Ένας μικροοργανισμός φρέναρε τις ζωές μας και μας έκλεισε στις εστίες μας. Έμειναν κάποιοι στην πρώτη γραμμή για να φροντίσουν τα θύματα· τους χειροκροτούμε στα μπαλκόνια -αν και με εξαιρέσεις-, γιατί ελάχιστοι έχουν στο μυαλό, όταν παλαμοκροτούν, τους αόρατους εργαζόμενους που καθαρίζουν ή μεταφέρουν εμπορεύματα. Ο SARS-Cov-2 φρέναρε και τις πιο πλούσιες οικονομίες και θα παραμείνει ζωντανός για αρκετό καιρό, καθώς δεν έχει βρεθεί το όπλο που τον σκοτώνει. Παρότι όμως ο κορωνοϊός είναι αόρατος, φωτίζει αρκετά συμπεράσματα.
Ο πλανήτης των μικροβίων
Τα μικρόβια ζουν εκατομμύρια χρόνια στον πλανήτη. Οι ιοί και τα βακτήρια (τα οποία συμβιούν και μέσα μας) υπήρχαν εκατομμύρια χρόνια πριν εμφανιστεί το είδος μας στη Γη. Ο κορωνοϊός μάς υπενθυμίζει ότι ο πλανήτης δεν μας ανήκει (και ούτε μας χρειάζεται). Πιστεύουμε ότι είμαστε το σημαντικότερο είδος, όταν οι μέλισσες είναι απείρως χρησιμότερες από εμάς για τη διατήρηση της ζωής. Επίσης αποδεικνύεται ότι δεν υπάρχουν ράτσες του Homo Sapiens και οι διακρίσεις κατοικούν μόνο στο μυαλό κάποιων ανθρώπων που δεν ανέχονται τους άλλους. Ευτυχώς που κάποιοι ιοί πάντα θα φροντίζουν να είμαστε πιο ταπεινοί (έστω και προσωρινά).
Επιστήμη vs Θρησκείας
Είναι εντυπωσιακή η επικράτηση της Επιστήμης. Έχουν περάσει μόλις μερικές εκατοντάδες χρόνια από τότε που κάποιοι κάηκαν στην πυρά γιατί αμφισβήτησαν θεόσταλτες αλήθειες. Στηριζόμαστε πλέον μόνο στην Επιστήμη για να νικήσουμε τον κορωνοϊό, χωρίς καμία αμφισβήτηση. Περιμένουμε το εμβόλιο (ή έστω ένα φάρμακο) από κάποιους μυστήριους επιστήμονες που βρίσκονται διασκορπισμένοι σε όλο τον κόσμο. Πριν από λίγα χρόνια, θα κάναμε ευχέλαια και προσευχές, ενώ σήμερα δεν προσπαθούν ούτε οι πιο φανατικοί θρησκευόμενοι να διοργανώσουν τελετές. Φυσικά υπάρχουν και στις πλέον τεχνολογικά προηγμένες χώρες άνθρωποι που μισούν τον ορθολογισμό και την αμφισβήτηση ιδεών και παραδόσεων. Είναι μια διαμάχη που κρατάει αιώνες.
Πάντα η επιστήμη θα είναι (εκ κατασκευής) μια κουλτούρα αμφισβήτησης ενώ η Θρησκεία είναι η κουλτούρα της πίστης. Αυτό δεν μπορεί να αλλάξει για καμία από τις δύο πλευρές.
Στη χώρα μας η συζήτηση για τη Θεία Κοινωνία κράτησε τόσο όσο να εκτεθούν γραφικοί ιεράρχες και ανάξιοι βουλευτές που δήλωσαν «όταν υπάρχει βαθιά πίστη, δεν φοβάσαι να κοινωνήσεις» (το οποίο αν το καλοσκεφτούμε είναι αλήθεια). Η τυφλή θρησκευτική πίστη τυφλώνει μέχρι και διακεκριμένους επιστήμονες. Πριν λαλήσει πετεινός, τρεις φορές η λοιμωξιολόγος κα Γιαμαρέλλου απαρνήθηκε την επιστήμη της και δήλωσε «θα κοινωνήσω με πίστη ότι δεν θα κολλήσω κορωνοϊό». Φαίνεται έκανε διπλή τυφλή δοκιμή με κλειστά τα μάτια στις προβλεπόμενες διαδικασίες.
Δεν υπάρχουν αναφορές για ιούς και μικρόβια στη Βίβλο, ούτε και σε κανένα άλλο ιερό βιβλίο καμίας θρησκείας. Παρότι σίγουρα ταξίδεψαν incognito στην Κιβωτό του Νώε, δεν τα πήραν χαμπάρι οι συγγραφείς των Ευαγγελίων. Ο Δαρβίνος παίρνει την εκδίκησή του· τίποτα δεν μπορεί να εξηγηθεί για τον κορωνοϊό, χωρίς τον νόμο της εξέλιξης μέσω φυσικής επιλογής.
Η λατρεία της συνωμοσίας
Είναι ο κορωνοϊός προϊόν εργαστηρίου; Πιθανολογώ ότι όσοι απαντάτε αρνητικά ανήκετε στη μειοψηφία. Η έλξη των θεωριών συνωμοσίας είναι ακατανίκητη (και όχι μόνο στην Ελλάδα όπως αποδεικνύουν και οι ανεγκέφαλοι διαδηλωτές-ψηφοφόροι του Τραμπ). Υπάρχει όμως ένα τεστ: αν κάποιος προσπαθήσει να σας πείσει με κάποια περίτεχνη θεωρία συνωμοσίας για την προέλευση του κορωνοϊού, ζητήστε του να εξηγήσει τι είναι ένας ιός και με ποιο τρόπο μάς αρρωσταίνει. Αν δεν έχει ιδέα, τότε απορρίψτε τη θεωρία του χωρίς δεύτερη σκέψη.
