Η πανδημία COVID-19 δημιούργησε στην Ευρώπη μια πρόκληση άνευ προηγουμένου, καθώς η ΕΕ και τα κράτη μέλη της έπρεπε να λάβουν έκτακτα μέτρα για τη διαφύλαξη της υγείας των πολιτών και την πρόληψη της κατάρρευσης της οικονομίας.
Για το λόγο αυτό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υιοθέτησε το Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας Next Generation EU, ο οποίος θα παράσχει χρηματοδότηση ύψους 672,5 δισ. ευρώ.
Το ποσό που αντιστοιχεί στην Ελλάδα είναι 32 δισεκατομμύρια ευρώ και όπως κάθε κράτος μέλος της ΕΕ, έτσι και η Ελλάδα θα πρέπει να συντάξει ένα Εθνικό Σχέδιο. Το Σχέδιο όχι μόνο πρέπει να εξυπηρετεί τους στόχους που προβλέπονται από την ΕΕ βραχυπρόθεσμα για την ανάκαμψη της οικονομίας, αλλά θα πρέπει να έχει εφαρμογή σε μακροχρόνια βάση και να είναι βιώσιμο.
Τα σχέδια των κρατών μελών θα πρέπει να προάγουν την οικονομική ανάπτυξη της χώρας, τη δημιουργία θέσεων εργασίας και την κοινωνικοοικονομική ανθεκτικότητα, όπως επίσης την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση. Σημαντικό είναι ότι το 37% των κεφαλαίων του Ταμείου Ανάκαμψης θα δαπανηθεί για δράσεις που αφορούν την πράσινη ανάπτυξη, καθώς η ΕΕ δεσμεύεται από τους στόχους της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Η Επιτροπή ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να προτείνουν επενδύσεις που στόχο έχουν την επιτάχυνση της ανάπτυξης και τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των πόρων των δημόσιων και ιδιωτικών κτιρίων και την επιτάχυνση της χρήσης βιώσιμων, προσβάσιμων και έξυπνων μεταφορών.
Ο τρόπος απορρόφησης του πακέτου της ΕΕ και πώς θα γίνει η ανάκαμψη της χώρας με τρόπο βιώσιμο και υπεύθυνο συζητήθηκε και στο πρόσφατο 5ο Συνέδριο Βιώσιμης Ανάπτυξης που πραγματοποιήθηκε πριν από λίγες ημέρες, από το MBA International του Οικονομικού Πανεπιστημίου και το Κέντρο Αειφορίας CSE.
Τονίστηκε η ανάγκη για ένα Εθνικό Σχέδιο για τη Βιώσιμη Ανάκαμψη που να είναι ρεαλιστικό, αποτελεσματικό και να προάγει τον εκσυγχρονισμό της χώρας. Συγκεκριμένα, θα πρέπει να δοθεί έμφαση, μεταξύ άλλων, στους παρακάτω τομείς:
- Έξυπνη νομοθεσία και κίνητρα για μείωση του άνθρακα, καθώς προωθείται η οικονομία χαμηλών εκπομπών
- Κίνητρα για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις να εφαρμόσουν τη βιωσιμότητα και να γίνουν πιο ανταγωνιστικές (π.χ. Γεωργία, τρόφιμα, τουρισμός, ενέργεια), δεδομένου ότι η ελληνική οικονομία βασίζεται κυρίως σε αυτές
- Ενέργεια από απόβλητα και αντικατάσταση όλων των χώρων υγειονομικής ταφής, καθώς το Ταμείο Ανάκαμψης περιλαμβάνει μονάδες ενεργειακής αξιοποίησης υπολειμμάτων
- Πράσινα κτίρια και κριτήρια σε κάθε νέο κατασκευαστικό έργο, αφού επίκεντρο είναι η εξοικονόμηση ενέργειας και η ενεργειακή αυτονομία μαζί με δημιουργία νέων θέσεων εργασίας
- Δάνεια από τράπεζες σε εταιρείες που πληρούν ελάχιστα κριτήρια Βιωσιμότητας
- Επιχορήγηση δημιουργίας υποδομών για χρήση Ηλεκτρικών Αυτοκινήτων σε όλη την Ελλάδα
- Δημιουργία τοπικών κοινοπραξιών και συνεταιρισμών για την αύξηση της χρήσης Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας
Οι 7 άξονες του Σχεδίου
Σύμφωνα με το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας , οι επτά άξονες που θα συνθέσουν το Εθνικό Σχέδιο είναι οι Ανακαινίσεις, οι Ενεργειακές Διασυνδέσεις και Δράσεις για τις ΑΠΕ, η Ηλεκτροκίνηση, οι Δράσεις για την προστασία της Φύσης, η Απολιγνιτοποίηση, η Χωροταξία σε συνδυασμό με τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, και τέλος, η Διαχείριση Στερεών και Υγρών Αποβλήτων. Το βέλτιστο θα ήταν βέβαια, το Εθνικό Πλάνο για τη Βιώσιμη Ανάκαμψη να περιλαμβάνει περισσότερα Υπουργεία όπως τα Υπουργεία Ανάπτυξης και Οικονομικών.
