Οι κύκλοι χαρακτηρίζουν όλες τις πτυχές της ζωής μας. Μπορούν να έχουν πολύ μικρή διάρκεια, όπως για παράδειγμα αυτή του κύκλου ζωής ενός ζωυφίου που ζει μόνο λίγες μέρες, έως δισεκατομμύρια χρόνια που διαρκεί ο κύκλος ζωής ενός πλανήτη.
Σε όποια αγορά και αν αναφερθούμε, περνά από τις ίδιες φάσεις που είναι επαναλαμβανόμενες. Ανεβαίνουν, κορυφώνονται, βυθίζονται και μετά αναδύονται. Όταν ολοκληρωθεί ένας κύκλος της αγοράς, αρχίζει ο επόμενος.
Το πρόβλημα συνήθως προκύπτει καθώς οι περισσότεροι επενδυτές είτε αδυνατούμε να αναγνωρίσουμε ότι οι αγορές είναι κυκλικές, είτε ξεχνούμε ότι είναι φυσιολογικό να έρθει το τέλος της τρέχουσας φάσης της αγοράς. Μια άλλη σημαντική πρόκληση είναι ότι ακόμα και όταν αποδεχόμαστε την ύπαρξη κύκλων, είναι σχεδόν αδύνατο να επιλέξουμε σωστά το πάνω ή το κάτω μέρος σε καθένα από αυτούς.
Οι φάσεις
Η φάση της συσσώρευσης ξεκινά όταν μια αγορά έχει σημειώσει τα χαμηλά της και οι οι πρώιμοι επενδυτές (διαχειριστές έξυπνων χρημάτων και έμπειροι συμμετέχοντες) αρχίζουν να τοποθετούνται, εκτιμώντας ότι τα χειρότερα έχουν περάσει. Σε αυτή τη φάση, οι αποτιμήσεις είναι πολύ ελκυστικές και το γενικό κλίμα της αγοράς εξακολουθεί να είναι αρνητικό. Όλοι πιστεύουν ότι η πτωτική πορεία θα συνεχιστεί και τα άρθρα στα μέσα ενημέρωσης παρουσιάζουν ακόμα την καταστροφή. Ωστόσο, οι τιμές κινούνται πλάγια και για κάθε πωλητή που αποφασίζει να «βγει», υπάρχει ένας αγοραστής να εκμεταλλευτεί τις «εκπτώσεις». Σταδιακά το κλίμα της αγοράς αρχίζει να αλλάζει από αρνητικό σε ουδέτερο.
Στο στάδιο της ανόδου, η αγορά αρχίζει να κινείται ψηλότερα. Μια μεγαλύτερη ομάδα επενδυτών, η πρώιμη πλειονότητα, αρχίζει να συμμετέχει. Αυτή η ομάδα αποτελείται κυρίως από τεχνικούς αναλυτές που, βλέποντας ότι η αγορά επιτυγχάνει υψηλότερα χαμηλά και υψηλότερα υψηλά, αναγνωρίζουν ότι η κατεύθυνση και το συναίσθημα της αγοράς έχουν αλλάξει.
Τα άρθρα στα μέσα ενημέρωσης αρχίζουν να συζητούν την πιθανότητα ότι τα χειρότερα είναι πίσω μας. Καθώς αυτή η φάση ωριμάζει, όλο και περισσότεροι επενδυτές εισέρχονται και η ρευστότητα στο σύστημα αυξάνεται σημαντικά. Εδώ αρχίζει ο φόβος να μετατρέπεται σε απληστία και η θεωρία του «περισσότερο ανόητου» κυριαρχεί. Κάποιοι όμως, έχουν αρχίσει να πουλούν συστηματικά.
Στη φάση της διανομής, οι πωλητές αρχίζουν να κυριαρχούν. Αυτό το μέρος του κύκλου προσδιορίζεται από μια περίοδο κατά την οποία το ανοδικό συναίσθημα της προηγούμενης φάσης μετατρέπεται σε μικτό συναίσθημα.
Οι τιμές μπορεί συχνά να διατηρούνται σε ένα περιορισμένο εύρος συναλλαγών, που μπορεί να διαρκέσει μερικές εβδομάδες ή και μήνες. Μπορεί όμως και να ολοκληρωθεί απότομα, εάν επιταχυνθεί από ένα έντονα αρνητικό γεωπολιτικό γεγονός ή εξαιρετικά άσχημα οικονομικά νέα. Πρόκειται για μια πολύ συναισθηματική περίοδο για τις αγορές, καθώς οι επενδυτές κυριεύονται από περιόδους πλήρους φόβου που διανθίζονται με ελπίδα, ακόμη και απληστία. Τα άρθρα που βλέπουν το φως της δημοσιότητας είναι πότε αρνητικά και πότε θετικά. Οι αποτιμήσεις είναι σε περιπτώσεις ακραίες και οι επενδυτές αξίας βρίσκονται ήδη στο περιθώριο.
