H παρούσα επιδημιολογική εικόνα δεν είναι ενθαρρυντική για άμεσο άνοιγμα δραστηριοτήτων. Τα κύρια συμπεράσματα που προκύπτουν από την ανάλυση σεναρίων με στόχο το άνοιγμα της οικονομικής και εκπαιδευτικής/πολιτιστικής δραστηριότητας είναι τα εξής:
- Παρά την κόπωση μεγάλης μερίδας των πολιτών δυστυχώς ένα πρόωρο άνοιγμα θα επιτείνει τη επιβάρυνση του συστήματος υγείας, σε επίπεδα που θα είναι είτε δύσκολα, είτε μη διαχειρίσιμα. Αντίθετα, παράταση της επιβολής μέτρων περιορισμού της οικονομικής δραστηριότητας, φαίνεται να εξασφαλίζει ότι έχουμε μια σταθεροποίηση της πορείας
- Για να γίνει επιπέδωση της καμπύλης στην παρούσα φάση λόγω των ταχύτερα μεταδιδόμενων στελεχών, απαιτείται τήρηση των υπαρχόντων μέτρων. Η βελτίωση του καιρού θα ωθήσει τους πολίτες σε δραστηριότητες εξωτερικών χώρων, οπότε το να δοθεί ευελιξία σε αθλητικές δραστηριότητες και δραστηριότητες που δε θα οδηγούν σε συνωστισμό (π.χ. διεύρυνση ωραρίου τα ΣΚ, σε συνδυασμό και με την αλλαγή της ώρας), ίσως εκτονώσει για λίγο την πίεση.
- - Η αύξηση της τηλεργασίας στο 75% (ή έστω η αυστηρή τήρηση του 50%), θα μπορούσε να βοηθήσει σημαντικά στην ταχύτερη επιπέδωση της καμπύλης
- - Το άνοιγμα της εστίασης θα μπορούσε να εξεταστεί για μετά τα μέσα Μαϊου, εφόσον η επιδημιολογική εικόνα έχει επανέλθει σε διαχειρίσιμα επίπεδα. Οποιοδήποτε άνοιγμα νωρίτερα, θα πρέπει να εξεταστεί μόνο στην περίπτωση αυστηρά σε εξωτερικούς χώρους και με τήρηση αποστάσεων.
Ενδεικτικά παρακάτω δίνονται τα αποτελέσματα από το καλύτερο σενάριο ανοίγματος της οικονομίας και της εκπαίδευσης μέχρι το καλοκαίρι:
Τηλεργασία στο 75% στις 22 Μαρτίου, άρση lockdown στις 15 Απριλίου, άνοιγμα εστίασης 1η Ιουνίου:
- Lockdown έως τις 15 Απριλίου
- Click away/in shop 15 Απριλίου
- Γυμνάσια/Λύκεια στις 10 Μαΐου
- Δημοτικά στις 17 Μαΐου
- Όλα ανοιχτά με προστατευτικά μέτρα (μάσκες και αποστάσεις, συνέχιση τηλεργασίας) 1η Ιουνίου
Κατανοώντας όμως τη συνολική δυσκολία του να παραμείνουμε σε lockdown, και την ανάγκη για άνοιγμα εκπαιδευτικών και οικονομικών δραστηριοτήτων, είναι σημαντικό αυτές να μπορέσουν να γίνουν με τη μεγαλύτερη δυνατή ασφάλεια, στοχεύοντας στους πιο σημαντικούς κόμβους δικτύων μετάδοσης του SARS-CoV-2, δηλαδή στους χώρους εργασίας και στα μέσα μαζικής μεταφοράς, όπως:
- - πιστή εφαρμογή του ήδη υπάρχοντος νομοθετικού πλαισίου για την τηλεργασία (όσο το δυνατόν περισσότερο, αλλά τουλάχιστον 50%) ή ακόμη και αύξηση του ελάχιστου ορίου τηλεργασίας στο 75% όπου αυτό είναι δυνατόν τόσο από δημόσιους όσο και ιδιωτικούς φορείς – είναι απαραίτητο να υπάρξει άμεσα πολύ μεγαλύτερος έλεγχος της εφαρμογής της σχετικής ΚΥΑ από όλους τους εργοδότες του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα. Σημερινά στοιχεία δείχνουν ότι το επίπεδο τηλεργασίας στον ιδιωτικό τομέα ανέρχεται οριακά στο 25%. Υπάρχει άμεση ανάγκη για επιτήρηση της εφαρμογής της σήμερα ισχύουσας νομοθεσίας και για την περαιτέρω ενίσχυσή της, ήδη από την επόμενη Δευτέρα, 22 Μαρτίου.
- αύξηση του αριθμού των δοκιμών (συμπεριλαμβανομένων τόσο των δοκιμών RT-PCR όσο και των ταχέων δοκιμών που βασίζονται σε αντιγόνα) σε βιομηχανικές και βιοτεχνικές εγκαταστάσεις και γενικά σε χώρους εργασίας με μεγάλη πιθανότητα συγχρωτισμού λόγω της φύσης της παραγωγικής διαδικασίας.
