Πριν τις τέσσερις βιομηχανικές επαναστάσεις, οι καταστάσεις που αντιμετώπιζε ο άνθρωπος δοκίμαζαν τις αντοχές του. Σωματικές, πνευματικές και ψυχικές. Αλλά, ταυτόχρονα, δημιουργούσαν συνεκτικές κοινωνίες αγάπης και αλληλεγγύης, εγκατεστημένες στους τόπους άντλησης των αναγκαίων για βιοπορισμό υλικών μέσων και προϊόντων και παράγοντας ή κατασκευάζοντας τα υπόλοιπα μέσα διαβίωσης. Παράγοντας τα αναγκαία αλλά και πολιτισμό.
Γιατί, τον ανθρώπινο πολιτισμό δεν τον δημιούργησαν βέβαια ο ατμός της πρώτης βιομηχανικής επανάστασης, ή ο ηλεκτρισμός και το τηλέφωνο της δεύτερης, ή η τεχνολογία της πληροφορικής και των επικοινωνιών της τρίτης, ή η τεχνητή νοημοσύνη και η ρομποτική της τέταρτης.
Σίγουρα, αυτές οι επαναστάσεις έλυσαν υπαρκτά προβλήματα των ανθρώπων. Σίγουρα πρόσθεσαν και στον πολιτισμό, δημιουργώντας τον Μίκυ Μάους, την Κόκα Κόλα και τα πυρηνικά όπλα που μπορούν να καταστρέψουν ολοκληρωτικά τον πλανήτη. Το πόσο όμως εξανθρώπισαν τον άνθρωπο-θηρίο, το πόσο προώθησαν τις αξίες του ουμανισμού, δεν είναι τόσο σαφές. Γιατί τα ζητήματα αυτά τα παρέκαμψαν, όχι αθέλητα βέβαια, και οι τέσσερις επαναστάσεις, και περιήλθαν στη σφαίρα των ερμηνειών και των ιδεολογιών, αλλά ξεφεύγουν από τις επιδιώξεις του σύντομου αυτού σημειώματος.
Σ’ αυτό, η επιδίωξη είναι να τοποθετηθούμε πάνω στις διαφαινόμενες, όχι όμως απόλυτα προβλέψιμες επιπτώσεις της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης στο κοινωνικό γίγνεσθαι και στο μέλλον του ανθρώπου, δηλ. στα βασικά ζητούμενα κάθε εξέλιξης, κάθε επανάστασης. Αν βέβαια εξακολουθούμε ακόμα να πιστεύουμε στις κοινωνίες των ανθρώπων και όχι στις κοινωνίες των ρομπότ ή της ζούγκλας.
Πολλοί στοχαστές έχουν τοποθετηθεί, θετικά ή αρνητικά πάνω στο τεράστιο αυτό θέμα: ποια δηλαδή συνεισφορά αναμένεται από την εφεύρεση της τεχνητής νοημοσύνης και συνακόλουθα της ρομποτικής, του τεχνητού δηλ. «όντος», που έχει ήδη αρχίσει να υποκαθιστά τον άνθρωπο σε πολλές, χειρωνακτικές κυρίως, λειτουργίες του.
Ο Άλμπερτ Αϊνστάιν, εκφράζοντας τη μεγάλη του ανησυχία, έχει δημοσιοποιήσει το φόβο του, η τεχνητή νοημοσύνη, με την δημιουργία σκεπτόμενων ρομπότ, να οδηγήσει σε εντελώς απρόβλεπτες εξελίξεις, ανάμεσα στις οποίες και η δημιουργία της πρώτης γενιάς ηλιθίων!
Ο διάσημος, αείμνηστος πλέον Άγγλος Φυσικός Στίβεν Χόκινγκ δίνει τη διάσταση του τρόμου που προκαλούν τα εξελιγμένα ρομπότ, που είναι με λίγα λόγια, ότι ο άνθρωπος εφευρίσκει μηχανικά όντα που θα αυτοεξελίσσονται, θα τον ξεπεράσουν και θα τον βάλουν… στη γωνιά!
Ένας από τους επιχειρηματίες που πήρε μέρος στο φόρουμ του Νταβός το 2016, που είχε ως κεντρικό θέμα την τέταρτη βιομηχανική επανάσταση, ο διευθύνων σύμβουλος της εταιρίας Autodesk Καρλ Μπας δήλωσε κατά την ομιλία του στο φόρουμ, εντελώς ωμά, ότι το εργοστάσιο του μέλλοντος θα απασχολεί μόνο δύο εργαζόμενους, έναν άνθρωπο και έναν σκύλο.Ο άνθρωπος θα είναι εκεί για να ταΐζει τον σκύλο και ο σκύλος για να δαγκώνει τους ανθρώπους που θα τολμούν να αγγίξουν τις μηχανές!
