Ποιος είναι ο αριθμός που καλούμε για να μάθουμε την ώρα; Θυμάστε το τηλέφωνο ενός καλού φίλου από μνήμης; Έχετε φυσικό άλμπουμ με πρόσφατες φωτογραφίες; Έχετε εγκυκλοπαίδεια; Περιμένετε τις ειδήσεις για να μάθετε τον καιρό την επόμενη μέρα; Έχετε κουτί με φυλλάδια για τις παραγγελίες φαγητού; Γράφετε το κείμενο των μηνυμάτων που θα στείλετε;
Πολλά ακόμα τέτοια ερωτήματα μπορείτε να θέσετε, τουλάχιστον όσοι είστε άνω των τριάντα. Κάποιοι από εμάς πιστεύουν ότι έχουμε «δεθεί» από αυτές τις εξελίξεις και συζητούν σενάρια Matrix. Όμως οι μηχανές δεν γνωρίζουν γιατί θέλετε να μάθετε την ώρα, τι σημαίνει καλός φίλος, τι μνήμες και συναισθήματα φέρνουν οι φωτογραφίες και τι αποφάσεις θα πάρει ένας αγρότης ανάλογα με τον αυριανό καιρό.
Τελικά οι αποφάσεις είναι αποτέλεσμα αναγκών, αξιών και στόχων, που είναι πληροφορίες που διαχειριζόμαστε οι άνθρωποι κατ’ αποκλειστικότητα.
Η μοναξιά των αποφάσεων
Σε όλες τις σημαντικές αποφάσεις τελικά εμπλέκονται και άλλοι ενδιαφερόμενοι. Αυτοί είναι φυσικά ή νομικά πρόσωπα που επηρεάζονται από τα αποτελέσματα μιας απόφασης και έχουν άμεσο ενδιαφέρον για αυτή.
Προσπαθώντας να αποφύγουμε αυτή την πραγματικότητα, οδηγεί σε «μερικές» λύσεις ή ακόμα χειρότερα περιπλέκει τα πράγματα στο τέλος της ημέρας. Θεωρούμε ότι η απόφαση για τη διανομή μερίσματος είναι το απόλυτο προνόμιο του μεγαλομετόχου μιας εταιρείας, αφού «ελέγχει» τη Γενική Συνέλευση.
Δεν είμαι σίγουρος όμως ότι υπάρχει ο μέτοχος που θα λάβει μια απόφαση ενάντια στη μειοψηφία, που ζητά καλύτερη απόδοση για τα κεφάλαιά της και τους χρηματοδότες που απαιτούν ικανή παραμένουσα ρευστότητα, για να καλύπτονται οι υποχρεώσεις.
Σίγουρες, διαισθητικές αποφάσεις
Ένα από τα γνωστότερα γνωστικά σφάλματα ή μεροληψίες είναι η προκατάληψη επιβεβαίωσης. Δηλαδή, η επιλογή εκείνων των δεδομένων που επιβεβαιώνουν την αρχική άποψή μας, αγνοώντας ταυτόχρονα όλα τα άλλα. Είναι μια διακριτική επιλογή εκείνων των στατιστικών και άλλων στοιχείων που οδηγούν στο προεπιλεγμένο συμπέρασμα.
Είναι η επιλεκτική χρήση μιας θεωρίας. Είναι εντυπωσιακό το πώς, οι ίδιοι άνθρωποι, μπορούμε να αφιερώσουμε ώρες για να πάρουμε γνώμες και απόψεις για ένα ζευγάρι παπούτσια ή ένα κοστούμι και να στηριχτούμε στο ένστικτό μας, μια μεροληψία ή ακόμα χειρότερα ένα λάθος υπόδειγμα, για να επενδύσουμε εκατοντάδες χιλιάδες ή εκατομμύρια ευρώ!
Δεν υπάρχει κανείς, πολύ περισσότερο κανένας αλγόριθμος, για να «ταιριάξει» τις πιθανές επιλογές με τις ανάγκες και τις αξίες σας, όμως ό,τι εξασφαλίζει, και μάλιστα γρήγορα, τον κατάλληλο πίνακα επιλογών είναι ένα απαραίτητο εργαλείο.
