιείται, όπως ήδη αναφέρθηκε, ο μέτοχος (ή οι μέτοχοι) μειοψηφίας με ποσοστό 5% (ή μικρότερο). Παθητικά νομιμοποιείται, αυτονοήτως, ο πλειοψηφών μέτοχος. Κατά την ορθότερη (μη νομολογιακά, όμως, κρατούσα) άποψη και οι μέτοχοι το ποσοστό των μετοχών των οποίων συνυπολογίζεται. Το δικαίωμα του μειοψηφούντος μετόχου ΑΕ για (αναγκαστική) εξαγορά των μετοχών του από τον πλειοψηφούντα (ιδιοκτήτη μετοχών του 95%+ του μετοχικού της κεφαλαίου) είναι πρόδηλο πως τα συμφέροντα του πρώτου εξυπηρετεί.
Από μιαν άλλη οπτική γωνία, όμως, και τα συμφέροντα του πλειοψηφούντος αλλά και της ίδιας της εταιρείας εξυπηρετούνται και προάγονται: απαλλάσσονται, αμφότεροι, από έναν (κατά κανόνα) όχι φιλικό-μειοψηφούντα μέτοχο. Η ομόθυμη υποστήριξη των εναπομενόντων θα συμβάλλει, αναμφίβολα, προς τη θετική κατεύθυνση.
Θα μπορούσε, άραγε, να αναγνωριστεί στον πλειοψηφούντα μέτοχο η πρωτοβουλία των κινήσεων για μια αντίστοιχη εξαγορά; Η απάντηση σε επόμενη αρθρογραφία μας.
* Ο Σταύρος Κουμεντάκης είναι Managing Partner Koumentakis and Associates Law Firm