Στη χώρα μας, και όχι μόνο, μετά την οικονομική κρίση και την πανδημία, η ανάπτυξη της οικονομίας είναι το ζητούμενο. Επειδή όμως χιλιάδες σελίδες έχουν γραφτεί για το θέμα, πολύ λίγα θα είχα, αν είχα τελικά, να προσθέσω στον τομέα, αν δεν έγραφα σήμερα με μια διαφορετική οπτική.
Σε όλους μας αρέσουν οι εύκολες λύσεις. Επιλέγουμε το εύκολο ή ακόμα χειρότερα το ευκολόπεπτο και συχνά σχεδιάζουμε το μέλλον με προχειρότητα, αφήνοντας στην τύχη πολλά πράγματα. Οδηγούμενοι από το θαύμα των επιδοτήσεων και άλλες φορές του εύκολου δανεισμού, δημιουργήσαμε σε όλο τον κόσμο ένα «σύγχρονο» οικονομικό μοντέλο.
Ειδικότερα, στη σύγχρονη Ελλάδα η καινοτομία, η επιχειρηματικότητα και η ανταγωνιστικότητα νοσούν βαριά, όμως η οικονομική ανάπτυξη μπορεί να είναι μεγάλη. Με άλλα λόγια, μερικά χρόνια πριν, η ευημερία είχε επιτευχθεί με έναν τρόπο που δεν απαιτούσε παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών αλλά την κατανάλωσή τους. Επιπρόσθετα δεν υπόκεινται ούτε η κοινωνία και η οικονομία σε μακροπρόθεσμους κανόνες και αξιώματα. Η αφορμή για τη βαθιά ύφεση ήταν η διεθνής κρίση, όμως τα ισχυρά αποτελέσματά της ήταν απόρροια των παραπάνω.
Οικονομικοί κύκλοι
Ο οικονομικός κύκλος ύφεσης και ανάπτυξης δεν είναι δυνατό να διαχωριστεί από όπου και να πάρουμε μόνο το σκέλος της ανάπτυξης. Η πίστη πως κάτι τέτοιο είναι εφικτό οδήγησε στο παρελθόν τη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο, και την ανθρωπότητα στη συνέχεια, σε δύο μεγάλες και βαθιές κρίσεις. Κρίσεις που βρήκαν απροετοίμαστους τους λαούς και ανέθρεψαν ακραίες φωνές και λαϊκισμό.
Εφόσον ο κόσμος ενοποιείται ολοένα και περισσότερο, εφόσον καθημερινά γίνεται πραγματικότητα η έννοια του παγκόσμιου χωριού, δεν είναι δυνατόν, την ίδια στιγμή, οι οικονομίες να θεωρούνται κλειστές. Κατά συνέπεια, ο σχεδιασμός της οικονομικής πολιτικής σε μια χώρα πρέπει να λαμβάνει υπόψη του τι γίνεται σε ολόκληρο τον κόσμο και ιδιαίτερα στη λεγόμενη διαθεσιμότητα των πόρων.
Ανταγωνισμός για πόρους
Πρακτικά οι οικονομίες ανταγωνίζονται για την προσέλκυση πόρων που θα γίνουν η κινητήριος δύναμη για την ανάπτυξη. Στους πόρους αυτούς σήμερα, που ιστορικά είναι ο φυσικός πλούτος, τα μέσα παραγωγής και η ανθρώπινη εργασία, προστίθεται η ευφυΐα. Θα έχετε δίκιο να επισημάνετε ότι η ευφυΐα είναι μέρος της εργασίας που προσφέρεται από τον άνθρωπο. Βεβαίως. Όμως από τη βιομηχανική επανάσταση και μετά, που τα μέσα παραγωγής άρχισαν να αποκτούν συστηματικά μεγαλύτερη αποδοτικότητα, περάσαμε από τη βιομηχανία στην τεχνολογία και κινούμαστε ήδη σήμερα με εκθετικό τρόπο σε αυτό που λέμε εφαρμοσμένη ευφυΐα. Καινοτομία.