Κυβερνητικές επιτυχίες και voucher Βρυξελλών
Για να έρθουμε στον μικρόκοσμο της χώρας μας. Μπορεί να έχουμε μπροστά μας τον δυσκολότερο δρόμο επαναφοράς της οικονομίας σε κανονική τροχιά, αλλά αυτό δεν αναιρεί ότι η κυβέρνηση έχει πετύχει τον αρχικό στόχο της ανάσχεσης της πανδημίας. Ακόμη και αν αυτό το πέτυχε λόγω φοβίας, δεν έχει καμία σημασία. Ο ρόλος των κυβερνήσεων δεν είναι να ρισκάρουν (ακόμη και αν τα αποτελέσματα είναι θετικά) αλλά -ανάμεσα σε άλλα- να παρέχουν ασφάλεια.
Θεωρώ ωςν το θετικότερο αποτύπωμα της κυβέρνησης την προσήλωση στις υποδείξεις ειδικών. Δεν είναι λίγο, γιατί στα χρόνια της κρίσης ο τεχνοκράτης ήταν ο μεγαλύτερος εχθρός του λαού. Αυτό το συμπέρασμα ενισχύεται και με το παράδειγμα της ψηφιακής επικοινωνίας με το ελληνικό κράτος. Χρειάστηκε να χρησιμοποιήσω την υπεύθυνη δήλωση και την εξουσιοδότηση (όπως και εκατοντάδες χιλιάδες άλλοι) και το χάρηκα που τα κατάφερα σε δευτερόλεπτα, χωρίς να κουνηθώ από την καρέκλα μου.
Ο κορωνοϊός επιτάχυνε κάποιες αλλαγές και νίκησε όσους αδρανούσαν. Η προσπάθεια του κ. Πιερρακάκη και των συνεργατών του είναι αξιέπαινη, αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το σημαντικό είναι η αλλαγή των δομών και των διαδικασιών του κράτους (που έχουν παραμείνει αναλλοίωτες). Αν αυτές δεν αλλάξουν, τότε ο οποιοσδήποτε ψηφιακός μετασχηματισμός θα μας οδηγήσει στην ηλεκτρονική γραφειοκρατία που πιθανώς κοστίζει περισσότερο από την έγχαρτη.
Σε όλα τα ωραία άσματα υπάρχουν και παρατράγουδα· όπως τα κουπόνια εκπαίδευσης. Υπάρχει ένα σημαντικό συμπέρασμα που χάθηκε μέσα στον θόρυβο. Πίσω από την είσπραξη εκατομμυρίων ευρώ μέσω vouchers (οΘντκ) κατάρτισης, κρύβεται η κουτοπόνηρη λογική ότι τα λεφτά έρχονται σαν ζαρζαβατικά από την Ευρώπη μαζί με λαχανάκια Βρυξελλών. Άλλωστε από τότε που τρυπώσαμε στην ΕΟΚ, πολλοί είχαν εκπαιδευτεί να βάζουν στο ταμείο τους λεφτά μέσω ανύπαρκτων εκπαιδευτικών προγραμμάτων.
Γι' αυτό κανείς δεν κατέκρινε το κόλπο (που κατέληξε σε φιάσκο) των κουπονιών, καθώς χιλιάδες εισέπρατταν το 600άρι και κάποιες επιχειρήσεις στόχευαν σε αεράτα ευρωεκατομμύρια. Εταιρείες συμβούλων (που θέλουν να κατατάσσονται στους σοβαρούς) μας βομβάρδισαν με ολοσέλιδες καταχωρήσεις σε εφημερίδες διαφημίζοντας μούφες (για να μην κατακρίνουμε μόνο τον υπουργό Εργασίας). Πρέπει να έχουμε ένα πράγμα στο μυαλό μας: στην προσπάθεια να ανακάμψει η οικονομία, θα χρειαστούμε τη βοήθεια των Ευρωπαίων και πρέπει κάποτε να σταματήσουμε να (νομίζουμε ότι) τους κοροϊδεύουμε.
Αντε να τελειώνουμε
Ένα είναι βέβαιο με τον κορωνοϊό: η ανθρώπινη φύση θα παραμείνει αναλλοίωτη. Τα γονίδιά μας έρχονται από πολύ μακριά για να μας αλλάξει μια πανδημία (όσο και αν αυτή μάς αναστατώνει). Ο κόσμος αλλάζει και χωρίς ιούς· επιταχυντές και καταλύτες αλλαγών υπάρχουν πολλοί και δεν είναι μόνο (ούτε κατά κύριο λόγο) ιοί και αρρώστιες. Ανυπομονούμε να επιστρέψουμε στις καθημερινές μας συνήθειες· οι προβληματισμοί και η περισυλλογή μάς κούρασε.
Αν όμως κάθε φορά που ένα μικρόβιο που σκοτώνει μαζικά γινόταν η αφορμή για βελτιώσεις, ο κόσμος μας θα ήταν πολύ καλύτερος.
(Σκίτσο του Γιάννη Δερμεντζόγλου)
* Ο Κώστας Μαρκάζος είναι οικονομολόγος, συγγραφέας του βιβλίου «ΑΝΤΙΠΑΛΟΙ ΜΕ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΜΑΣ» (εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη).