Ο υπουργός Εργασίας κ. Βρούτσης είναι ένας συμπαθητικός άνθρωπος, καθώς είναι αγγελιοφόρος μόνο καλών ειδήσεων. Από την ανάληψη των κυβερνητικών καθηκόντων καθησυχάζει διαρκώς τους (νυν και μελλοντικούς) συνταξιούχους ότι δεν θα υπάρξουν περικοπές συντάξεων.
Για το νέο ασφαλιστικό νομοσχέδιο δήλωσε: «Δεν θα ξαναγίνει καμία μείωση. Ο ελληνικός λαός δεν αντέχει άλλες μειώσεις. Γι' αυτό το νομοσχέδιο προβλέπει μόνο αυξήσεις από εδώ και πέρα» και «μετά από 12 χρόνια δεν έχει περικοπές. Αντίθετα έχει αυξήσεις».
Φαίνεται ότι ο υπουργός πέτυχε τριπλό τζακ-ποτ: αυξήσεις συντάξεων με μειώσεις εισφορών και βελτίωση της βιωσιμότητας του συστήματος. Πραγματικό οικονομικό θαύμα!
Αβίωτη βιωσιμότητα
Στα οικονομικά ισχύει ένας κανόνας της Φυσικής: «Όλα τα νούμερα βελτιώνονται όταν προβάλλονται σε μακρινό χρονικό ορίζοντα». Όταν κάποιος θέλει να ωραιοποιήσει το μέλλον, όλο το σύμπαν συνωμοτεί υπέρ του. Ο κανόνας επιβεβαιώνεται καθώς η κυβέρνηση διαφημίζει μια αναλογιστική μελέτη, η οποία κρίνει το Ασφαλιστικό «βιώσιμο» μέχρι το 2070.
Γεννιέται αβίαστα η απορία: γιατί δεν εξετάζουμε τι θα συμβεί στο άμεσο μέλλον (π.χ. μετά από 5 ή 10 χρόνια) αντί να προβλέπουμε πώς θα είμαστε μετά από 50 χρόνια; Μήπως θα εξακολουθούμε να είμαστε παγκόσμιοι πρωταθλητές συντάξεων; (βλέπε παρακάτω). Όλοι γνωρίζουμε (;) ότι το αποτέλεσμα μιας αναλογιστικής μελέτης επηρεάζεται από τις παραδοχές.
Πώς είμαστε βέβαιοι για τους ρυθμούς ανάπτυξης; Γιατί προβλέπεται ότι θα αυξηθεί το «εργασιακό απόθεμα»; Ακόμα και αν όλοι οι συντελεστές είναι σωστοί, υπάρχει κάτι σημαντικότερο.
Προφανώς ένα σύστημα είναι βιώσιμο όταν επιδοτείται μέσω υπερφορολόγησης, κάνοντας τον βίο αβίωτο των νεότερων, με αφαίμαξη εισοδήματος για πληρωμή συντάξεων. Θέλουμε να επιδοτούν υπέρμετρα οι φόροι του κρατικού προϋπολογισμού συντάξεις;
Πριν ταξιδέψουμε στο μακρινό 2070, ας δούμε το ύψος των συντάξεων σε σχέση με όσα παράγουμε.
Είμαστε παγκόσμιοι πρωταθλητές σε λάθος αθλήματα
Εκτός από το Δημόσιο χρέος, είμαστε παγκόσμιοι πρωταθλητές συντάξεων (ως ποσοστό στο ΑΕΠ). Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Eurostat (2017), οι συντάξεις αντιπροσωπεύουν το 16,5% του ΑΕΠ (έναντι 12,5% της ΕΕ).
Παρόμοια στοιχεία δίνει και ο ΟΟΣΑ, σύμφωνα με τον οποίο η Ελλάδα έχει την υψηλότερη συνταξιοδοτική δαπάνη μεταξύ των 36 κρατών-μελών του Οργανισμού. Η δαπάνη για συντάξεις το 2015 ήταν το 16,9% του ΑΕΠ (ποσοστό υπερδιπλάσιο από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ, που ήταν 8%), έναντι 12,5% το 2008.
Η ίδια μελέτη κατατάσσει τη χώρα στις τελευταίες θέσεις όσον αφορά στις δαπάνες για επιδόματα προς τους εργαζόμενους και στις δαπάνες υγείας (27η και 24η θέση αντίστοιχα).
Δεν ισχυρίζομαι ότι πρέπει να περικοπούν οι συντάξεις, αλλά είναι απαραίτητο το ύψος και η διάρθρωσή τους να συνεξετάζεται σε σχέση με όλες τις υπόλοιπες προτεραιότητες. Προφανώς είναι δικαίωμά μας να ξοδεύουμε όπου θέλουμε όσα παράγουμε (ενώ μας έχουν απαγορεύσει πλέον το «δικαίωμα» να δανειζόμαστε για παροχές). Ταυτόχρονα, όμως, είναι μια κρίσιμη πολιτική επιλογή.
Τα ασφαλιστικά παράσιτα δεν έχουν επιλογές
Η κυβέρνηση ξέχασε τους μισθωτούς αλλά μοίρασε φορολογικές ελαφρύνσεις στους αυταπασχολούμενους (μειώνοντας τον συντελεστή από 22% σε 9% για εισοδήματα μέχρι 12.000 ευρώ), παρότι γνωρίζει ότι οι περισσότεροι δηλώνουν σταθερά κάτω από το αφορολόγητο όριο (ή έστω το 1ο φορολογικό κλιμάκιο).
Μετά τον ασφαλιστικό νόμο (Κατρούγκαλου), όλοι (πλην μισθωτών) φρόντισαν να δηλώσουν 20% μικρότερα εισοδήματα (ενώ το ΑΕΠ ανέβαινε). Το νέο ασφαλιστικό δίνει τη δυνατότητα επιλογής ασφαλίστρου στους ελεύθερους επαγγελματίες με αστείες αιτιολογίες.
Όπως αναφέρει ο Πλάτων Τήνιος: «Το νομοσχέδιο χαρακτηρίζει τις υψηλές εισφορές "δημευτικές" για τους αυτοτελώς απασχολούμενους, αλλά τις ίδιες εισφορές αποδεκτές για μισθωτούς. Έτσι καταργείται η σημαντικότερη μνημονιακή αλλαγή, οι ενιαίες ρυθμίσεις. Διασπάται η ενότητα του ΕΦΚΑ και επανέρχεται η παλιά τακτική -η "αντιμετώπιση" γενικών θεμάτων μέσω εξαιρεσιολογίας» («Ασφαλιστικός προσανατολισμός-Προς τη νέα κανονικότητα;», Καθημερινή, 10/2/2020).
Ο Μάνος Ματσαγγάνης, επίσης, αναφέρει: «Η προηγούμενη κυβέρνηση είχε σπεύσει να συμμορφωθεί με τις αποφάσεις του ΣτΕ μειώνοντας το ποσοστό εισφοράς των ελεύθερων επαγγελματιών, των αυταπασχολουμένων και των αγροτών από 20% σε 13,33% (οι μισθωτοί πληρώνουν 6,67%, οι εργοδότες 13,33%). Με το σχέδιο νόμου της περασμένης εβδομάδας, η τωρινή κυβέρνηση πηγαίνει ένα -τεράστιο- βήμα παραπέρα: οι αυταπασχολούμενοι θα επιλέγουν οι ίδιοι εισφορά για σύνταξη, ανεξαρτήτως εισοδήματος, με κατώτατο όριο 155 ευρώ τον μήνα. Σε αντάλλαγμα, θα εισπράξουν αναλόγως μειωμένη σύνταξη στο μέλλον. Ουσιαστικά η κυβερνητική πρόταση επιτρέπει σε ένα μεγάλο τμήμα του πληθυσμού να αυτοεξαιρεθεί από τους κανόνες που ισχύουν για τους υπόλοιπους».
