H εξόρυξη και η διασυνδεμένη με αυτή μεταλλουργία της χώρας μας είναι ένας εξωστρεφής κλάδος με σημαντικό αποτύπωμα στην Εθνική Οικονομία. Παρά την δεκαετή οικονομική κρίση και τη συνεχιζόμενη υγειονομική κρίση των τελευταίων δώδεκα μηνών, ο εξορυκτικός κλάδος συμβάλει σταθερά και σημαντικά στο ΑΕΠ της χώρας. Είναι οδηγός περιφερειακής ανάπτυξης και διατηρεί το επίπεδο των υποστηριζόμενων ποιοτικών θέσεων. Συστηματικά επενδύει και καινοτομεί παρά τις προκλήσεις κερδοφορίας που αντιμετωπίζει, και το κυριότερο έχει μεγάλη αναπτυξιακή συμβολή και προοπτική.
Με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία στη πενταετία 2012-2016 οι ενεργές επιχειρήσεις του κλάδου μειώθηκαν κατά 45%, το 5% από αυτές έχουν αντικείμενο τα μεταλλεύματα, το 31% την εξόρυξη μαρμάρων και το 47% την εξόρυξη αδρανών, μόλις περίπου το 50% είναι κερδοφόρες και κατά κύριο λόγο είναι μικρές ή μεσαίες επιχειρήσεις.
Παρότι οι ορυκτοί πόροι της χώρας είναι πλούσιοι η δημιουργία αξίας- ή πλούτου- από αυτούς εξαρτάται από μία σειρά παραμέτρων που αφορούν ενδεικτικά τη γεωλογική γνώση των κοιτασμάτων, τη διεθνή οικονομική συγκυρία, το ρυθμιστικό πλαίσιο και τις διαθέσιμες υποδομές. Είναι φανερό ότι η εξορυκτική βιομηχανία έχει μεγάλο ρίσκο επένδυσης και μικρή αποδοτικότητα, αλλά οι σωστές επενδύσεις μπορούν να αποφέρουν μακροχρόνιες και σταθερές χρηματορροές.
Τα σημαντικά πλεονεκτήματα της ελληνικής εξορυκτικής βιομηχανίας αναγνωρίζονται και από την Επιτροπή Πισσαρίδη, η οποία επισημαίνει ιδιαίτερα την εξωστρέφεια του, την παρουσία του στις διεθνείς αλυσίδες αξίας και τη διεθνή ανταγωνιστικότητά του.
Εκτιμάται ότι η εξόρυξη, εντασσόμενη στις προβλέψεις του Σχεδίου «Ελλάδα 2.0», μπορεί να κινητοποιήσει επιπλέον επενδύσεις πάνω από μισό δισεκατομμύριο ευρώ.
Οι επενδύσεις αυτές αφορούν:
• Στην προσαρμογή του κλάδου στις ευκαιρίες και προκλήσεις της Βιομηχανίας 4.0, με υλοποίηση έργων αναβάθμισης των μεταλλουργικών μονάδων και των μονάδων καθετοποίησης προϊόντων
• Στον εκσυγχρονισμό των μεταλλείων και των λατομείων με αυτοματοποίηση διαδικασιών, εφαρμογές ρομποτικής, λειτουργία μηχανημάτων με δυνατότητες μηχανικής εκμάθησης καθώς και τις αναγκαίες αλλαγές εξοπλισμού με στόχο τη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος από τις εκπομπές τους
• Στην εφαρμογή των αρχών κυκλικής οικονομίας με αξιοποίηση δευτερογενών πρώτων υλών, τομέας στον οποίο έχουμε ήδη επιτυχημένα παραδείγματα στη χώρα μας
• Σε καινοτομίες στην παραγωγική διαδικασία, ανάπτυξη νέων προϊόντων και στη μεταλλευτική έρευνα για ανεύρεση νέων κοιτασμάτων
• Στην εγκατάσταση και λειτουργία καινοτόμων μονάδων αξιοποίησης Ορυκτών Πρώτων Υλών στις περιοχές που επηρεάζονται από την απολιγνιτοποίηση
Επομένως σημαντικές είναι οι προοπτικές αυξημένης συνεισφοράς του εξορυκτικού κλάδου στην εθνική οικονομία για την επόμενη μέρα, πρέπει όμως να του δοθεί η αναλογούσα προτεραιότητα και να πάψει το συντομότερο η δυσμενής διακριτική μεταχείριση του σε σχέση με άλλους παραγωγικούς κλάδους της οικονομίας.
