Οι πόλεις είναι τα πιο δυναμικά πολιτιστικά και οικονομικά κέντρα, αλλά αντιμετωπίζουν σήμερα μια σειρά πολύπλοκων προβλημάτων. Ακόμη, απέναντι στις μεγάλες προκλήσεις της ανθρωπότητας, η πόλη παρουσιάζεται πολύ συχνά ως η αρμόζουσα λύση. Επιτρέπει βέλτιστες συνθήκες ζωής, δίνει πρόσβαση σε πόσιμο νερό και στην εκπαίδευση.
Στην περίπτωση της ποιοτικής επιλογής των πόλεων έχουμε αναφερθεί σε πρόσφατα άρθρα μας. Σύμφωνα με έρευνες οι πόλεις ευθύνονται για 2/3 της ενεργειακής κατανάλωσης, το 60% της κατανάλωσης των υδάτων και το 70% των αερίων του θερμοκηπίου που παράγονται σε όλο τον κόσμο (Π. Χάλαρης, Μελέτη προτύπων σημασιολογικού ιστού με εφαρμογές στις έξυπνες πόλεις και ανάπτυξη διαχέιρισης κυκλοφοριακού, Αθήνα, 2017).
Στο άρθρο αυτό αναφερόμαστε στην έννοια της έξυπνης πόλης καθώς εδώ και 30 χρόνια που εμφανίστηκε η ιδέα της, δεν υπάρχει ένας συγκεκριμένος και καθολικός ορισμός.
Επίσης, εφαρμόζεται μια πολυκριτήρια μεθοδολογία κατάταξης πόλεων βάσει της οποίας, αυτές που βρίσκονται χαμηλά θα μπορέσουν να βλετιωθούν και να συνεργαστούν, ενώ αυτές που βρίσκονται στις πρώτες θέσεις, θα αποκτήσουν ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα προσέλκυσης επενδυτών, τουριστών και παρουσία στα διεθνή δρώμενα και γεγονότα.
Έξυπνη πόλη
Τα χαρακτηριστικά των έξυπνων πόλεων ποικίλουν και μπορεί να διαφέρουν από πόλη σε πόλη, όμως έχουν ως κύριο στόχο την εξασφάλιση της ανάπτυξης και της βιωσιμότητας σε όλα τα επίπεδα ζωής μιας κοινωνίας.
Σύμφωνα με μελέτη της Γενικής Διεύθυνσης Εσωτερικής Πολιτικής της Ευρωπαικής Ένωσης το 2014, οι στρατηγικές και πρωτοβουλίες μιας έξυπνης πόλης πρέπει να περιλαμβάνουν τουλάχιστον ένα από τα έξι ακόλουθα χαρακτηρηστικά (Ζ. Μυλωνοπούλου, Η έννοια της «έξυπνης πόλης» ως προσέγγιση της σύγχρονης αστικής ανάπτυξης μέσα από τη μελέτη επιλεγμένων διεθνών και ελληνικών παραδειγμάτων, Θεσσαλονίκη, 2018).
- Έξυπνη οικονομία
- Έξυπνη κινητικότητα
- Έξυπνο περιβάλλον
- Έξυπνοι άνθρωποι
- Έξυπνη διαβίωση
- Έξυπνη διακυβέρνηση
Πολυκριτήριο πλαίσιο αξιολόγησης
Η πολυκριτήρια μεθοδολογία εφαρμόσθηκε σε ένα σύνολο δεκαεπτά πόλεων για τις οποίες υπήρχαν διαθέσιμα δεδομένα. Έγινε προσπάθεια εύρεσης ελεύθερων «ανοικτών» δεδομένων και κατάλληλων χρονοσειρών.
Οι παραπάνω έξι έξυπνοι πυλώνες αναπτύχθηκαν σε είκοσι διαστάσεις από τις οποίες προέκυψαν 52 δείκτες (βλ. Π. Νακόλουπος, Έξυπνες πόλεις: Ανάπτυξη πλαισίου αξιολόγησης με χρήση πολυκριτήριας ανάλυσης αποφάσεων, Διπλωματική Εργασία, Πολυτεχνείο Κρήτης, 2021).
Οι διαστάσεις ανά πυλώνα είναι οι εξής:
Έξυπνη οικονομία
- Επιχειρηματικότητα
- Εισοδηματική κατάσταση και ισότητα
- Οικονομική ανάπτυξη
Έξυπνη κινητικότητα
- Πρόσβαση σε τοπικές και διεθνείς μεταφορές
- Έξυπνες και πράσινες μετακινήσεις
- Βιώσιμο, καινοτόμο και ασφαλές σύστημα μεταφοράς
Έξυπνο περιβάλλον
- Ρύπανση περιβάλλοντος
- Διαχείριση πόρων και αποβλήτων
- Δημιουργία πράσινων και φυσικών χώρων
Έξυπνοι άνθρωποι
- Επίπεδα μόρφωσης και δυνατότητες εκπαίδευσης
- Κοινωνική και εθνική πολυμορφία
- Ευελιξία και δημιουργικότητα
- Συμμετοχή στα «κοινά»
Έξυπνη διαβίωση
- Πολιτισμός και εκπαίδευση
- Συνθήκες υγείας και έξυπνη υγειονομική περίθαλψη
- Ασφάλεια
Έξυπνη διακυβέρνηση
- Έξυπνες στραητγικές
- Συμμετοχή
- Έξυπνη πρόσβαση και δεδομένα
- Διαφάνεια διακυβέρνησης
Αποτελέσματα
Χρησιμοποιήθηκε η πολυκριτήρια μέθοδος PROMETHEE που ανήκει στην οικογένεια των μεθόδων των σχέσεων υπεροχής (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Μ. Δούμπος, Ε. Γρηγορούδης, Μεθοδολογίες σχέσεων υπεροχής για τη λκήψη αποφάσεων με πολαπλά κριτήρια: Μέθοδοι και εφαρμογές, Εκδόσεις Κλειδάριθμος, 2021).
Στο άρθρο αυτό παρουσιάζονται τα αποτελέσματα κατάταξης ανά διάσταση προκειμένου να εξετάσουμε που υπερέχει κάθε πόλη και σε ποια διάσταση δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα αλλά και που υστερεί. Ταυτόχρονα, παρουσιάζεται και η συνολική κατάταξη (βλ. Πίνακα 1).
Με βάση τα αποτελέσματα του Πίνακα 1, φαίνεται πως ακόμη και οι πρωτοπόροι όπως η Singapore, η Copenhagen, το Dubai, το London και το San Francisco υστερούν σε κάποιον από τους έξι πυλώνες και υπάρχουν σημαντικά περιθώρια βελτίωσης. Βέβαια, υπάρχουν και κάποιοι εξωτερικοί περιορισμοί που μπορεί να μην το επιτρέπουν. Για παράδειγμα, το Dubai είναι το τελευταίο στη διάσταση «έξυπνο περιβάλλον», διότι βρίσκεται σε μια άγονη περιοχή αφού μεγάλο μέρος της πόλης έχει χτιστεί πάνω στην έρημο.
Η πρώτη στην κατάταξη, Singapore έχει αρκετά καλές επιδόσεις σε όλες τις διαστάσεις, εκτός βέβαια από το έξυπνο περιβάλλον, στο οποίο πρώτη είναι η Stockholm. Τέλος, φαίνεται καθαρά ότι η πόλη του Νέου Δελχί υστερεί σημαντικά έναντι της Singapore σε όλες τις διαστάσεις.
Συμπερασματικά, η έννοια της έξυπνης πόλης αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους στόχους που θέτουν πλέον οι πόλεις, με κάποιες να πρωτοπορούν μέσα σε αυτές τις δεκαετίες και άλλες να προσπαθούν να εξελιχθούν. Υπάρχει βέβαια και ο στόχος της κλιματικής μετάβασης όπου η επονομαζόμενη Ευρωπαική Αποστολή, «Mision Board, 100 climate neutral cities by 2030» αποτελεί ένα ολιστικό σύστημα διακυβέρνησης, χρηματοδότησης και υποστήριξης των 100 πόλεων που τελικά θα επιλεγουν.
Η Ευρωπαική Αποστολή θα καλύψει τις ανάγκες επανασχεδιασμού και αναζωογόνησης των αστικών περιοχών με αναμενόμενα αποτελέσματα:
- Βελτίωση της ποιότητας και της αισθητικής του αστικού περιβάλλοντος,
- Απόδοσης και ποιότητας των κτιρίων,
- Τη μείωση παραγωγής ρύπων από τις καθημερινές μετακινήσεις,
- Την εξοικονόμηση φυσικών πόρων,
- Το ψηφιακό μετασχηματισμό των αστικών περιοχών
Από την Ελλάδα θέτουν υποψηφιότητα το Ηράκλειο, τα Ιωάννινα, η Καλαμάτα, τα Τρίκαλα και η Κοζάνη. Στο άμεσο μέλλον θα μπορούσε να γίνει μια προσπάθεια μελέτης ελληνικών έξυπνων πόλεων με το συγκεκριμένο πολυκριτήριο πλαίσιο αξιολόγησης. Μεγάλη πρόκληση στο επίπεδο αυτό είναι βέβαια η συλλογή των δεδομένων.
Γράφουν οι:
* Καθηγητής Ευάγγελος Γρηγορούδης Κοσμήτορας Σχολής ΜΠΔ Πολυτεχνείο Κρήτης
* Καθηγητής Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης (φωτο), Ακαδημαϊκός Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών & Χρηματοοικονομικών Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School, France
* Παναγιώτης Νακόπουλος Διπλωματούχος Σχολής ΜΠΔ Πολυτεχνείο Κρήτης
* Δρ. Μαριάνα Εσκαντάρ Μέλος του Εργαστηρίου Financial Analysis του Πολυτεχνείου Κρήτης