Πώς θα βρείτε τα σημάδια της πανδημίας στους ισολογισμούς

Ολοκληρώνουμε την σύντομη σειρά των άρθρων αναφορικά με τα βασικότερα σημεία ενδιαφέροντος για την επιρροή της Covid 19 στις οικονομικές καταστάσεις, με το παρόν.

(Δείτε το πρώτο μέρος του άρθρου, με τίτλο «Οι χειρισμοί των επιπτώσεων της πανδημίας στις λογιστικές καταστάσεις» εδώ). 

Καταστάσεις για το οικονομικό έτος που έληξε τον Δεκέμβριο του 2019

Χρηματοοικονομικά μέσα

Οι σημαντικότατες μειώσεις που σημειώθηκαν στις αξίες διαπραγματεύσιμων μέσων όπως των κοινών μετοχών, κατά τονΜάρτιο του 2020, δεν αντιμετωπίζονται από το Διεθνές Λογιστικό Πρότυπο 10 «Γεγονότα μετά την Περίοδο Αναφοράς» ως διορθωτικό γεγονός. Εφόσον δηλαδή οι μειώσεις έλαβαν χώρα μετά την ημερομηνία αναφοράς (31/12/2019), δεν δικαιολογείται αναπροσαρμογή της αξίας τους στις καταστάσεις του 2019.

Δεδομένου όμως ότι οι μειώσεις έλαβαν χώρα πριν την έγκριση των καταστάσεων του 2019 από το διοικητικό συμβούλιο, π.χ. πριν τις 30/04/2020, και με την προϋπόθεση πως η πτώση των αξιών είναι σημαντική για την οντότητα, οι καταστάσεις του 2019, θα πρέπει να συμπεριλαμβάνουν τις δέουσες γνωστοποιήσεις.

Οι γνωστοποιήσεις θα αφορούν την φύση του γεγονότος, και την χρηματοοικονομική του αξία. Έτσι οι χρήστες των καταστάσεων θα γνωρίζουν ήδη μελετώντας τις καταστάσεις του 2019, την ποσοτικοποιημένη επίδραση της πτώσης των αξιών αυτών πριν αυτή εμφανισθεί στις οικονομικές καταστάσεις, στο Α’ Τρίμηνο του 2020, οι οποίες θα δημοσιευθούν αρκετά αργότερα από αυτές του έτους 2019.

Καταστάσεις για το οικονομικό έτος του 2020

Χρηματοοικονομικά μέσα

Η αναμενόμενη δυσχερής επίδραση της Covid 19 στην οικονομική δραστηριότητα εκτιμάται πως θα επηρεάσει ορισμένα πολύ σημαντικά περιουσιακά στοιχεία, και συγκεκριμένα: 

• Υπόλοιπα εμπορικών απαιτήσεων, εμπορικών οντοτήτων και οντοτήτων παροχής υπηρεσιών. Η εισπραξιμότητα των υπολοίπων πελατών ενδεχομένως να επηρεασθεί σημαντικά αρνητικά. Αυτό θα αντικατοπτρισθεί στην σημαντική αύξηση των αναμενόμενων πιστωτικών ζημίων από πελάτες (ή αλλιώς, αν και ελαφρώς λανθασμένα αναφερόμενες ως «προβλέψεις επισφαλών πελατών»). Οι ζημίες αυτές θα αναγνωρισθούν στα αποτελέσματα του εκάστοτε τριμήνου, π.χ. Α’ Τρίμηνο 2020. 

• Χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία επιμετρούμενα στο αποσβεσμένο κόστος, σε ισολογισμούς τραπεζικών ιδρυμάτων. 

Τα τελευταία χρήζουν περισσότερης ανάλυσης, δεδομένης της σημαντικότητας των τραπεζών για το χρηματοοικονομικό οικοσύστημα, καθώς και των πρόσφατων αλλεπάλληλων ανακεφαλαιοποιήσεών τους. 