Και συμπληρώνει: «Η κυβερνητική πρόταση έχει μοιραίες συνέπειες. Απομακρύνει για πολλές δεκαετίες την προοπτική ενιαίου ασφαλιστικού. Παραβιάζει στοιχειώδεις αρχές φορολογικής δικαιοσύνης, νομιμοποιώντας χαμηλότερες εισφορές για έναν μεγαλογιατρό από ό,τι για μια καθαρίστρια. Παρέχει ισχυρό κίνητρο στους εργοδότες να πληρώνουν τους υπαλλήλους τους με μπλοκάκι. Και παρά τις εξαγγελίες περί "αλλαγής παραγωγικού μοντέλου", δίνει το φιλί της ζωής στο μοντέλο που μας οδήγησε στη χρεοκοπία» («Επιστροφή στη λάθος κανονικότητα», ΒΗΜΑ, 2/2/2020).
Φαίνεται ότι οι μισθωτοί αντιμετωπίζονται σαν ασφαλιστικά παράσιτα, τα οποία πρέπει να τροφοδοτούν από τα υπόγεια το σύστημα, εξυπηρετώντας όλους τους υπόλοιπους.
Κληρονομική μειονεξία για τους επόμενους
Από την αρχή της κρίσης (εδώ και μια δεκαετία πλέον) ασχοληθήκαμε πολύ με τις συντάξεις, αλλά ελάχιστα με τους νέους ανθρώπους. Έχουμε φτάσει να θεωρούμε προνόμιο να έχει ένας νέος δουλειά με αμοιβή πάνω από 1.000 ευρώ. Αντί να είναι η πρώτη προτεραιότητα των πολιτικών, παραμένει ένα φανερό μυστικό που κανείς δεν συζητά.
Η νέα γενιά Ελλήνων στην πλειοψηφία της είναι πιο μορφωμένη από τις προηγούμενες, έχει περισσότερες παραστάσεις σε ένα διεθνοποιημένο περιβάλλον και χρησιμοποιεί σύγχρονες τεχνολογίες. Ταυτόχρονα οι νέοι εισπράττουν ισχυρές δόσεις απογοήτευσης και εθνικής μειονεξίας. Διανύουν μια παραγωγική ηλικία ακούγοντας αντιφατικά πράγματα: από τη μία, ζουν σε ένα «μικρό αλλά παντοτινά ηρωικό κράτος», το οποίο «μισούν και θέλουν να εκμεταλλευτούν πολλές χώρες του εξωτερικού», αλλά ταυτόχρονα δέχονται προτροπές να μεταναστεύσουν σε αυτές τις ίδιες χώρες.
Τα ταλέντα, οι γνώσεις, η διάθεση για δημιουργία πρέπει να διοχετευτούν εκτός Ελλάδος, για να αποκτήσουν νόημα και οικονομική ανταμοιβή. Οι σημερινοί 25άρηδες και 30άρηδες πληρώνουν την κρίση με ανεργία και πενιχρούς μισθούς αγκαλιά με ένα τεράστιο χρέος, το οποίο σε μεγάλο βαθμό δημιουργήθηκε από δανεισμό, καθώς οι κρατικές επιχορηγήσεις για συντάξεις το διάστημα 2000-2014 ανήλθαν σε 200 δισ. (!).
Ενώ όλες οι πολιτικές θα έπρεπε να στοχεύουν στις προοπτικές των νέων, οι κυβερνήσεις διαχρονικά δίνουν προτεραιότητα στους εκλογικούς πελάτες (οι συνταξιούχοι αποτελούν την πολυπληθέστερη ομάδα).
Αυτό δεν είναι λάθος, είναι κάτι χειρότερο, είναι έγκλημα.
* Ο Κώστας Μαρκάζος είναι οικονομολόγος, συγγραφέας του βιβλίου «ΑΝΤΙΠΑΛΟΙ ΜΕ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΜΑΣ» (εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη).