Αν κάποιος διαμορφώνει την κοσμοαντίληψή του στη βάση των τηλεοπτικών βραδινών δελτίων ειδήσεων, θα έχει σίγουρα καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η πολεμική σύρραξη Ελλάδας και Τουρκίας είναι θέμα ημερών. Ως αποτέλεσμα κυρίως των «προκλητικών» και «παραληρηματικών», όπως χαρακτηρίζονται συλλήβδην οι δηλώσεις του Τούρκου προέδρου και άλλων αξιωματούχων.
Όμως μία τέτοια ερμηνεία της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής και των στόχων της, ενώ πιθανώς να ήταν η ενδεδειγμένη σε άλλες χρονικές στιγμές και περιόδους, δεν νομίζω ότι είναι η σωστή αυτήν ακριβώς τη στιγμή.
Διότι ο στόχος της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής τους τελευταίους μήνες είναι να εδραιώσει την εικόνα της Τουρκίας ως του «Μεγάλου Ειρηνοποιού», ως μιας τοπικής υπερδύναμης που έχει τη δυνατότητα να παρεμβαίνει με διαμεσολαβητικό ρόλο σε παγκόσμιες κρίσεις όπως αυτή μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας.
Και ένας τέτοιος στόχος δεν συνάδει λογικά με πολεμικές περιπέτειες στο Αιγαίο. Όπως λέει ο καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης Baris Kesgin του Πανεπιστημίου Elon της Βόρειας Καρολίνας: «Aυτή τη στιγμή ο Ερντογάν επιθυμεί τη διεθνή αναγνώριση ότι η Τουρκία είναι ένας σημαντικός παράγων και η κρίση στην Ουκρανία τού δίνει την ευκαιρία».
Με άλλα λόγια, αυτή τη στιγμή ο στόχος της Τουρκίας είναι να αποκτήσει «soft power» ως ειρηνοποιού, κάτι που οπωσδήποτε μακροπρόθεσμα της επιτρέπει να προωθήσει τους γεωστρατηγικούς της στόχους. Και έχει κάνει αναμφίβολα σημαντικά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση.
Το γεγονός ότι ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών συναντήθηκε στην Τουρκία με τον Ουκρανό ομόλογό του αποτελεί, ανεξαρτήτως αποτελέσματος, ένα συμβολικό γεγονός τεράστιας σημασίας. Οπως ακριβώς και το γεγονός ότι ο Ερντογάν παραμένει προνομιακός συνομιλητής τόσο του Πούτιν όσο και του Ζελένσκι, κάτι που δεν ισχύει για πολλούς νατοϊκούς ηγέτες.
Η Τουρκία επιχειρεί το πολύ δύσκολο εγχείρημα να εξισορροπεί μεταξύ Ουκρανίας-ΝΑΤΟ, από τη μία, και Ρωσίας από την άλλη. Αφενός, έχει οπλίσει την Ουκρανία με μεγάλο αριθμό φτηνών drones που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στις αρχές της ρωσικής εισβολής, αφετέρου, όμως, αρνείται να συμμετάσχει στις δυτικές κυρώσεις.
Ενώ ασκεί κριτική στην παράνομη και αιματηρή επίθεση της Ρωσίας εναντίον της Ουκρανίας, εντούτοις οι δηλώσεις του Ερντογάν δεν χαρακτηρίζονται από τον μανιχαϊσμό της πάλης του Καλού με το Κακό, που σημαδεύει το αφήγημα των περισσότερων ηγετών της Δύσης, ιδιαίτερα της Κομισιόν.
Ενα άλλο πολύ σημαντικό στοιχείο που ενισχύει την προσπάθεια απόκτησης soft power από την Άγκυρα είναι προφανώς ο διαμεσολαβητικός ρόλος που παίζει, στην προσπάθεια να υπάρξει ασφαλής διέλευση για να διοχετευθούν τα σιτηρά της Ουκρανίας στις διεθνείς αγορές και να μετριασθεί ο κίνδυνος διεθνούς λιμού, ιδιαίτερα μεταξύ των φτωχών χωρών. H Τουρκία είναι η μόνη νατοϊκή χώρα που εμπλέκεται σε ένα θέμα που είναι καθοριστικής σημασίας για την επιβίωση εκατομμυρίων ανθρώπων.
Φυσικά δεν είναι μόνο η απόκτηση soft power και διεθνούς αναγνώρισης που βρίσκεται στη βάση της προσπάθειας του Ερντογάν να αποκτήσει την αίγλη του ειρηνοποιού. Υπάρχουν και πιο πεζά κίνητρα όπως οι ερχόμενες εκλογές, τις οποίες λόγω της οικονομικής κατάστασης της Τουρκίας κινδυνεύει να τις χάσει.
«Οι εκλογές το 2023 έχουν εμφανισθεί στο ορίζοντα», υποστηρίζει ο Kesgin, προσθέτοντας ότι ο Ερντογάν «ελπίζει να έχει επιτυχίες στις διεθνείς του προσπάθειες, έτσι ώστε μετά να ρυθμίσει τα εσωτερικά θέματα σε σχέση με αυτές τις διεθνείς επιτυχίες».
Πάντως ανεξαρτήτως κινήτρων, η προσπάθεια του Τούρκου Προέδρου να αναγνωρισθεί παγκοσμίως ως ειρηνοποιός, χωρίς να αποκλείει, εντούτοις, λογικά μετριάζει τη διάθεσή του να εμπλακεί σε συγκρούσεις που θα έθεταν σε κίνδυνο αυτό τον κυρίαρχο σήμερα στόχο της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής.