Όταν ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ λέει «Πρώτα η Αμερική», τι εννοεί ακριβώς; Δεν υπάρχουν και πολλοί τομείς στους οποίους η Αμερική να μην κατέχει τα πρωτεία. Άρα ποιο είναι το πρόβλημά του, πέρα από το ότι οι ΗΠΑ δεν είναι, εδώ και πολλά χρόνια, η πρώτη εμπορική δύναμη στον κόσμο; Μικρό το κακό, όμως, διότι η Αμερική διατηρεί με το δολάριο την παγκόσμια νομισματική κυριαρχία.
Και το πραγματικό της πρόβλημα είναι ότι με τα καμώματα του προέδρου της, την υπεροχή αυτή θα μπορούσε να τη χάσει, δίνοντας την ευκαιρία στο κινεζικό νόμισμα, το ρενμίνμπι (RMB), να διεκδικήσει πρωτεία για τα οποία, όμως, ίσως δεν είναι επαρκώς προετοιμασμένο. Και το ενδεχόμενο αυτό είναι μια σοβαρή διάσταση του νέου ψυχρού πολέμου που επιδιώκει ο Αμερικανός πρόεδρος, όχι τόσο γιατί φλέγεται για την ήδη ισχυρή Αμερική όσο για την επανεκλογή του.
Και στο επίπεδο αυτό, θα πρέπει να υπογραμμιστεί ότι τα λόγια και οι ενέργειες του Αμερικανού προέδρου κάθε άλλο παρά εμπιστοσύνη εμπνέουν για την πορεία του δολαρίου. Όπως προκύπτει από τη χρηματοοικονομική κρίση του 2009 και την τελευταία πανδημία, οι διεθνείς επενδυτές, για να αποφύγουν ολικές καταστροφές, ζητούν αμέσως καταφύγιο στο αμερικανικό δολάριο. Ωστόσο, η κατάσταση του αμερικανικού νομίσματος, όπως επισημαίνει ο πρώην υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ την περίοδο 2006 έως 2009, κ. Χένρι Πόλσον, θα εξαρτηθεί από την ικανότητα της Ουάσιγκτον να αντέξει την καταιγίδα Covid-19 και να αναδυθεί με οικονομικές πολιτικές που επιτρέπουν στη χώρα, με την πάροδο του χρόνου, να διαχειρίζεται το εθνικό της χρέος και να περιορίζει το διαρθρωτικό δημοσιονομικό έλλειμμά της.
Η ισοτιμία του δολαρίου έχει σημασία. Ο ρόλος του ως του πρωταρχικού παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος επιτρέπει στις Ηνωμένες Πολιτείες να πληρώνουν χαμηλότερα ποσοστά για τα περιουσιακά στοιχεία του δολαρίου από ό,τι διαφορετικά. Εξίσου σημαντικό, το αποκαλούμενο και «πράσινο νόμισμα», επιτρέπει στη χώρα να αντιμετωπίζει μεγαλύτερα εμπορικά ελλείμματα, μειώνει τον κίνδυνο συναλλαγματικής ισοτιμίας και προσφέρει στις αμερικανικές χρηματοπιστωτικές αγορές μεγαλύτερη ρευστότητα. Τέλος, ευνοεί τις αμερικανικές τράπεζες λόγω της αυξημένης πρόσβασης στη χρηματοδότηση το δολαρίου.
Όμως, πάντα κατά τον κ. Πόλσον, πρόεδρο σήμερα του ομώνυμου Ινστιτούτου, το ότι το δολάριο κατέχει αυτή την ισχυρή θέση για πολύ καιρό είναι μια ιστορική ανωμαλία, ιδιαίτερα τώρα που ανερχόμενη συνολικά παγκόσμια οικονομική δύναμη είναι η Κίνα. Επισημαίνεται έτσι, δικαιολογημένα κατά την άποψή μας, ότι το κινεζικό ρενμίνμπι (RMB) έχει μακράν το μεγαλύτερο δυναμικό να αναλάβει έναν ρόλο που αντιστοιχεί σε αυτόν του δολαρίου. Με δεδομένη εξάλλου και την αδυναμία του ευρώ.