- αύξηση του αριθμού των δοκιμών (συμπεριλαμβανομένων τόσο των δοκιμών RT-PCR όσο και των ταχέων δοκιμών που βασίζονται σε αντιγόνα) σε ιδρύματα δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης τόσο για το διδακτικό προσωπικό όσο και για τους μαθητές (ειδικά αυτά του λυκείου για όσα λύκεια έχουν ήδη ανοίξει ή πρόκειται να ανοίξουν)
- αύξηση του αριθμού των δοκιμών στους εργάτες γης που έρχονται στη χώρα από τα βόρεια σύνορα
- συνταγογράφηση των τεστ και διάθεσή τους από φαρμακεία για προώθηση του αυτό-ελέγχου
- μείωση του αριθμού των μαθητών στους 17 ανά τάξη σε όλες τις βαθμίδες της υποχρεωτικής εκπαίδευσης. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με οργάνωση των μαθημάτων σε 2 βάρδιες, εναλλάξ μαθήματα ή και υβριδικά μαθήματα με συνδυασμό διά ζώσης εκπαίδευσης και τηλεκπαίδευσης
- χρήση συσκευών καθαρισμού αέρα (συσκευές απολύμανσης και φιλτραρίσματος αέρα) σε σχολικές αίθουσες με πάνω από 17 μαθητές, στα καταστήματα λιανικού εμπορίου, σε μέσα μαζικής μεταφοράς, στην ακτοπλοϊα, σε εστιατόρια και σε δημόσιους κλειστούς χώρους. Αυτό θα συντελέσει σε μείωση κατά 20-25% του συνολικού ρυθμού μετάδοσης (καθώς η αερομεταφερόμενη μετάδοση αντιπροσωπεύει πάνω από το 25-30% του συνόλου).
- - Να γίνει αύξηση του ποσοστού εμβολιασμού στο μέγιστο δυνατό επίπεδο, για να χρησιμοποιηθεί ως ενεργός έλεγχος της δυναμικής της πανδημίας και να δημιουργηθεί τεχνητή ανοσία σε μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Μετά το πέρας του εμβολιασμού ευπαθών ομάδων η έρευνά μας έχει καταδείξει ότι στοχευμένος εμβολιασμός επαγγελματικών ομάδων ανεξάρτητα ηλικίας που έρχονται σε περισσότερες ενεργές επαφές λόγω της φύσης της εργασίας τους θα μπορούσε να μειώσει κατά 70.000 τα ενεργά κρούσματα στον ελληνικό πληθυσμό μέχρι το τέλος Ιουνίου. Τέτοιες επαγγελματικές ομάδες θα ήταν με προτεραιότητα οι εργαζόμενοι στον τουρισμό και τα καταλύματα, στην εστίαση, στο λιανικό εμπόριο, στην εκπαίδευση, στις μεταφορές, και στην παροχή υπηρεσιών.
Σχετικά με το άνοιγμα των συνόρων σε τουριστικές ροές, αυτό θα πρέπει να συνοδευτεί με τα παρακάτω μέτρα:
- εργαστηριακός έλεγχος των ταξιδιωτών τουλάχιστον 48 ώρες πριν την αναχώρηση με δυνατότητα επανάληψης του ελέγχου 7 ημέρες από την άφιξή τους στη χώρα
- πιστοποιητικό ανάρρωσης από την Covid-19 με ημερομηνία μέχρι 6 μήνες πριν την άφιξή τους στη χώρα.
- δυνατότητα αυξημένου αριθμού rapidtest στα τουριστικά θέρετρα της χώρας και όχι μόνο στις πύλες εισόδου.
* O Δημοσθένης Σαρηγιάννης είναι Καθηγητής και διευθυντής του Εργαστηρίου Περιβαλλοντικής Μηχανικής στο Τμήμα Χημικών Μηχανικών και του ΕργαστηρίουHERACLES για το Εκθεσίωμα και την Υγεία του Κέντρου Διεπιστημονικής Έρευνας και Καινοτομίας του ΑΠΘ και Καθηγητής Υγειονομικής και Περιβαλλοντικής Μηχανικής στο Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ανωτέρων Σπουδών της Παβία στην Ιταλία όπου και διευθύνει το ερευνητικό κέντρο CORDAγια την σύνθετη ανάλυση διακινδύνευσης. Από το 1994 ως το 2010 ήταν στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, όπου υπηρέτησε ως Επιστημονικός Συντονιστής του Ινστιτούτου Υγείας και Προστασίας Καταναλωτή και Βοηθός Γενικού Διευθυντή υπεύθυνος για Επιστημονικές Υποθέσεις στο Κοινό Κέντρο Ερευνών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Από το 2004 έως σήμερα πρωτοπορεί σε διεθνές επίπεδο σε θέματα εκτίμησης κινδύνου χημικών ουσιών, προστασίας καταναλωτή από χημικές ουσίες σε προϊόντα κατανάλωσης και των επιπτώσεων της περιβαλλοντικής ρύπανσης στην ανθρώπινη υγεία.