Εμπειρία, ειδική γνώση και απόφαση
Οι μεγάλες αποφάσεις είναι αποτέλεσμα ενός μεγάλου αριθμού μικρότερων. Είναι πολύ συχνό το φαινόμενο να θέτουμε ένα όραμα το οποίο υποδαυλίζουμε συστηματικά με τις μικρές καθημερινές αποφάσεις μας. Ενώ θέλουμε να τρέξουμε προς το μέλλον που έχουμε σχεδιάσει, αντί να βασιστούμε στην εμπειρία και κεκτημένη γνώση μας, είναι σημαντικό να αφιερώσουμε χρόνο για έρευνα και να αντιπαραβάλουμε τις υποθέσεις μας με πραγματικά ή επιστημονικά στοιχεία.
Σήμερα είναι τόσο απλό και τόσο δίπλα μας. Από τις μηχανές αναζήτησης και τις ψηφιακές βιβλιοθήκες, μέχρι τις εξειδικευμένες συμβουλευτικές που συνδυάζουν επιστημονικές και διοικητικές ομάδες για να «δοκιμάσουν» τις διάφορες υποθέσεις. Το λιγότερο που θα κερδίσουμε, θα είναι η σωστή εξέταση του μοντέλου της σκέψης μας. Σε κάθε περίπτωση, θα λάβουμε «σωστότερα ενημερωμένες» αποφάσεις.
Η ορθολογική απόφαση
Οι ψυχολόγοι και ιδιαίτερα ο νομπελίστας Daniel Kahneman, έχουν αποδείξει, όσο και αν πιστεύουμε το αντίθετο, ότι κανείς μας δεν είναι ορθολογικός. Για εμάς τους χρηματοοικονομικούς, η έννοια του «ορθολογικού επενδυτή» είναι ένα θεωρητικό μοντέλο και τίποτε άλλο. Όλοι επηρεαζόμαστε από το περιβάλλον, τις απόψεις, τα πιστεύω και βεβαίως τις μεροληψίες μας.
Μπορεί να πιστεύετε ότι ένας πωλητής δεν είναι ικανός να ανατρέψει τη γνώμη σας για κάτι, όμως σας έχω νέα: Ο πωλητής κάνει αυτή τη δουλειά κάθε μέρα, όλο τον χρόνο. Είναι γνώστης των αντιρρήσεων και κυρίως το έχει ξανακάνει και μάλιστα λαμβάνοντας υπόψη του το συμφέρον του πελάτη του.
Σήμερα, στην εποχή της ταχύτητας και των μεγάλων αλλαγών, οι αποφάσεις απαιτούν μερική αποστασιοποίηση, χρόνο, ανάλυση δεδομένων και χρήση όσο περισσότερων εργαλείων είναι δυνατόν.
Προσέχοντας να αποφύγουμε την παράλυση από την υπερβολική ανάλυση, πρέπει να αποφύγουμε τους μύθους με τους οποίους μεγαλώσαμε, κάποιοι από εμάς διδαχθήκαμε και ακόμα χειρότερα, «δούλεψαν» στο παρελθόν.
Σκεφτείτε, όταν αυτό το κάτι δούλεψε στο παρελθόν, υπαγορεύατε ένα κείμενο στο κινητό, ζητούσατε από τον ψηφιακό βοηθό σας να διαβάσει τα μηνύματά σας ενώ οδηγείτε ή μήπως το κασετόφωνο (sic) στο αυτοκίνητο έπαιζε μουσική με βάση τις προτιμήσεις σας αυτόματα; Όπως αλλάζουν οι καιροί, αλλάζει και ο τρόπος που παίρνουμε αποφάσεις. Ναι, εμείς παίρνουμε τις αποφάσεις.
(*) Founder & CEO, Koubaras Ltd (Συμβουλευτική εταιρεία που δίνει έμφαση στις λύσεις και την άμεση εφαρμογή τους στην καθημερινότητα των επιχειρήσεων), Αντιπρόεδρος, AI CATALYST (Όμιλος Τεχνητής Νοημοσύνης).