Το οικονομικό μέγεθος της Κίνας, οι προοπτικές για μελλοντική ανάπτυξη, η ενσωμάτωση στην παγκόσμια οικονομία και οι επιταχυνόμενες προσπάθειες διεθνοποίησης του RMB ευνοούν όλους τους διευρυμένους ρόλους για το κινεζικό νόμισμα. Αλλά από μόνες τους, αυτές οι συνθήκες είναι ανεπαρκείς. Και οι επιτυχίες της Κίνας στον τομέα της fintech -συμπεριλαμβανομένης της ταχείας ανάπτυξης συστημάτων πληρωμών μέσω κινητού και του πρόσφατου πιλοτικού έργου από τη Λαϊκή Τράπεζα της Κίνας για τη δοκιμή ενός ψηφιακού RMB- δεν θα αλλάξουν την κατάσταση. Ένα ψηφιακό νόμισμα που υποστηρίζεται από την κεντρική τράπεζα δεν μεταβάλλει τη θεμελιώδη φύση του RMB. Πλην, όμως, ανοίγει προοπτικές που κανείς δεν μπορεί και δεν πρέπει να αγνοήσει.
Το ερώτημα υπό αυτές τις συνθήκες, στις οποίες αργά αλλά σταθερά θα έλθει να προστεθεί και το βάρος του ευρώ, είναι τι μέλλει γενέσθαι με τις αμερικανικές επιλογές. Και αυτές οι τελευταίες, σήμερα, δημιουργούν προβληματισμούς. Παρά το ότι η Κίνα δεν είναι προετοιμασμένη να μπει για καλά στον διεθνή νομισματικό ανταγωνισμό.
Το γεγονός αυτό, επισημαίνουν χρηματοοικονομικοί αναλυτές, δεν απαλλάσσει τις ΗΠΑ από την υποχρέωση να διατηρήσουν μια οικονομία που να εμπνέει αξιοπιστία και εμπιστοσύνη. Μόνο στην περίπτωση αυτή θα προστατεύεται το δολάριο.
Συνεπώς, τονίζει στο περιοδικό Foreign Affairs ο Χ. Πόλσον, όσον αφορά την υπεροχή του δολαρίου, ο κύριος κίνδυνος δεν προέρχεται από την Κίνα αλλά από τις ίδιες τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Η κατάσταση του δολαρίου αποτελεί εγγύηση κατά κάποιον τρόπο, για τη θεμελιώδη ευρωστία του αμερικανικού πολιτικού και οικονομικού συστήματος. Για να διαφυλάξει τη θέση του δολαρίου, η οικονομία των ΗΠΑ πρέπει να παραμείνει πρότυπο επιτυχίας και μίμησης ενδεχομένως. Αυτό, με τη σειρά του, απαιτεί ένα πολιτικό σύστημα ικανό να εφαρμόζει πολιτικές που θα επιτρέψουν σε περισσότερους Αμερικανούς να έχουν τόσους υλικούς πόρους, ώστε να ευημερούν. Απαιτεί επίσης ένα πολιτικό σύστημα ικανό να διατηρήσει τη δημοσιονομική υγεία της χώρας. Η ιστορία δεν γνωρίζει καμία χώρα που να παρέμεινε στην κορυφή, χωρίς δημοσιονομική σύνεση μακροπρόθεσμα. Το πολιτικό σύστημα των ΗΠΑ πρέπει να ανταποκρίνεται στις σημερινές οικονομικές προκλήσεις.
Οι επιλογές οικονομικής πολιτικής των Ηνωμένων Πολιτειών στο εξωτερικό έχουν επίσης μεγάλη σημασία, διότι επηρεάζουν την αξιοπιστία των ΗΠΑ και, σε μεγάλο βαθμό, καθορίζουν την ικανότητά τους να διαμορφώνουν παγκόσμια αποτελέσματα. Για να διατηρήσουν αυτή την ηγεσία, οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να υποστηρίξουν μια πρωτοβουλία για την προσαρμογή και τη διάδοση των παγκόσμιων όρων και κανόνων που διέπουν το εμπόριο, τις επενδύσεις και τον ανταγωνισμό στην τεχνολογία, ώστε να αντικατοπτρίζουν τις πραγματικότητες του 21ου αιώνα.
Η Ουάσιγκτον θα πρέπει επίσης να προσέχει το ότι οι μονομερείς κυρώσεις -που καθίστανται δυνατές λόγω της υπεροχής του δολαρίου- δεν είναι δωρεάν. Η αποδυνάμωση του δολαρίου με αυτόν τον τρόπο μπορεί να ενεργοποιήσει τόσο τους συμμάχους των ΗΠΑ όσο και τους εχθρούς για να αναπτύξουν εναλλακτικά αποθεματικά νομίσματα -και ίσως ακόμη και να ενώσουν τις δυνάμεις τους για να το πράξουν.
Γι' αυτόν ακριβώς τον λόγο, θα έπρεπε η Ευρωπαϊκή Ένωση να ενισχύσει και να προωθήσει περαιτέρω το ευρώ στις διεθνείς συναλλαγές. Το υπόλοιπο του 21ου αιώνα, θα είναι πολύ πιο σύνθετο απ’ όσο μπορούσε κανείς να φανταστεί στην αρχή του.