Ο νέος εργασιακός νόμος (ν. 4808/2021) και οι ρυθμίσεις του απασχολούν όλους μας, πριν, ακόμα, την ψήφισή του. Πολύ περισσότερο, σήμερα. Εύλογα όμως, καθώς διαφοροποιείται σε σημαντικό βαθμό η ματιά του νομοθέτη όσον αφορά τις εργασιακές σχέσεις. Ένα τμήμα του νέου νόμου αναφέρεται στις άδειες των εργαζομένων. Επεκτείνει κάποιες από τις υφιστάμενες και θεσμοθετεί νέες.
Σημαντικότερες, λόγω της κοινωνικής τους αξίας, εκείνες που αφορούν τον θεσμό της οικογένειας. Ξεχωριστά σημαντικές κι εκείνες που στοχεύουν στην υποβοήθηση της ισορροπίας επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής για γονείς και φροντιστές, που θεσμοθετούνται στο πλαίσιο σχετικής Οδηγίας (:2019/1158/ΕΕ).
Στο παρόν άρθρο θα μας απασχολήσουν, κυρίως, οι τελευταίες. Σε επόμενο άρθρο θα ασχοληθούμε με τις ρυθμίσεις για τις άδειες τις σχετικές με την προστασία της οικογένειας.
Αδεια πατρότητας
Ο νέος νόμος επεκτείνει σημαντικά την άδεια πατρότητας. Αντί των δύο ημερών του παρελθόντος, ο (επικείμενος) πατέρας δικαιούται πλέον δεκατέσσερις. Παρέχεται με αποδοχές και χωρίς προϋποθέσεις. Οι αντίστοιχες ρυθμίσεις ισχύουν και σε περίπτωση υιοθεσίας και αναδοχής τέκνου έως οκτώ ετών στην οικογένεια -από την ένταξή του σ’ αυτήν.
Γονική άδεια
- Η διάρκεια και η επιδότησή της
Η διάρκεια της γονικής άδειας εργαζόμενων γονέων και όσων ασκούν τη γονική μέριμνα ορίζεται στους τέσσερις μήνες. Είναι δυνατό να ληφθεί συνεχόμενα ή τμηματικά, μέχρις ότου το τέκνο συμπληρώσει τα οκτώ του χρόνια. Χρόνος έναρξης της συγκεκριμένης άδειας, η γέννηση του τέκνου ή (σε περίπτωση υιοθεσίας ή αναδοχής) η ένταξή του στην οικογένεια. Προβλέπεται, για πρώτη φορά, η επιδότηση δύο μηνών από τον ΟΑΕΔ.
- Οι προϋποθέσεις
Για τη χορήγηση της γονικής άδειας απαιτείται ο δικαιούχος να έχει συμπληρώσει, συνολικά, ένα έτος εργασίας στον ίδιο εργοδότη. Σε περίπτωση περισσότερων τέκνων, το δικαίωμα γονικής άδειας είναι αυτοτελές για καθένα από αυτά. Σε περίπτωση πολύδυμων τέκνων, το δικαίωμα άδειας αφορά κάθε τέκνο ξεχωριστά˙ το επίδομα, όμως, του ΟΑΕΔ καταβάλλεται για δύο επιπλέον μήνες -ανεξάρτητα από τον αριθμό τους.
- Ειδικές ρυθμίσεις για μονογονεϊκές οικογένειες
Ο νέος νόμος εισάγει ιδιαίτερη ρύθμιση για ειδικές κατηγορίες μονογονεϊκών οικογενειών: Γονείς μόνοι λόγω θανάτου, ολικής αφαίρεσης γονικής μέριμνας ή μη αναγνώρισης του τέκνου από τον άλλο γονέα, δικαιούνται διπλάσια την προβλεπόμενη γονική άδεια αλλά και το επίδομα του ΟΑΕΔ.
- Επί σύμβασης ορισμένου χρόνου
Τυχόν λήξη σύμβασης ορισμένου χρόνου σηματοδοτεί τη διακοπή ληφθείσας γονικής άδειας.
- Αντικατάσταση με μειωμένο ωράριο ή μερική απασχόληση
Η γονική άδεια μπορεί να παρασχεθεί και με άλλον ευέλικτο τρόπο (λ.χ. μειωμένο ωράριο, μερική απασχόληση), ανάλογα με το αίτημα του εργαζόμενου και τις δυνατότητες της επιχείρησης.
