Oι κεντρικές τράπεζες έχουν βρεθεί αδίκως στο στόχαστρο επικριτών με το επιχείρημα ότι οι πολιτικές που εφαρμόζουν διευρύνουν την ανισότητα, υποστηρίζει σε άρθρο του στο Project Syndicate o καθηγητής στο Χάρβαρντ, Κένεθ Ρογκόφ.
Όπως σημειώνει ο κ. Ρογκόφ, η λογική του εν λόγω επιχειρήματος είναι ότι τα εξαιρετικά χαμηλά επιτόκια οδηγούν συνεχώς υψηλότερα τις τιμές των μετοχών, των κατοικιών, των γιοτ, των έργων τέχνης και σχεδόν όλων των στοιχείων ενεργητικού. Ως εκ τούτου, οι πιο εύποροι, και ειδικά οι πολύ πλούσιοι, επωφελούνται περισσότερο.
Το επιχείρημα αυτό μπορεί να φαίνεται εύλογο εκ πρώτης όψεως, αλλά δεν είναι πειστικό μετά από μια πιο ενδελεχή διερεύνηση, υποστηρίζει ο κ. Ρογκόφ. Όπως επισημαίνει, ο πληθωρισμός στις ανεπτυγμένες οικονομίες βρίσκεται σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα την τελευταία δεκαετία, κάτι που δικαιολογεί τα χαμηλά επιτόκια.
Ο χαμηλός πληθωρισμός σχετίζεται κατά τον ίδιο με διαρθρωτικά χαρακτηριστικά της οικονομίας και όχι με παροδικούς παράγντες. Όπως υπογραμμίζει ο κ. Ρογκόφ, τα τελευταία χρόνια οι κύριοι παράγοντες που οδηγούν τα επιτόκια προς τα κάτω είναι η γήρανση του πληθυσμού, η χαμηλή ανάπτυξη της παραγωγικότητας, η αύξηση της ανισότητας και ο φόβος ότι ζούμε σε μια εποχή όπου οι κρίσεις είναι πιο συχνές.
Επιπλέον, σημειώνει ο κ. Ρογκόφ, αν η Fed άρχιζε να αυξάνει τα επιτόκια και επέμενε σε αυτή τη σφιχτή νομισματική πολιτική, είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα οδηγούσε σε τεράστια ύφεση, η οποία θα προκαλούσε υψηλή ανεργία μεταξύ των χαμηλόμισθων, ενώ η μεσαία τάξη θα έβλεπε την αξία των κατοικιών της να υποχωρεί δραματικά.
Εν τω μεταξύ, όπως επισημαίνει ο καθηγητής στο Χάρβαρντ, η παγκόσμια ηγεμονία του δολαρίου καθιστά τις αναδυόμενες αγορές και τις αναπτυσσόμενες χώρες εξαιρετικά ευάλωτες στην άνοδο των επιτοκίων του δολαρίου, ειδικά από τη στιγμή που συνεχίζει να μαίνεται η πανδημία. Ενώ το πλουσιότερο 1% στις ανεπτυγμένες οικονομίες θα έχανε χρήματα, καθώς θα χρεοκοπούσε η μία χώρα μετά την άλλη, εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι στις φτωχές και μεσαίου εισοδήματος χώρες θα υπέφεραν πολύ περισσότερο.
Ο κ. Ρογκόφ υποστηρίζει παράλληλα ότι με τα μέσα που διαθέτουν σήμερα οι κεντρικές τράπεζες – τα επιτόκια - δεν μπορούν να διαδραματίσουν κάποιο ουσιαστικό ρόλο στη μείωση της ανισότητας. Αντίθετα, η δημοσιονομική πολιτική αποτελεί σύμφωνα με τον ίδιο ένα πολύ πιο αποτελεσματικό εργαλείο.
Μια δημοφιλής λύση στο πρόβλημα της ανισότητας είναι όπως επισημαίνει ο κ. Ρογκόφ η επιβολή ενός φόρου περιουσίας. Αλλά σύμφωνα με τον ίδιο, αν και είναι μια εύλογη ιδέα, είναι δύσκολο να εφαρμοστεί με δίκαιο τρόπο. Μια άλλη ιδέα, σημειώνει, θα ήταν η υιοθέτηση ενός συστήματος προοδευτικών φόρων κατανάλωσης, όπως και ένας φόρος άνθρακα ο οποίος θα μπορούσε να αποφέρει τεράστια έσοδα που θα κατευθύνονταν προς τα χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος νοικοκυριά.
Κάποιοι, αναφέρει ο κ. Ρογκόφ, μπορεί να υποστηρίξουν ότι η πολιτική παράλυση δεν θα επιτρέψει να προχωρήσει γρήγορα καμία από αυτές τις προτάσεις και ότι για να περιοριστεί η ανισότητα είναι απαραίτητο να παρέμβουν οι κεντρικές τράπεζες. Αλλά η άποψη αυτή δεν λαμβάνει υπόψη σύμφωνα με τον κ. Ρογκόφ ότι ενώ οι κεντρικές τράπεζες έχουν έναν βαθμό ανεξαρτησίας δεν έχουν τη δικαιοδοσία να ασκούν δημοσιονομική πολιτική.