Η προστιθέμενη αξία είναι αυτή που πραγματικά κάνει τη διαφορά στο τελικό προϊόν. Η ποσότητα της προστιθέμενης αξίας ξεκίνησε κατά την τυποποίηση να είναι σχετικά μικρή και να βασίζεται στην ταχύτητα παραγωγής του ίδιου περίπου προϊόντος που χειροκίνητα παραγόταν και πριν.
Στη συνέχεια περάσαμε στη φάση της μεταποίησης, έγινε η μετάβαση σε μια εξελιγμένη μορφή μεταποίησης, μετά με τη χρήση των πρώτων υλών παράχθηκε ένα τελείως διαφορετικό προϊόν (π.χ. παράγωγα πετρελαίου) και εδώ και αρκετά χρόνια έχουμε προϊόντα και υπηρεσίες που βασίζονται σχεδόν αποκλειστικά σε πνευματικές διαδικασίες (π.χ. κοινωνικά δίκτυα), χρησιμοποιώντας ελάχιστους φυσικούς πόρους. Από τη βιομηχανοποίηση στη νοοτροπία.
Τι κάνουμε
Σήμερα πλέον ο ανταγωνισμός για τους φυσικούς πόρους είναι κλάσμα του ανταγωνισμού για τα «μυαλά», παρότι ζούμε στην εποχή των δικτύων, του blockchain, του Internet of Things και της τεχνητής νοημοσύνης. Ναι, παρότι η τεχνολογία αποκτά ολοένα και περισσότερη ευφυΐα και επεξεργάζεται με τεράστιες ταχύτητες τρισεκατομμύρια δεδομένων, είναι απαραίτητη η ανθρώπινη «νοοτροπία» για να οδηγηθούμε σε καινοτόμες λύσεις, σε προϊόντα και υπηρεσίες με μεγάλη προστιθέμενη αξία.
Για να πετύχουμε, δημιουργήσουμε λοιπόν ή να ενισχύσουμε αυτό το απαραίτητο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα ως χώρα, θα πρέπει να «αυξήσουμε» τη συλλογική ευφυΐα. Δεν έχει να κάνει με τη μέτρησή της, δεν κάνουμε διαγωνισμό, έχει να κάνει με την αποδοτικότητά της. Τη δυνατότητα με αυτό τον υπέροχο και μοναδικό πόρο να βελτιώσουμε την ευημερία του τόπου μας. Για τα άτομα, την κοινωνία και το περιβάλλον.
Απαιτούνται τουλάχιστον τρεις ξεκάθαρες δράσεις:
- Κατάλληλη παιδεία. Όχι μόνο ανώτερη και ανώτατη, αλλά από το προνήπιο.
- Κατάλληλη νοοτροπία. Η επιχειρηματικότητα δεν είναι ούτε λάθος ούτε ανάγκη. Είναι δημιουργία και εξέλιξη.
- Διασφάλιση της υπάρχουσας ευφυΐας. Δηλαδή να σταματήσει το brain drain. Η κάθε μια από αυτές μπορεί να αναλυθεί σε δεκάδες άλλες, όμως, ο στόχος μας δεν είναι να αναλύσουμε ένα στρατηγικό σχέδιο για τον επιτυχημένο ανταγωνισμό μας στον κόσμο που έχει αρχίσει ήδη να διαμορφώνεται. Φιλοδοξούμε μόνο να αναδείξουμε την αξία της συλλογικής ευφυΐας μιας κοινωνίας στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης.
(*) Founder & CEO, Koubaras Ltd (Συμβουλευτική εταιρεία που δίνει έμφαση στις λύσεις και την άμεση εφαρμογή τους στην καθημερινότητα των επιχειρήσεων) Αντιπρόεδρος, AI CATALYST (Όμιλος Τεχνητής Νοημοσύνης)