Τα σημαντικότερα κρίσιμα θέματα που αποτελούν τροχοπέδη στην αναπτυξιακή πορεία της εξόρυξης αφορούν:
• Στην πολύ αργή και περίπλοκη περιβαλλοντική αδειοδότηση, με χρόνους που ξεπερνούν τις περισσότερες φορές τα τρία με τέσσερα χρόνια, η οποία αποθαρρύνει μεγάλες επενδύσεις και δημιουργεί ανασφάλεια δικαίου.
• Στις ασάφειες στην ενσωμάτωση του ευρωπαϊκού δικαίου, στα περιθώρια ερμηνειών στα διάφορα επίπεδα δημόσιας διοίκησης όσον αφορά στη δασική και λατομική νομοθεσία που οδηγούν σε καθυστερήσεις και αυξημένο κόστος λειτουργίας, και τελικά επιβαρύνουν τη διεθνή ανταγωνιστική θέση των επιχειρήσεων του κλάδου.
• Στις επιβεβλημένες αλλαγές στο Λατομικό Νόμο, μετά από εμπειρία τριετούς εφαρμογής του, οι οποίες καθυστερούν αναιτιολόγητα και οδηγούν σε αυξημένο κόστος λειτουργίας αλλά και συντηρούν κλίμα ανησυχίας στις επιχειρήσεις του κλάδου.
• Στη σημαντική επιβάρυνση που αντιμετωπίζουν οι μεταλλευτικές επιχειρήσεις λόγω του υπολογισμού των μεταλλευτικών τελών με βάση την έκταση των παραχωρήσεων, γεγονός που πλήττει τη διεθνή ανταγωνιστικότητα τους.
• Στον εκ των προτέρων αποκλεισμό της εξόρυξης στερεών ορυκτών σε περιοχές NATURA 2000, παρά τις αντίθετες προβλέψεις των Ευρωπαϊκών οδηγιών και του τρόπου που εφαρμόζονται αυτές σε άλλα ευρωπαϊκά κράτη με αντίστοιχες ανταγωνιστικές δραστηριότητες.
• Στην ανάγκη στήριξης της ελληνικής εξορυκτικής βιομηχανίας για να ισχυροποιήσει τη θέση της στην πορεία για την υλοποίηση της νέας Ευρωπαϊκής Πολιτικής για τις Πρώτες Ύλες, λόγω της αναγνωριζόμενης σημασίας αυτών στην επίτευξη των στόχων της Πράσινης Συμφωνίας.
Ο Σύνδεσμος μας, εκπροσωπώντας πάνω από το 30% των επιχειρήσεων και το 85% της οικονομικής δραστηριότητας του κλάδου, έχει κινητοποιηθεί έντονα ώστε τα πλεονεκτήματά της ελληνικής εξορυκτικής βιομηχανίας να αποτελέσουν στέρεο θεμέλιο για την αποτελεσματική συνεισφορά της στο στόχο να αποτελέσει η βιομηχανική παραγωγή το 15% του ΑΕΠ της χώρας μέχρι το τέλος της τρέχουσας δεκαετίας.
Είμαστε έτοιμοι να συνεργαστούμε και να υποστηρίξουμε την απαιτούμενη συλλογική προσπάθεια για την επιτάχυνση των νομοθετικών παρεμβάσεων αλλά και των λοιπών πρωτοβουλιών που απαιτούνται, για να μπορέσουμε να ξεδιπλώσουμε το δυναμικό μας και να αποδείξουμε ότι είμαστε μέρος της βιώσιμης ανάπτυξης της χώρας μας.
** Ο Αθανάσιος Κεφάλας είναι πρόεδρος του Συνδέσμου Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων