Ενα από τα πιο ενδιαφέροντα φαινόμενα που μπορεί να παρατηρήσει κανείς στην Λατινική Αμερική είναι η σταδιακή μετατροπή ενεργειών που στόχευαν αρχικά στην κοινωνική διαμαρτυρία και αμφισβήτηση, σε διαδικασίες παραγωγής εσόδων για τις ομάδες που τις πραγματοποιούν.
Κλασσικό παράδειγμα είναι η κατάληψη των διοδίων των αυτοκινητοδρόμων στο Μεξικό. Υπήρχε μια παράδοση καταλήψεων των διοδίων από φοιτητές γεωργικών σχολών ή άλλων ομάδων κοινωνικής αμφισβήτησης που διαμαρτύρονταν για διάφορα θέματα: Από την ακρίβεια των διοδίων μέχρι την μόλυνση στο περιβάλλον που προκαλούν οι μεγάλοι αυτοκινητόδρομοι. Αυτές οι ομάδες καταλάμβαναν τα διόδια καθόντουσαν μερικές ώρες διακόπτοντας την κυκλοφορία και μετά έφευγαν.
Ομως τα τελευταία χρόνια εμφανίζεται ένα νέο φαινόμενο: Διάφορες ομάδες με ή χωρίς πολιτικοιδεολογική ταυτότητα καταλαμβάνουν τα διόδια, όμως, επιτρέπουν στους οδηγούς να συνεχίσουν την πορεία τους. Απλά ιδιοποιούνται αυτοί τα έσοδα τα οποία πριν θα πήγαιναν στην εταιρεία στην οποία το κράτος έχει εκχωρήσει το δικαίωμα είσπραξης τους. Αλλες φορές τα διόδια τα καταλαμβάνει μια ομάδα που μένει όλη την ημέρα.
Αλλες φορές εναλλάσσονται οι ομάδες που τα καταλαμβάνουν, και άλλες πάλι, γίνονται συγκρούσεις μεταξύ των ομάδων για το ποιος θα εκμεταλλευθεί αυτή την πηγή εσόδων.
Οι οδηγοί που κάνουν χρήση των αυτοκινητοδρόμων από την πλευρά τους δεν έχουν κανένα κίνητρο να διαμαρτυρηθούν καθ’ όσον οι νέοι «ιδιοκτήτες» κάνουν έκπτωση στην τιμή των διοδίων (αν και ορισμένοι διαμαρτύρονται ότι η μη έκδοση αποδείξεων δεν τους επιτρέπει να πληρωθούν το αντίτιμο των διοδίων από την εταιρεία στην οποία εργάζονται).
Γενικώς, όλοι σχεδόν είναι ευχαριστημένοι: Oι καταληψίες γιατί βρήκαν μια εύκολη και επικερδή απασχόληση. Οι χρήστες του αυτοκινητοδρόμου επειδή τώρα πληρώνουν φτηνότερα διόδια. Και οι υπάλληλοι των διοδίων επειδή δεν έχουν να κάνουν τίποτα και μπορούν να περνούν την μέρα τους λιαζόμενοι και πίνοντας καφεδάκι..
Ο μεγάλος χαμένος φυσικά είναι το κράτος που βλέπει να του διαφεύγουν τεράστια έσοδα. Στο Μεξικό π.χ. το 2020 οι καταλήψεις των διοδίων οδήγησαν σε κρατικές απώλειες 140 εκατομμυρίων ευρώ που κατέληξαν στις τσέπες των καταληψιών.
Από την άλλη πλευρά παρόλο που υπάρχει και συνταγματική απαγόρευση για την κατάληψη των διοδίων και προβλέπονται αυστηρές ποινές όλα αυτά μένουν στα χαρτιά. Μεταξύ των ετών 2018-2019 έγιναν 3 χιλιάδες καταγγελίες εκ των οποίων 30 κατέληξαν σε καταδίκες δηλαδή 1 καταδίκη για κάθε 100 καταλήψεις: η ατιμωρησία για αυτό το έγκλημα αγγίζει το 99%!
Φυσικά αυτή η κατάσταση οδηγεί στην συνεχή αύξηση των καταλήψεων που αποτελούν μια εύκολη και χωρίς πολλά ρίσκα πηγή εξασφάλισης του επιούσιου. Ετσι ενώ το 2010 είχαν αναφερθεί 34 περιπτώσεις καταλήψεως διοδίων το πρώτο εξάμηνο του2019 αναφέρθηκαν 2,5 χιλιάδες περιπτώσεις.
Η ιστορία λοιπόν άρχισε με κινήματα κοινωνικής αμφισβήτησης και συνεχίσθηκε με ομάδες προσοδοθήρων. Ομως η ιστορία δεν τελειώνει εδώ. Το επόμενο στάδιο είναι η είσοδος στην σκηνή των μεγάλων συμμοριών («καρτέλ») ναρκωτικών όπως του περίφημου και αιματοβαμμένου Καρτέλ της Guadalahara που ανακάλυψε στην κατάληψη των διοδίων νέες πηγές προσόδων και ελέγχου της περιοχής-καλυπτόμενο μάλιστα με «κοινωνικά» συνθήματα.
Οπως αναφέρει ο αναλυτής Raul Rodriguez «σήμερα η κατάληψη των διοδίων των αυτοκινητοδρόμων έχει μεταβληθεί σε κρίσιμο πρόβλημα για την ομοσπονδιακή κυβέρνηση».
Ετσι πρόσφατα ο πρόεδρος της χώρας Andres Manuel Lopez Obrador ανακοίνωσε ότι τα χρήματα που χάνονται ανήκουν στον λαό και ζήτησε από αυτές τις ομάδες να σταματήσουν τις καταλήψεις και να βρουν εναλλακτικές πηγές προσόδων.
Κάτι που φαντάζει μάλλον απίθανο...