Κλασσικό παράδειγμα τέτοιων στοιχείων είναι χορηγούμενα δάνεια προς καταναλωτές, ιδιώτες και επιχειρήσεις. Απομείωση αυτών των μακροπρόθεσμων τραπεζικών απαιτήσεων μπορεί να οφείλεται σε ένα ή περισσότερα εκ των παρακάτω: 

1. De facto αναγνώριση ζημιών λόγω αδυναμίας εισπραξιμότητας. 
2. Αναγνώριση ζημιών λόγω (αναμενόμενου ή πραγματοποιηθέντος) διακανονισμού με τους δανειολήπτες, στα πλαίσια του οποίου, η τράπεζα θα λάβει το σύνολο της απαίτησης αλλά με σημαντική καθυστέρηση. Αν π.χ. η ίδια απαίτηση που τον Φεβρουάριο του 2020 είχε παρούσα (προεξοφλημένη) αξία «Χ» στον ισολογισμό μιας τράπεζας, ληφθεί εξ ολοκλήρου αλλά με καθυστέρηση ενός έτους, η παρούσα της αξία θα μειωθεί σε κάτι λιγότερο του «Χ». Αυτό θα επηρεάσει, ενδεχομένως σημαντικά, τα αποτελέσματα της περιόδου στην οποία θα αναγνωρισθεί η ζημία, καθώς και το υπόλοιπο της απαίτησης, ισόποσα. 

Παράδειγμα

Η τράπεζα χορηγεί δάνειο αξίας 100.000 ευρώ τον Ιανουάριο του 2020 στην επιχείρηση Α, με πραγματικό επιτόκιο 6%. Το δάνειο αναμένεται να αποπληρωθεί σε 3 ισόποσες δόσεις ως εξής.  

 Σύνολο εσόδου από τόκους: 12.232 ευρώ.

Ας υποθέσουμε πως εξαιτίας του Covid 19 η τράπεζα έρχεται κατά το Α’ τρίμηνο του 2020, σε διακανονισμό ή της επιβάλλεται βάσει νομοθεσίας, να δώσει περίοδο χάριτος για ένα έτος στον δανειολήπτη. Αυτό θα επηρεάσει: 

• Την παρούσα αξία της απαίτησης κατά την συμφωνία του διακανονισμού.
• Την κερδοφορία από το δάνειο αυτό κατά το έτος 2020.
• Την συνολική κερδοφορία από το δάνειο αυτό, παρόλο που η τράπεζα θα λάβει το σύνολο του ποσού των 100.000 Ευρώ, δηλαδή δεν τίθεται θέμα «κουρέματος» κεφαλαίου.

 Χρησιμοποιώντας το 6% ως πραγματικό επιτόκιο, αναπροσαρμόζουμε τις αξίες ως εξής. 

Ζημία κατά την συμφωνία της περιόδου χάριτος, το Α’ Τρίμηνο του 2020: (100.000 – 94.343) = 5.657 ευρώ.

Σύνολο εσόδου από τόκους: 14.749 ευρώ. Συνολική κερδοφορία από το αναπροσαρμοσμένο δάνειο: (14.749 – 5.657) = 9.092 ευρώ.

Συνολική πτώση κερδοφορίας από το δάνειο αυτό: (12.232 – 9.092) = 3.140 ευρώ.

Εύλογα μπορεί να εκτιμήσει κάποιος την συνολική επίπτωση στην κερδοφορία και την τιμή της μετοχής των τραπεζών, από ανάλογες αναπροσαρμογές, σε εκατοντάδες χιλιάδες δάνεια ανά τράπεζα.  

Προβλέψεις για επιχειρηματική αναδιάρθρωση

Στα πλαίσια της διασφάλισης της βιωσιμότητας μιας οντότητας που έχει επηρεασθεί σφόδρα αρνητικά από την Covid 19, η διοίκηση ενδεχομένως να αποφασίσει σημαντικές αλλαγές στο πεδίο δραστηριότητας ή τον τρόπο με τον οποίο οι δραστηριότητες της οντότητας ασκούνται. Για παράδειγμα, μια αεροπορική εταιρία μπορεί να αποφασίσει τον Απρίλιο του 2020 να σταματήσει τις πτήσεις από και προς την Αφρικανική ήπειρο, από την 1η Μαΐου 2020. Αεροσκάφη διατίθενται προς πώληση, το ανάλογο προσωπικό απολύεται εντός διμήνου. 

Υποθέτουμε πως ο τομέας πτήσεων προς και από την Αφρικανική ήπειρο ήταν σημαντικός για τις αερογραμμές. Μια τέτοια απόφαση θα επηρεάσει προσωρινά τα αποτελέσματα της χρήσης του 2020, καθώς και τις οικονομικές καταστάσεις του 2020 συνολικά, ως εξής: 

• Τα αποτελέσματα χρήσης θα επιβαρυνθούν με το σύνολο της νόμιμης και τεκμαρτής αποζημίωσης απόλυσης. Τεκμαρτή είναι η αποζημίωση που καταβάλλεται πλέον της νόμιμης, βάσει πολιτικής ή προηγουμένων πρακτικών της οντότητας σε ανάλογες περιπτώσεις. 

