Δεδομένου του αστρονομικού κόστους των μέτρων για την εξομάλυνση της καμπύλης των κρουσμάτων του νέου κορωνοϊού, οι φορείς άσκησης πολιτικής βρίσκονται υπό ασφυκτική πίεση για να «ξανανοίξουν την οικονομία».
Κάποιοι πολιτικοί όπως ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ πιστεύουν ότι έχει έρθει η ώρα για να χαλαρώσουν οι περιορισμοί. Το σκεπτικό είναι πως αν η επιδημιακή καμπύλη έχει σχήμα αντεστραμμένου U και έχουμε ήδη περάσει το σημείο της κορύφωσης, τότε τα χειρότερα είναι πίσω μας.
Σύμφωνα με τον Ρικάρντο Χάουζμαν, καθηγητή οικονομικών στο Χάρβαρντ, το σκεπτικό αυτό είναι λανθασμένο. Μπορεί να στοιχίσει δεκάδες χιλιάδες περισσότερες ζωές και να οδηγήσει σε μεγαλύτερη ύφεση σε σχήμα W.
Όπως αναφέρει ο κ. Χάουζμαν, τα «μαθηματικά» των επιδημιών μας επιτρέπουν να γνωρίζουμε πότε πρέπει να αναμένεται η κορύφωση της επιδημίας σε κάθε περιοχή. Η εκθετική αύξηση επέρχεται όταν ο αριθμός των ανθρώπων που μολύνει ένας φορέας του ιού υπερβαίνει το 1. Ο αριθμός αυτός αντιστοιχεί στον λεγόμενο συντελεστή R.
Πριν την επιβολή των locdown ο συντελεστής R στις περισσότερες χώρες ήταν πιο κοντά στο 3 από ότι στο 2. Τα lockdown μειώνουν το R. Όταν υποχωρεί κάτω από το 1, ο αριθμός των κρουσμάτων και των θανάτων μειώνεται. Οπότε, σημειώνει ο κ. Χάουζμαν, αυτή η κορύφωση που είδαμε σχετίζεται με το χαμηλό R των lockdown, όχι με το R μετά την άρση των lockdown, που χωρίς μέτρα θα είναι πολύ υψηλότερο.
Η κορύφωση είναι ακόμα μπροστά μας και το μέγεθος της θα εξαρτηθεί από το τι θα κάνουμε στη συνέχεια, τονίζει ο ίδιος. Δεδομένης της υψηλής μεταδοτικότητας του κορωνοϊού, ο μόνος τρόπος για να ξεπεραστεί η πανδημία είναι να αποκτήσει ανοσία το 80 με 90% του πληθυσμού. Υπάρχουν δύο τρόποι για να αποκτήσει κανείς ανοσία, να αρρωστήσει ή να κάνει εμβόλιο.
Χωρίς εμβόλιο, η κορύφωση της πανδημίας επέρχεται όταν ένα ποσοστό 1/R του πληθυσμού δεν έχει εκτεθεί ακόμα στον ιό. Ως εκ τούτου, ένα R της τάξης του 1,5, του 2, και του 3 σημαίνει ότι η κορύφωση επέρχεται όταν, αντίστοιχα, το 33,3%, το 50% και το 66,7% του πληθυσμού έχει ήδη εκτεθεί.
Πόσο κοντά είμαστε στα νούμερα αυτά; Ο κ. Χάουζμαν εκτιμά πως απέχουμε ακόμα πολύ, ιδίως στις περιοχές που έχουν πληγεί περισσότερο.
Η επανεκκίνηση της οικονομίας σημαίνει και περισσότερο συγχρωτισμό και άρα μεγαλύτερες πιθανότητες νέων μολύνσεων. Σύμφωνα με τον κ. Χάουζμαν δύο αριθμοί έχουν σημασία για το κατά πόσον αυτό μπορεί να γίνει σύντομα με ασφάλεια: ο συντελεστής R όπως θα διαμορφωθεί μετά τη χαλάρωση των περιοριστικών μέτρων και ο αριθμός των ανθρώπων που έχουν ήδη μολυνθεί.
Οι κυβερνήσεις προσπαθούν να επηρεάσουν τον συντελεστή R μέσω των πολιτικών κοινωνικής αποστασιοποίησης και άλλων συστάσεων και να τον μετρούν σε καθημερινή βάση με την παρακολούθηση της ημερήσιας αύξησης των κρουσμάτων και των θανάτων. Ένα R της τάξης του 2 θα οδηγούσε σε μια κορύφωση κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού που θα έκανε τη Λομβαρδία και τη Νέα Υόρκη να μοιάζουν με πίστα για αρχάριους. Ένα R της τάξης του 1,5 θα οδηγούσε σε πιο ήπια, αλλά σε κάθε περίπτωση επώδυνη κορύφωση κάποια στιγμή ανάμεσα στον Νοέμβριο και τον Φεβρουάριο, με αρκετούς δύσκολους μήνες να ακολουθούν. Οποιοδήποτε R πάνω από το 1 θα ασκούσε εν τέλει συντριπτική πίεση στα συστήματα υγείας.
Μια εναλλακτική στρατηγική σύμφωνα με τον κ. Χάουζμαν θα ήταν οι κυβερνήσεις να θέσουν έναν συγκεκριμένο στόχο για το επιθυμητό επίπεδο του R, όπως κάνουν οι κεντρικές τράπεζες για τον πληθωρισμό.
Αυτό προϋποθέτει σε πρώτο στάδιο την εδραίωση μεθοδολογιών για την καθημερινή μέτρηση του R. Στη συνέχεια θα πρέπει διευθετηθεί το ζήτημα του καθορισμού του στόχου. Όπως σημειώνει ο κ. Χάουζμαν, η επιδημιολογική διαφορά ανάμεσα σε ένα R της τάξης του 1 και ένα R της τάξης του 1,5 είναι τεράστια, ενδεχομένως πενηνταπλάσια. Επιπλέον, ένα R της τάξης του 1,5 θα οδηγούσε σε μια κορύφωση όχι πολύ μακριά από την περίοδο που αναμένεται να εμφανιστεί ένα εμβόλιο.
Λαμβάνοντας υπόψη τον παράγοντα του χρόνου, ο κ. Χάουζμαν υποστηρίζει ότι είναι εύλογο για μια κυβέρνηση να θέσει ως στόχο ένα R της τάξης του 1 ή και χαμηλότερο και να περιμένει για ένα εμβόλιο που θα προσφέρει ανοσία στον πληθυσμό.
Ο ίδιος επισημαίνει ότι δεδομένης της μέσης περιόδου επώασης του ιού πριν την εμφάνιση των συμπτωμάτων, τα αποτελέσματα των μέτρων στόχευσης του R θα είναι εμφανή μόνο μετά από μία εβδομάδα. Ως εκ τούτου, τονίζει, η στρατηγική χαλάρωσης πρέπει να είναι σταδιακή, με λίγες αποφάσεις κάθε δύο εβδομάδες ώστε να υπολογίζεται ο αντίκτυπος.
Ένα R μεγαλύτερο του 1 οδηγεί σε υπέρμετρο κόστος σε ανθρώπινες ζωές. Η στόχευση του R μέχρι την εμφάνιση ενός εμβολίου φαίνεται πιο ανθρώπινη και εύλογη επιλογή, διότι θα σώσει ζωές και την οικονομία, υπογραμμίζει ο κ. Χάουζμαν.