- Χρόνος ασφάλισης
Ο χρόνος των δύο μηνών της επιδότησης από τον ΟΑΕΔ λογίζεται ως χρόνος πλήρους ασφάλισης. Ως προς τους δύο μη επιδοτούμενους μήνες (και εφόσον δεν έχει συμφωνηθεί η καταβολή αποδοχών) προβλέπεται μερική ασφαλιστική κάλυψη.
- Απαγόρευση διακρίσεων
Μετά τη λήξη της γονικής άδειας, ο εργαζόμενος επιστρέφει στην ίδια, σε ισοδύναμη ή ανάλογη θέση. Επωφελείται, ταυτόχρονα, από τυχόν βελτιώσεις που, δικαιωματικά, θα του αναλογούσαν.
Η χορήγηση της άδειας αυτής δεν δικαιολογεί, αυτονοήτως, διακρίσεις σε βάρος των δικαιούχων.
Άδεια φροντιστή
Χορηγείται σε εργαζόμενους που παρέχουν προσωπική φροντίδα ή υποστήριξη σε συγγενή ή σύνοικο για σοβαρό ιατρικό λόγο, που βεβαιώνεται με ιατρική γνωμάτευση. Προϋπόθεση χορήγησής της είναι η συμπλήρωση εξάμηνης απασχόλησης στον ίδιο εργοδότη. Η διάρκεια της άδειας φροντιστή ανέρχεται σε πέντε εργάσιμες ημέρες ανά έτος. Παρέχεται χωρίς αποδοχές.
Απουσία από την εργασία για λόγους ανωτέρας βίας
Χορηγείται σε γονείς ή φροντιστές σε περιπτώσεις ανωτέρας βίας που συνδέονται με έκτακτα οικογενειακά ζητήματα. Επί ασθένειας ή ατυχήματος απαιτείται ιατρική γνωμάτευση νοσοκομείου ή θεράποντος ιατρού. Η διάρκειά της είναι έως μία ημέρα κάθε φορά και δύο, συνολικά, ετησίως. Παρέχεται με αποδοχές και συντρέχει επιπρόσθετα με άλλες, θεσμοθετημένες απουσίες του εργαζόμενου λόγω ανυπαίτιου κωλύματος.
Ευέλικτες ρυθμίσεις για γονείς και φροντιστές
Οι γονείς παιδιών έως δώδεκα ετών ή φροντιστές έχουν το δικαίωμα να ζητούν, για τη διευκόλυνσή τους, ευέλικτες ρυθμίσεις εργασίας (λ.χ. τηλεργασία, μειωμένο ωράριο, μερική απασχόληση). Προϋπόθεση αποτελεί η συμπλήρωση εξάμηνης απασχόλησης στον ίδιο εργοδότη. Κάθε απόρριψή του ή αναβολή διεκπεραίωσης πέραν του μηνός οφείλει να είναι τεκμηριωμένη. Με τη λήξη της περιορισμένης διάρκειας ευέλικτης ρύθμισης, ο εργαζόμενος επανέρχεται στην αρχική θέση και μορφή εργασίας.
Είναι αλήθεια πως οι γυναίκες-εργαζόμενοι υφίστανται (και σε πρακτικό επίπεδο) σειρά διακρίσεων στον χώρο εργασίας τους -και όχι μόνον στη χώρα μας. Πολύ περισσότερο οι, εξ αυτών, μητέρες. Οι ρυθμίσεις για τις παραπάνω άδειες στοχεύουν, και ορθά, στην άρση των σχετικών διακρίσεων, στην αντιμετώπιση των (υπαρκτών) στερεοτύπων μεταξύ ανδρών και γυναικών, στην επίτευξη της (αναγκαίας) ισορροπίας της επαγγελματικής και της ιδιωτικής ζωής για γονείς και φροντιστές, και στην υποβοήθηση, εντέλει, της λειτουργίας της οικογένειας -με ευρεία έννοια.
Οι συγκεκριμένες ρυθμίσεις αποτελούν ένα γενναίο βήμα σε σχέση με όσα, μέχρι πρότινος, ίσχυαν. Όχι, ενδεχομένως, απολύτως ικανοποιητικό αλλά, σε κάθε περίπτωση, ικανό να δώσει βάση για αναφορές σε κράτος με «κοινωνικό πρόσωπο».
Διαυγέστερη εικόνα θα αποκτήσουμε πάντως, για το θέμα αυτό, στο επόμενο άρθρο, που αφορά τις ρυθμίσεις για τις άδειες, τις σχετικές με την (απολύτως αναγκαία -σε κάθε περίπτωση) προστασία της οικογένειας.
* Ο Σταύρος Κουμεντάκης είναι Managing Partner Koumentakis and Associates Law Firm