• Έσοδα, κόστη, κλπ. που προκύπτουν από την δραστηριότητα αυτή, θα εμφανίζονται διακριτά από τα υπόλοιπα, στην κατάσταση συνολικού εισοδήματος (profit or loss) ή στις γνωστοποιήσεις. 

• Ανάλογη διακριτή παρουσίαση, απαιτείται/είθισται στις υπόλοιπες οικονομικές καταστάσεις του 2020, ενδεχομένως και με αναπροσαρμογή των καταστάσεων του 2019, με σκοπό την συγκρισιμότητά τους. Περαιτέρω λεπτομέρειες, είναι εκτός των ορίων του παρόντος. 

Ενδεχόμενα περιουσιακά στοιχεία 

Σε περίπτωση που η οντότητα είναι ασφαλισμένη για την απώλεια εσόδων από τέτοιου είδους ανωτέρα βία όπως ο Covid 19, και πιστοποιείται η πιθανότητα (probability) ότι η οντότητα θα λάβει την ανάλογη αποζημίωση, η οντότητα πρέπει να προχωρήσει στις ανάλογες γνωστοποιήσεις ποσοτικοποιώντας την αποζημίωση και παρέχοντας μια σύντομη περιγραφή της. 

Σε περίπτωση που η είσπραξη είναι κατ’ ουσίαν βέβαιη, η οντότητα αναγνωρίζει ως περιουσιακό στοιχείο το σύνολο του ποσού που εκτιμά πως θα εισπράξει με ανάλογη αναγνώριση εισοδήματος ή αρνητικού εξόδου. Θα αναζητήσουμε με ιδιαίτερο ενδιαφέρον ανάλογα ποσά & γνωστοποιήσεις στις οικονομικές καταστάσεις του 2020. Η εισπραξιμότητά τους, ίσως αποτελέσει και τον μοναδικό λόγο για τον οποίο η διοίκηση υιοθετεί για την οντότητα, την αρχή της συνεχιζόμενης δραστηριότητας. Περισσότερα για αυτό το ζήτημα, αναφέρονται στο πρώτο μέρος αυτής της σειράς των άρθρων. 

Mη συμμόρφωση με όρους δανεισμού 

Μια από τις επιπτώσεις την Covid 19, ενδεχομένως να είναι η μη συμμόρφωση εταιρειών με όρους δανεισμού τους, π.χ. εμπρόθεσμης πληρωμής δόσεων, διατήρησης ελάχιστου επιπέδου κερδοφορίας, μέγιστης σχέσης χρεωστούμενου δανείου προς χρηματοδοτούμενο περιουσιακό στοιχείο (loan to value ratio), κλπ. 

Οι χρήστες των οικονομικών καταστάσεων μπορούν να αναζητήσουν σε αυτές πληροφορίες για τις συνέπειες της μη συμμόρφωσης: 

• Ενεργοποίηση ρήτρας που οδηγεί σε ένα συγκεκριμένο ποσό να γίνει από την τράπεζα άμεσα απαιτητό. Οι χρήστες θα παρατηρήσουν ένα ασυνήθιστα μεγάλο ποσό να εμφανίζεται στον ισολογισμό ως τρέχουσα αντί ως μακροπρόθεσμη υποχρέωση. 

• Ενεργοποίηση ρήτρας που οδηγεί σε προσωρινή παύση καταβολής μερισμάτων. 

• Πληροφορίες για διακανονισμό στο οποίο ήρθε η οντότητα με την τράπεζά της για ενεργοποίηση waivers, ώστε να αναβληθεί η πληρωμή ποσών που θα ήταν αλλιώς, απαιτητά. Οι χρήστες θα παρατηρήσουν τα εν λόγω ποσά να εμφανίζονται στον ισολογισμό ως μακροπρόθεσμη αντί ως βραχυπρόθεσμη υποχρέωση. 

* Ο Χρήστος Ραγκαβάς είναι ορκωτός λογιστής (FCCA, CGMA, PgDip Laws), χρηματοοικονομικός σύμβουλος και επιστημονικός συνεργάτης του Λογιστικού Συλλόγου Αθηνών.