Ναι, ο καλός ύπνος είναι άριστος σύμμαχος της αυξημένης παραγωγικότητας και σημαντικός παράγοντας εγρήγορσης όταν αυτή χρειάζεται στο επιχειρείν. Και αυτό δεν το λέμε εμείς για να έχουμε κάτι να πούμε. Προκύπτει από σοβαρές ιατρικές μελέτες και πειραματικές παρατηρήσεις. Βέβαια δε, όλα αυτά έγιναν πριν την κρίση του κορωνοϊού και τις δικές της επιπτώσεις στην επιχειρηματική δραστηριότητα.
Ο Ντέιβιντ Ντίνγκις, επικεφαλής Εργαστηρίου Ύπνου και Χρονοβιολογίας στο Νοσοκομείο του Πανεπιστημίου της Πενσιλβάνια, διακρίθηκε ως ο άνθρωπος ο οποίος στέρησε τον ύπνο ανθρώπων περισσότερο ίσως από οποιονδήποτε άλλο στον κόσμο.
Σε μια άλλη έρευνα με αντικείμενο τη μείωση των ωρών του ύπνου, το 2003, που ήταν η μεγαλύτερη σε διάρκεια μελέτη του είδους, ο Ντίνγκις και ο κορυφαίος συνεργάτης του, Χανς Βαν Ντόνγκεν, διαίρεσαν τους δεκάδες συμμετέχοντες σε τρεις διαφορετικές ομάδες: μερικοί κοιμούνταν τέσσερις ώρες, άλλοι έξι και άλλοι, οι τυχεροί της ομάδας ελέγχου, οκτώ ώρες - για δύο εβδομάδες στο εργαστήριο.
Κάθε δύο ώρες στη διάρκεια της ημέρας, οι ερευνητές ήλεγχαν την ικανότητα των συμμετεχόντων να διατηρούν τη συγκέντρωση, με την αποκαλούμενη δοκιμασία ψυχοκινητής προσοχής, PVT, που θεωρείται κορυφαία μέθοδος μέτρησης της υπνηλίας.
Στη διάρκεια της εξέτασης PVT, οι άνδρες και οι γυναίκες συμμετέχοντες κάθισαν μπροστά σε οθόνες υπολογιστών για περιόδους δέκα λεπτών, πατώντας το space bar κάθε φορά που εμφανίζονταν μπροστά τους ομάδες αριθμών σε τυχαία διαστήματα. Ακόμη και η καθυστέρηση του μισού δευτερολέπτου στην αντίδρασή τους υπονοεί παράδοση στην υπνηλία, σημαίνει δηλαδή ότι έλαβε χώρα ένα μικροεπεισόδιο ύπνου, microsleep.
Η εξέταση PVT είναι ανιαρή, αλλά απλή εάν έχεις χορτάσει τον ύπνο. Μετρά τη διατήρηση της προσοχής που είναι ζωτικής σημασίας για πιλότους, οδηγούς φορτηγών, αστροναύτες. Μια απώλεια προσοχής μόλις δύο δευτερολέπτων αρκεί για να φέρει την καταστροφή. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι όσοι είχαν αποστολή να κοιμούνται οκτώ ώρες εκδήλωσαν ελάχιστες απώλειες αυτού του είδους και ουδεμία γνωστική δυσλειτουργία στη διάρκεια της μελέτης.
Εκείνο που ενδιαφέρει είναι ότι οι συμμετέχοντες με τέσσερις και έξι ώρες ύπνου είχαν όλο και χειρότερες επιδόσεις στην εξέταση PVT. Παρότι η ομάδα των τεσσάρων ωρών νύσταζε πολύ περισσότερο, η ομάδα των έξι ωρών πήγαινε με σταθερό ρυθμό από το κακό στο χειρότερο. Την έκτη ημέρα, το 25% των συμμετεχόντων κοιμόταν πάνω στον υπολογιστή. Τα ίδια συνέβησαν και σε μια άλλη εξέταση που μετρά την ταχύτητα και την ακρίβεια. Σε γενικές γραμμές, μετά δύο εβδομάδες, τα μέλη της ομάδας των έξι ωρών εκδήλωναν εξάντληση ανάλογη εκείνων οι οποίοι σε άλλη μελέτη του Ντίνγκις στερήθηκαν τον ύπνο για 24 συνεχείς ώρες.
Έτσι λοιπόν, για τους περισσότερους από μας, οκτώ ώρες ύπνου είναι το τέλειο και έξι δεν φθάνουν, αλλά τι συμβαίνει εάν καλύψουμε το κενό; Ποιο είναι το όριο κάτω από το οποίο οι λειτουργίες μας αρχίζουν να φθίνουν; Κι ενώ η έρευνα του κ. Ντίνγκις βρισκόταν σε εξέλιξη, ο συνάδελφός του, Γκρέγκορι Μπελένκι, διευθυντής τότε του τμήματος νευρολογίας στρατιωτικού ινστιτούτου του Μέριλαντ, πραγματοποιούσε μια ανάλογη μελέτη.
Περιόρισε τον ύπνο ατόμων σε τρεις, πέντε, επτά και εννέα ώρες - έτσι ώστε από κοινού οι έρευνες να παρουσιάσουν μια ολοκληρωμένη εικόνα. Η ομάδα των εννέα ωρών του Μπελένκι είχε καλές επιδόσεις όπως η ομάδα των οκτώ ωρών του Ντίνγκις. Ωστόσο, η ομάδα των επτά ωρών επιβράδυνε τους ρυθμούς της στην εξέταση PVT και συνέχισε να το κάνει για τρεις μέρες προτού σταθεροποιηθεί σε χαμηλότερα επίπεδα.
Φυσικά οι ζωές μας δεν είναι τόσο ήπιες όσο η ζωή στο εργαστήριο: έχουμε καφέ, δυνατά φώτα, κοινωνικές επαφές στο γραφείο, στοιχεία που όλα καταπολεμούν την υπνηλία. Αλλά δεν μπορούν να το κάνουν επ' αόριστον. «Δεν το βλέπεις από την πρώτη μέρα», λέει ο κ. Μπελένκι, ο οποίος σήμερα είναι επικεφαλής ερευνητικού κέντρου στην Ουάσιγκτον. «Το βλέπεις, όμως, σε πέντε έως επτά μέρες. Εκτός εάν κάνεις μια δουλειά που δεν απαιτεί πολλή σκέψη, απλά κερδίζεις ώρες ξύπνιος σε βάρος των επιδόσεών σου». Και δεν είναι σαφές εάν μπορείς πράγματι να βασιστείς στην ξεκούραση του Σαββατοκύριακου...