Αρκετές χώρες πρωτοπορούν ήδη προς αυτή την κατεύθυνση. Η Ισπανία έχει θέσει ως βασικότερο στόχο επενδύσεις που αποσκοπούν στην ενίσχυση της μείωσης των εκπομπών του άνθρακα. Η επιδότηση θα διατεθεί σε έργα που παράγουν ενέργεια από το φως του ήλιου, τον άνεμο, τη βιομάζα και τα ανανεώσιμα αέρια όπως το υδρογόνο, με στόχο την παροχή περισσότερων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε τομείς όπως η γεωργία, η βιομηχανία και οι υπηρεσίες. Η Γαλλία σκοπεύει να διαθέσει 7 δισεκατομμύρια ευρώ για βελτιώσεις ενεργειακής απόδοσης στον κατασκευαστικό τομέα και επιδοτήσεις για ενεργειακή και θερμική ανακαίνιση ιδιωτικών και δημόσιων κτιρίων.
Το Βέλγιο προσφέρει μειωμένο ΦΠΑ ύψους 6% σε κοινωνικές επιχειρήσεις που παρέχουν αγαθά και υπηρεσίες που σχετίζονται με την επαναχρησιμοποίηση και την προετοιμασία προϊόντων για επαναχρησιμοποίηση, υπό την προϋπόθεση ότι συμμετέχουν στην κοινωνική ανάπτυξη. Η Σουηδία έχει κάνει μεγάλες προόδους στον ενεργειακό της μετασχηματισμό μέσω πολιτικών που εστιάζουν στην ενεργειακή απόδοση και στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, κυρίως με φορολογία CO2. Στόχος είναι να μειώσει τις εκπομπές μεταφορών κατά 70% μεταξύ 2010 και 2030, γι’ αυτό συμπεριέλαβε ένα σύστημα επιδομάτων και κυρώσεων για την υποστήριξη νέων οχημάτων με χαμηλές εκπομπές και μέτρα για την αύξηση της χρήσης βιοκαυσίμων.
Πέρα από το Εθνικό Πλάνο για τη Βιώσιμη Ανάκαμψη το σημαντικότερο είναι να δοθούν τα κατάλληλα κίνητρα σε φορείς και επιχειρήσεις, καθώς και να εφαρμοστεί νομοθεσία που θα έχει πρακτικό και άμεσο όφελος. Είναι ευκαιρία για τη χώρα μας που πρέπει να την εκμεταλλευτούμε για να αφήσουμε πίσω μας την πανδημία και τη μακρόχρονη οικονομική κρίση της τελευταίας 10ετίας.
* Ο κ. Νίκος Αυλώνας είναι Πρόεδρος Κέντρου Αειφορίας (CSE), Επισκέπτης Καθηγητής Οικονομικό Πανεπιστήμιο Aθηνών (IMBA), www.cse-net.gr