Στο στάδιο της πτώσης, τα πράγματα είναι επώδυνα για όσους εξακολουθούν να κατέχουν θέσεις. Πολλοί παραμένουν επειδή η αξία της επένδυσής τους έχει πέσει κάτω από αυτό που πλήρωσαν, ρίχνοντας ορισμένες φορές περισσότερα νέα «υγιή» χρήματα. Εδώ ο Τύπος αναφέρεται έντονα στα αρνητικά, που είναι πραγματικά βέβαια, οι τοποθετήσεις των αρθρογράφων υποδηλώνουν το ενδεχόμενο τα πράγματα να εξελιχθούν ακόμα χειρότερα και το αρνητικό σπιράλ της αυτοεκπληρούμενης προφητείας εξελίσσεται.
Συνήθως μόνο όταν η αγορά έχει βυθιστεί (έχοντας χάσει 30%, 40% ή περισσότερο), πολλοί από αυτούς που τοποθετήθηκαν κατά τη διάρκεια της φάσης ανόδου ή διανομής εγκαταλείπουν απογοητευμένοι. Δυστυχώς για αυτούς, η συμπεριφορά τους είναι ένα σπουδαίο σήμα αγορών για τους πρώιμους επενδυτές (πρώτη φάση) και ένα σημάδι ότι επίκειται ο «πάτος». Βέβαια τα οφέλη θα τα γευτούν οι τελευταίοι.
Η έννοια της διαφοροποίησης
Σε συνέχεια των παραπάνω, όλοι έχουμε αναγνωρίσει ότι δεν βρισκόμαστε στις φάσεις ένα και δύο. Θα έλεγα πως ο δημόσιος λόγος έχει αρχίσει να διαμορφώνει ρητορική της πτωτικής φάσης, το ίδιο και τα σημάδια που διαβάζουν οι τεχνικοί αναλυτές. Οι αγορές είναι γεμάτες διπλές, τριπλές κορυφές, χαμηλότερα χαμηλά, διασπάσεις ανοδικών τάσεων, έντονες πτώσεις κ.λπ. Να μην ξεχνάτε, το ίδιο κάνω κι εγώ σε ένα βαθμό με αυτές τις γραμμές. Όμως θα πάω ένα βήμα παρακάτω.
Δεν με ενδιαφέρει να γίνω «Κασσάνδρα», ποτέ δεν με ενδιέφερε. Με ενδιαφέρει στην αυγή αυτής της νέας περιόδου να μας υπενθυμίσω τη μεγάλη εικόνα. Τον κύκλο. Η ανοδική φάση δίνει τη θέση της στη διανομή που μπορεί να κρατήσει ακόμα και μήνες (Ιούλιος 2019 - Φεβρουάριος 2020 στο Χρηματιστήριο Αθηνών) και έχει πάντα ευκαιρίες. Η διανομή στην πτώση. Όμως πάντα ξεκινά ένας επόμενος κύκλος. Έτσι είναι ολόκληρη η ζωή μας. Προσωπική, οικογενειακή, επιχειρηματική και επενδυτική.
Αν κλείσουμε τις αποφάσεις μας σε μια φάση, αν επενδύσουμε το σύνολο της περιουσίας μας σε μια στιγμή ή σε μια επιχειρηματική δράση, αν αυξήσουμε υπερβολικά τον δανεισμό, αν «κλειστούμε» με έναν προμηθευτή, τα πράγματα μπορεί να εξελιχθούν δραματικά.
Και κάπου εδώ εισέρχεται η έννοια της διαφοροποίησης. Δηλαδή της διαχείρισης του κινδύνου κατά τη διάρκεια των κύκλων. Μιας διαχείρισης στις τοποθετήσεις, στη γεωγραφική θέση και στον χρόνο.
Πάντα με την αισιοδοξία της αρχής του νέου κύκλου.
(*) Founder & CEO, Koubaras Ltd (Συμβουλευτική εταιρεία που δίνει έμφαση στις λύσεις και την άμεση εφαρμογή τους στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις) Αντιπρόεδρος, AI CATALYST (Όμιλος Τεχνητής Νοημοσύνης)