Αναφερόμενος στη διεθνή γεωπολιτική συγκυρία, ο Γάλλος πρέσβης στο Ισραήλ κ.Ερικ Νταρμόν, έκανε μια σημαντική παρατήρηση. Είπε ότι τα τελευταία είκοσι χρόνια, ενώ όλοι είχαν την ελπίδα ότι στην παγκόσμια σκακιέρα θα επικρατούσε ο κανόνας του δικαίου, αντιθέτως η κατάσταση επανέρχεται στις σχέσεις ισχύος. Και βέβαια η εξέλιξη αυτή δημιουργεί ένα ήπιο για την ώρα συγκρουσιακό περιβάλλον, το οποίο η Γαλλία θέλει να προστατεύσει.
Πώς μπορεί όμως να συμβεί κάτι τέτοιο, όταν σοβαρές μεταβολές σημειώνονται και στο παγκόσμιο οικονομικό πεδίο, με τον προστατευτισμό να κάνει πάλι την εμφάνισή του.
Οι δε αλλαγές που γίνονται στην παγκόσμια οικονομία έχουν σαφέστατο αναδιανεμητικό χαρακτήρα, πράγμα που σημαίνει ότι γεννούν αντιπαραθέσεις.
Είναι χαρακτηριστικό ότι πριν από τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, η Βόρεια Αμερική και η Ευρώπη, που αποτελούσαν περίπου το 15% του παγκόσμιου πληθυσμού, αντιπροσώπευαν το 57% του παγκόσμιου ΑΕΠ, το 61% των επενδύσεων, το 50% του μεταποιητικού τομέα. Όχι πια - το οικονομικό κέντρο βάρους του κόσμου έχει μετατοπιστεί από τότε, καθώς σήμερα το 60% της παραγωγής, της μεταποίησης, του εμπορίου και των επενδύσεων βρίσκεται εκτός της Δύσης, από μόλις 40% το 2008, ενώ οι οικονομολόγοι προβλέπουν πως, καθώς οι ροές των κεφαλαίων κατευθύνονται προς την Ασία, η περιοχή θα αντιπροσωπεύει το 50% του παγκόσμιου ΑΕΠ έως το 2050.
Με βάση λοιπόν τα παραπάνω δεδομένα, ένα σοβαρό ερώτημα που προβάλλει, είναι αυτό της προστατευτικής ρητορικής του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τράμπ και των πραγματικών στόχων της. Πιστεύει κατ’ ελάχιστον αυτά που λέει ο Αμερικανός πρόεδρος, ή τελικά κοροϊδεύει εαυτόν και αλλήλους προς άγραν εκλογικής πελατείας; Κατά την εκτίμησή μας μάλλον το δεύτερο συμβαίνει και αυτό θα το εξακριβώσουμε μέσα στο 2020, που είναι έτος προεδρικών εκλογών.
Και τούτο διότι, ο επιχειρηματίας Τράμπ, δεν είναι ανόητος. Φανφαρόνος ναι. Αυτό δεν τον εμποδίζει όμως να γνωρίζει κάποιες πραγματικότητες, να τις υπεραπλουστεύει και τελικά να τις κάνει ευπώλητες σ’ ένα κοινό που έχει κάκιστες σχέση με τη γνώση.
Όπως αναφέρουν κορυφαίοι οικονομολόγοι, μία μετακίνηση σε εμπορικές πολιτικές προστατευτισμού που να θυμίζουν 1930 θα ήταν καταστροφική για την παγκόσμια οικονομία, ενώ ο περιορισμός των συμφωνιών ελεύθερου εμπορίου θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα κενό εξουσίας στην παγκόσμια διακυβέρνηση.
Η μεταπολεμική διεθνής τάξη πραγμάτων, βασισμένη στο δολάριο, στο Σχέδιο Μάρσαλ και σε θεσμούς, όπως το ΔΝΤ ή ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (Π.Ο.Ε.) μεταβάλλεται ραγδαία, καθώς η Σοβιετική Ένωση δεν υπάρχει πια και η Κίνα έχει αναδυθεί σε μία νέα οικονομική υπερδύναμη.
Τα δεδομένα δείχνουν, όπως εκτίμησε ο Μάικλ Ο’ Σάλιβαν, επικεφαλής επενδύσεων της ομάδας διαχείρισης παγκόσμιου πλούτου της Credit Sulsse, αλλά και καθηγητές του Πρίνστον, πως η παγκοσμιοποίηση όπως κυριάρχησε τα τελευταία 30 χρόνια αλλάζει μορφή.
Το ακραίο σενάριο αφορά το τέλος της παγκοσμιοποίησης με τον τρόπο που έλαβε χώρα το 1913 κατά το «1ο μεγάλο κύμα παγκοσμιοποίησης», η οποία είχε τις ρίζες της στη βιομηχανική επανάσταση. Ορισμένοι θυμούνται την περίοδο του προστατευτισμού, τους πολέμους των νομισμάτων, αλλά και τις συγκρούσεις και δεν αποκλείουν σήμερα ακόμη και πολεμικές αναμετρήσεις (Κίνας – Η.Π.Α.) στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας, σενάριο όμως που έχει ελάχιστες πιθανότητες.
Για τον Ο' Σάλιβαν, στον νέο πολυπολικό κόσμο που δημιουργείται, οι Η.Π.Α., η E.E. και η Κίνα / Κεντρική Ασία, θα αποτελούν τους τρεις κύριους πόλους της «νέας πολυπολικής τάξης πραγμάτων», με την Ινδία (ανάλογα με το πώς θα αναπτυχθεί) να προστεθεί ενδεχομένως μελλοντικά ως ένας ακόμη πόλος.
Ορισμένες μεσαίου μεγέθους χώρες όπως η Ρωσία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ιαπωνία θα αγωνιστούν για να αυξήσουν την επιρροή τους και για να βρουν τη θέση τους στον κόσμο, καθώς σε αυτή τη φάση δεν έχουν την απαραίτητη οικονομική ισχύ είτε δεν διαθέτουν τη «σκληρή δύναμη» (στρατιωτική ισχύ) που απαιτείται (βλ. Ιαπωνία).
Πιθανώς επίσης να εμφανιστούν νέοι συνασπισμοί, όπως μία «Χανσεατική Ένωση No 2» των μικρών, προηγμένων κρατών, της Σκανδιναβίας και της Βαλτικής. Τα θεσμικά όργανα του 20ου αιώνα - η Παγκόσμια Τράπεζα, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου - θα καταστούν όλο και πιο ασταθή και θα αμφισβητούνται.
Σίγουρα λοιπόν, η τρίτη δεκαετία του 21ου αιώνα θα είναι και η μήτρα νέων εξελίξεων στο παγκόσμιο οικονομικό θεσμικό πλαίσιο, το οποίο και θα εξετάσουμε στο προσεχές άρθρο μας...