Πώς ερμηνεύεται η δήλωση αυτή και ιδίως η προβολή της στο μέλλον του εργαζόμενου ανθρώπου; Μήπως ότι στο μέλλον δεν θα υπάρχει καμιά θέση για τον άνθρωπο όπως τον γνωρίζουμε σήμερα, παρά μόνο για έναν άνθρωπο, ο οποίος, είτε με ένα εμφύτευμα κατά την εμβρυακή του υπόσταση, είτε με ένα «υποχρεωτικό» εμβόλιο θα χειραγωγείται και σωματικά και πνευματικά και συναισθηματικά σύμφωνα με τις βουλές του αόρατου συστήματος εξουσίας;
Και τα δύο ενδεχόμενα έχουν σοβαρούς υποστηρικτές διεθνώς. Ομως, όπως οι λοιμωξιολόγοι δεν πρόβλεψαν τον κορωνοιό που γύρισε τα πάνω κάτω και ανέτρεψε τα σχέδια όλων των ‘σοφών’, έτσι δεν έχει προβλεφθεί και ένα πολύ σοβαρό ενδεχόμενο: ένας χάκερ να μπορέσει να απορρυθμίσει ή και να καταστρέψει τον κεντρικό σκληρό δίσκο που κινεί όλα τα ρομπότ! Ή ένας ανθρωπιστής βιολόγος-ερευνητής να εφεύρει το αντίδοτο του εμβολίου χειραγώγησης του ανθρώπου! Να ακυρώσει δηλ. την όποια πρόθεση μέσω ενός εμβολίου να καταστεί ο άνθρωπος υποχείριο ενός σκεπτόμενου ρομπότ στην υπηρεσία βέβαια των ίδιων αφεντικών.
Αυτή θεωρώ ως τη μόνη ελπίδα. Γιατί, η εξερεύνηση του σύμπαντος και η ανακάλυψη της προέλευσής του δεν λένε απολύτως τίποτα στον μέσο άνθρωπο. Τον εργαζόμενο, τον άνεργο, τον αυτοαπασχολούμενο, τον φτωχό. Τον άνθρωπο που υποφέρει.Η τέταρτη βιομηχανική επανάσταση, με την τεχνητή νοημοσύνη και τα ρομπότ, στα χέρια μάλιστα άπληστων και αδίστακτων ελίτ, δεν προοιωνίζεται, κατά την άποψή μου, την απελευθέρωση του ανθρώπου αλλά την ηλιθιοποίησή του. Έτσι, στην πτήση προς το μέλλον, που θα έχει πολλές αναταράξεις, συμβουλεύω: ΠΡΟΣΔΕΘΕΙΤΕ!
Με την ευκαιρία, παραθέτω ένα…προφητικό ποίημα από την ποιητική μου συλλογή ΠΕΙΡΑΜΑΤΟΖΩΑ που εκδόθηκε από τις Εκδόσεις ΦΙΛΙΠΠΟΤΗ το 1978, με αφορμή την επίσκεψή μου στο κέντρο ερευνών στη Γαλλία της φαρμακευτικής εταιρίας, την θυγατρική της οποίας διηύθυνα τότε στην Ελλάδα:
Το πείραμα των Σοφών
Το πείραμα ήταν σοβαρό/ όσο κι ο ίδιος ο σκοπός:/ ανεξαρτητοποίηση/ όλων του ανθρώπου των οργάνων/ από τον εγκέφαλο./ Η ομάδα των ερευνητών/ σοφοί επιστήμονες, γνωστοί/ πολλών εθνικοτήτων/ είχε ως τώρα καταφέρει/σχεδόν το ακατόρθωτο:/ δυο όργανα σημαντικά/ σαν το στομάχι και το στόμα/ αυτόνομα να λειτουργούν/ Με το χρυσό της βιολογίας/ είχαν γι’ αυτό επιβραβευτεί/ κίνητρο σοβαρό να συνεχίσουν/ όπως και κάνουν…
* Ο Δρ. Θανάσης Φροντιστής είναι Οικονομολόγος-Συγγραφέας, a.frontistis@gmail.com