Παλαιά η διάκριση ανάμεσα στους υπαλλήλους και τους εργάτες/εργατοτεχνίτες. Σημαντικά ευνοϊκότερες, παλαιότερα, οι ρυθμίσεις για τους πρώτους. Με το πέρασμα του χρόνου παρατηρούμε, όμως, πως οι ρυθμίσεις του νόμου εξισώνουν ολοένα και περισσότερο τις συγκεκριμένες κατηγορίες.
Προς την κατεύθυνση αυτή και ο πρόσφατος εργασιακός νόμος (ν. 4808/2021), που κατάργησε τη σημαντικότερη σε ισχύ διαφοροποίηση (το ύψος της αποζημίωσης απόλυσης). Εντούτοις, η συγκεκριμένη διάκριση (υπάλληλοι vs εργατοτεχνίτες) εξακολουθεί να δημιουργεί προβληματισμούς. Και οι ρυθμίσεις του αρμόδιου Υπουργείου επίσης. Υπάρχει, άραγε, άρρηκτος δεσμός του μισθού με τον υπάλληλο και του ημερομισθίου με τον εργατοτεχνίτη; Μπορούμε να συμφωνήσουμε τα αντίστροφα;
Τα κριτήρια της διάκρισης μεταξύ υπαλλήλων και εργατοτεχνιτών
- Το ουσιαστικό κριτήριο
Η σωματική εργασία είναι συνυφασμένη με τον εργατοτεχνίτη, η πνευματική με τον υπάλληλο.
Κατά το νόμο: «Ιδιωτικός υπάλληλος... θεωρείται παν πρόσωπον κατά κύριον επάγγελμα ασχολούμενον επ' αντιμισθία ανεξαρτήτως τρόπου πληρωμής... και παρέχον εργασίαν αποκλειστικώς ή κατά κύριον χαρακτήρα μη σωματικήν...» (άρ. 1 ν.δ. 2655/53). Στο ίδιο ακριβώς πλαίσιο κινείται και η νομολογία του ΑΠ.
- Το τυπικό κριτήριο
Σε κάποιες περιπτώσεις, όμως, ο ίδιος ο νόμος αποδίδει σε συγκεκριμένες κατηγορίες εργαζομένων την ιδιότητα του υπαλλήλου, εφόσον διαθέτουν συγκεκριμένα τυπικά προσόντα.
Ο νομοθέτης έχει χαρακτηρίσει, λ.χ., ως υπαλλήλους: τους κατώτερους υγειονομικούς, τους πτυχιούχους Σχολής Τουριστικών Επαγγελμάτων, τους ηλεκτροτεχνίτες, ηλεκτροσυγκολλητές, ραδιοτεχνίτες και θερμαστές ξηράς κ.ά.
- Το αδιάφορο του τρόπου αμοιβής
Ο χαρακτηρισμός ενός εργαζομένου ως υπαλλήλου ή εργατοτεχνίτη παρουσιάζεται ιδιαιτέρως δυσχερής σε κάποιες περιπτώσεις. Ένα είναι βέβαιο: κριτήριο δεν μπορεί να αποτελεί ο τρόπος αμοιβής του εργαζομένου.
Ο συνηθισμένος τρόπος αμοιβής των εργατοτεχνιτών είναι το ημερομίσθιο. Των υπαλλήλων, αντίθετα, ο μισθός. Όμως, παρά τη συνήθη πρακτική είναι, σαφώς, επιτρεπτή (κατά το νόμο και τη νομολογία) η καταβολή μισθού στους εργατοτεχνίτες και αντίστοιχα, ημερομισθίου στους υπαλλήλους.
Η σημασία της διάκρισης
- Το προϊσχύσαν καθεστώς
Δύο ήταν οι βασικές διαφοροποιήσεις μεταξύ των υπαλλήλων και εργατοτεχνιτών, με βάση όσα ίσχυαν μέχρι τον πρόσφατο ν. 4808/2021. Και οι δύο ήταν σχετικές με την απόλυση. Η πρώτη αφορούσε την προϋπόθεση της προειδοποίησης πριν την καταγγελία: προβλεπόταν (και προβλέπεται) για τους υπαλλήλους, όχι όμως και για τους εργατοτεχνίτες. Η δεύτερη αφορούσε στο ύψος της αποζημίωσης απόλυσης: εκείνη των υπαλλήλων ήταν σημαντικά υψηλότερη από αυτή των εργατοτεχνιτών.
- Το ισχύον καθεστώς
Όπως επισημάναμε, ήδη, σε παλαιότερη αρθρογραφία μας, οι ανωτέρω διαφοροποιήσεις εξισώθηκαν με τον ν. 4808/2021. Με βάση τη θέση που υιοθετεί ο νόμος (άρ. 64 §1) καταργείται κάθε διάκριση «…αναφορικά με την προθεσμία προμήνυσης και την καταγγελία των συμβάσεων εξαρτημένης εργασίας».
Και περαιτέρω: «… και κάθε άλλη διάταξη, που διέπει την καταγγελία της σύμβασης ή σχέσης εργασίας των υπαλλήλων, εφαρμόζονται και επί των εργατοτεχνιτών. Για την εφαρμογή του παρόντος, ως μηνιαίος μισθός του εργατοτεχνίτη λογίζονται τα είκοσι δύο (22) ημερομίσθια, εκτός εάν ήδη αμείβεται με μηνιαίο μισθό» (§§ 2 & 3).
Το ζήτημα της αμοιβής των εργατοτεχνιτών
- Τα ελάχιστα κατώτατα (μισθού και ημερομισθίου)
Η σύνδεση, από τον νομοθέτη, του μηνιαίου μισθού του εργατοτεχνίτη με το άθροισμα 22 ημερομισθίων μοιάζει αυθαίρετη. Ακριβέστερα: φαίνεται πως αποτυπώνει το αδιέξοδό του. Η απολύτως πρόσφατη υπ’ αριθμ. 107675/2021 ΥΑ του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων (ΦΕΚ Β' 6263/27.12.2021) προβλέπει τον καθορισμό «… του νόμιμου κατώτατου μισθού και του νόμιμου κατώτατου ημερομισθίου, για πλήρη απασχόληση, για τους υπαλλήλους και τους εργατοτεχνίτες όλης της χώρας... ως εξής:
- Για τους υπαλλήλους, ο κατώτατος μισθός ορίζεται στα εξακόσια εξήντα τρία ευρώ (663,00 €).
- Για τους εργατοτεχνίτες, το κατώτατο ημερομίσθιο ορίζεται στα είκοσι εννέα ευρώ και εξήντα δύο λεπτά (29,62 €)».
Οι προβληματισμοί
- Ο τρόπος αμοιβής (μισθός vs ημερομίσθιο)
Όπως ήδη επισημάναμε, οι υπάλληλοι και οι εργατοτεχνίτες είναι δυνατό να αμείβονται με μισθό ή ημερομίσθιο -ό,τι συμφωνήσουν με τον εργοδότη τους. Η ανωτέρω ΥΑ συνδέει, ατυχώς, τον κατώτατο μισθό με τους υπαλλήλους και το κατώτατο ημερομίσθιο με τους εργατοτεχνίτες.
- Ο τρόπος υπολογισμού της αποζημίωσης
Περαιτέρω, όπως ανωτέρω αναφέραμε, ο νομοθέτης στο άρθρο 64 §3 ν. 4808/2021, προκειμένου να υπολογίσει την αποζημίωση απόλυσης του εργατοτεχνίτη, θεωρεί ότι ο υποτιθέμενος μηνιαίος μισθός του ισούται με 22 ημερομίσθια. Ήτοι: (22 Χ 29,62€:) 651,64€. Υπολείπεται, ως εκ τούτου, του κατώτατου μισθού του υπαλλήλου.
Δεδομένη η διάκριση των εργαζομένων στις δύο μεγάλες κατηγορίες (υπάλληλοι και εργατοτεχνίτες). Θα παραμείνει ενεργής όσο και η σχετική, εισαγωγικά αναφερόμενη, νομοθετική ρύθμιση. Εναργής όμως και η πρόθεση του νομοθέτη για την εξομοίωση των δύο επιμέρους κατηγοριών.
Δεδομένη στη σκέψη μας όμως -αν και λανθασμένα- η σύνδεση των υπαλλήλων με μηνιαίο μισθό και των εργατών με ημερομίσθιο. Ακόμα και το καθ’ ύλην αρμόδιο Υπουργείο συνεχίζει, απολύτως ατυχώς, να υιοθετεί τη συγκεκριμένη, χωρίς οποιοδήποτε έρεισμα, θέση και αντιστοίχιση˙ προσβλέπουμε στη διαφοροποίησή του.
Δεδομένη, τέλος, και αναμενόμενη η ολοσχερής εξάλειψη, προϊόντος του χρόνου, της διάκρισης υπαλλήλων - εργατών. Μέχρι την ολοσχερή, όμως, εξάλειψή της, τα όποια αποτελέσματά της θα καθίστανται ολοένα και λιγότερο ορατά.
Αυτονοήτως όμως και δικαιούμαστε, μέχρι τότε, να συμφωνούμε την καταβολή μισθού σε εργατοτεχνίτες (όπως, εξάλλου, και ημερομισθίου σε υπαλλήλους).
* Ο Σταύρος Κουμεντάκης είναι Managing Partner Koumentakis and Associates Law Firm